ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚ
1.1.Қылмыстық құқықтың пәні және түсінігі, міндеттері
Қылмыстық құқық – жеке құқық саласы болып саналады.
Қылмыстық құқық – жеке адамның құқықтары мен бостандықтарын, қоғамды, мемлекетті қылмыстық қол сұғушылықтан қорғауға бағытталған қоғамдық қатынастарды реттейді.
Қылмыс құқығы 2 бөлімнен тұрады: жалпы және ерекше
Жалпы бөлімде: қылмыс ұғымы, оның белгілері, қылмыс құрамы, қылмыс санаттары, қылмыс істеу сатылары, қылмыс жауаптылық негіздері, жаза туралы ұғым, жаза тағайындау және одан босату негіздері қарастырыладыы.
Ерекше бөлімде: нақты қылмыс құрамдары (түрлері) және оларды істегені үшін қандай жаза түрлері белгіленгені туралы көрсетіледі.
Жалпы және ерекше бөлімдер өзара тығыз байланыста, осы 2 бөлімнің жиынтығы қылмыстық құқықты құрайды.
Жалпы бөлімдегі барлық нормалар Ерекше бөлімнің нақты нормаларын қолданғанда, яғни қылмыс түрін анықтағанда оған басшылық етеді.
Қылмыстық құқықтың ең басты міндеттері:
Адамның, қоғамның, мемлекеттің мүддесін қорғау;
- жеке адамға қарсы, отбасына және кәмелетке толмағандарға қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтар
- меншікті қорғау
- қоғамдық тәртіпті және қауіпсіздікті қорғау
- қоршаған ортаны қорғау,
- ҚР конституциялық құрылысы мен аумақтық тұтастығын қорғау
- бейбітшілік пен азаматтың қауіпсіздігін қорғау т.б.
Қылмыстан алдын-алу және сақтандыру;
Қылмыс жасаған адамды тәрбиелеу.
1.2. Қылмыс санаттары мен қылмыс құрамы
Қылмыс санаттары - классификация (11-бап.) – қылмыстың қоғамға қауіптілік сипатына және оның қоғамға қауіптілік дәрежесіне қарай, сондай-ақ кінәнің түріне, келтірілген зиянның мөлшеріне қарай 4-ке бөледі:
1 |
Онша ауыр емес қылмыстар |
-жасалғаны үшiн осы Кодексте көзделген ең ауыр жаза бас бостандығынан айыру екi жылдан аспайтын қасақана жасалған іс-әрекеттер,
|
-сондай-ақ жасалғаны үшiн осы Кодексте көзделген ең ауыр жаза бас бостандығынан айыру бес жылдан аспайтын абайсызда жасалған іс-әрекеттер деп танылады |
|
2 |
Ауырлығы орташа қылмыстар |
-жасалғаны үшiн осы Кодексте көзделген ең ауыр жаза бас бостандығынан айыру бес жылдан аспайтын қасақана жасалған іс-әрекеттер |
-сондай-ақ жасалғаны үшiн бес жылдан астам мерзiмге бас бостандығынан айыру түрiндегi жаза көзделген абайсызда жасалған іс-әрекеттер |
|
3 |
Ауыр қылмыстар |
Жасалғаны үшiн осы Кодексте көзделген ең ауыр жаза бас бостандығынан айыру 12 жылдан аспайтын қасақана жасалған іс-әрекеттер ауыр қылмыстар |
|
|
4 |
Аса ауыр қылмыстар |
Жасалғаны үшiн осы Кодексте 12 жылдан астам мерзiмге бас бостандығынан айыру, өмір бойына бас бостандығынан айыру немесе өлiм жазасы түрiндегi жаза көзделген қасақана жасалған іс-әрекеттер |
, |
|
Қылмыс құрамы (состав преступлений) 4 элементтен тұрады: