2.6. Türkiye’de kentsel dönüşüm çalişmalari ve tarihçesi
Türkiye’de değişik dönüşüm problemlerine karşı verilen yanıtlarda, genelde dönüşüm sorunları fiziksel mekânın dönüşümüne indirgenmiş; dönüşümün toplumsal, ekonomik ve çevresel boyutları göz ardı edilmiştir. Halbuki kentsel dönüşüm, fiziksel mekânın dönüşümünün dışında, sosyal gelişim, ekonomik kalkınma, çevreyle ilgili ve doğal dengenin korunması ve sürdürebilirliğinin sağlanması ile beraber kapsamlı ve bütünleşik bir yaklaşımla ele alındığı takdirde başarıya ulaşabilir. Türkiye’de kentsel dönüşüm süreçlerinde süreçte Başbakanlık Toplu Konut İdaresi (TOKİ) kamu adına devreye girmekte, bu alanlardaki dönüşümlerin tetikleyicisi olmaktadır. Kendisine yasal çerçeve ile verilen rolle birlikte bir Kamu İktisadi Teşekkülü (KİT) misyonu üstlenen kurum bu alanlardaki kamu müdahalelerini gerçekleştirmektedir. Kentin boş alanlarında ya da özel mülkiyetteki büyük arazilerinde sermaye şirketleri kendileri proje ve uygulama yaparken, kentte proje yapılması riskli gecekondu alanlarında TOKİ devreye girdiği görülmektedir.
Ülkemizde kentsel dönüşüme ihtiyaç duyulan bölgelerde özel sektör tarafından 3 yaklaşım görüntülenmektedir.
1- En yüksek ranta sahip alanların dönüşümünü büyük inşaat firmaları hızlı bir şekilde gerçekleştirmektedir.
2- Daha az karlı alanların, önemli ulaşım aksları ya da prestij konut alanlarının çeperlerinin dönüşümünü küçük ölçekli firmalar ya da yapsatçılar gerçekleştirmektedir.
3- Kentin karsız alanlarında, kent çeperinde ya da sanayi alanlarının yanında yer seçmiş gecekondu alanlarında dönüşüm gerçekleştirilememekte, gecekondulular ıslah imar planlarının oluşturacağı rant beklentisiyle farklı çözümleri reddetmektedir (Sekmen 2007).
Kentsel dönüşüm kavramının Türkiye sürecini inceleyen Ekinci (2005), 50 yıldır kentlerimizde zaten sürekli bir dönüşümün olduğunu, fakat bu sürecin mimarlık ve şehircilik bilim alanlarının ilke ve yöntemleriyle değil, ekonomik, siyasal, toplumsal, kültürel ve çevresel dinamiklerin yönlendiriciliğinde olduğunu ifade etmiştir. Diğer yandan, günümüzde kentsel dönüşüm projesi olarak üretilen örneklerin insan gereksinimlerine uygunluğu ve kentlerin kimliğiyle tutarlı olup olmadığı da tartışılması gereken bir konudur. Bunlardan hareketle Türkiye kentsel dönüşüm pratiğini iki yönlü sonuç doğurmaktadır; 1. Kentsel dönüşümün gayrimenkule odaklanarak, toplumun sosyal, ekonomik ve kültürel yapısından referans almadan, sadece fiziki mekânın düzenlenmesi olarak algılanmakta, 2. Dönüşüm süreciyle üretilen mekânların kentin ruhuna ve mekânına yabancı olması.
İstanbul' da Yapılan ve Yapılmakta Olan Kentsel Dönüşüm Projeleri
Sakarya-Erenler Kentsel Dönüşüm Projesi
Bakanlar Kurulu’nca 6306 Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun’un 2. Maddesine göre 22/04/2013 tarihinde riskli alan olarak kararlaştırılan Sakarya İli, Erenler İlçesi, Yenimahalle ve Küpçüler Mahallesi sınırları içerisinde bulunan Bakanlık ve Erenler Başkanlığı tarafından gelinen tarih itibariyle 280 adet bağımsız bölümü kapsayan inşaat çalışmaları tamamlanmıştır. (T.C ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI 2.10.2015)
Sakarya'nın Erenler ilçesinde Yenimahalle ve Küpçüler bölgesinde 666 Dönümlük 2 mahalleden oluşan alanda binaların yıkılarak yeniden inşa edilmesini sağlayacak kentsel dönüşüm taslak projelerinin tamamlandığı öğrenildi. Projelerin önümüzdeki günlerde kamuoyuna tanıtımı yapılacak.
Erenler ilçesini neredeyse tamamen değiştirecek olan projede yaklaşık 4 bin yeni konut inşa edilecek. Yapımı planlanan 4000 konut için kısa bir zaman içinde SESOB hizmet binasının alt katında açılacak olan Kentsel Dönüşüm ofisinde vatandaşlara sunularak görüşmelere başlanacak.
Proje kapsamında ısı yalıtımlı, asansörlü ve depreme dayanıklı binaların yanısıra çocukların güvenle oyun oynadıkları park alanları, yürüyüş parkurları ve otoparklar da yer alacak.
Etaplar halinde uygulanacak projede yer alan sosyal donatı ve kültür tesisleri, yeşil alanlar ve ticari üniteler ile Erenler, Sakarya’nın cazibe merkezi olacak. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Sakarya Erenler Belediyesi arasında gerçekleşen protokol ile başlatılan Kentsel Dönüşüm, Sakarya Erenler’deki Yenimahalle ve Küpçüler Mahallesi içinde yer alan 48,2 hektarlık alanı kapsıyor. Yerinde dönüşüm ilkesine göre uygulama yapılacak bölgede 846 hak sahibi ve 1392 adet birim bulunuyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan alınan bilgiye göre, bölgedeki dönüşüm, kendi içinde tamamlanacak. Proje, etap etap uygulanacak. Hak sahipleri evinden çıkmadan rezerv alanda konut üretimine başlanacak.