Газды орталарды кептіру.

1.Газдардың кебуі – газдардан және газ қоспалардан су буын жою. Ол төмен температурада газ қоспаларды компонентерге бөлу, табиги газдардын трубопровод арқылы журу ж\ә т.б. процесстерден алдын ала жүреді және газопроводтардың, құрылғылардың үздіксіз жұмыс істеуіне жағдайлар жасайды (мұзды мен гдратты тығындардын болмауына әкеледі). Газдар кептіру терендігі шық (роса) нүктесімен сипатталанады. Газдардын кептіру әдістері судын абсорбция мен адсорбциясында және газдын салқындату кезіндегі судын конденсациясында негізделген. Будын конденсациясы, температура мен қысымды төмендеткенде, болады. Егер салқындату кезінде белгілі температурада , парциалды қысым мен бүдын қаныққан қысымы тен болғанда, (салыстыру влажность 100 %) тұман пайда болады. Сол температураны шық нүктесі деп атайды (судын конденсацисы басталатын темературасы).

2. Адсорбциялық әдіс.

Адсорбционный әдіс суды қатты грануирленген сорбенттер арқылы сініруіне негізделген (силикагель, активиров. А1₂О₃, цеолиттер). Қондырғының схемасы 1 суретте көрсетілген.

Рис. 1. Газ кептіру адсорбц. Қондырғының схемасы: 1 и 8-сепараторлар; 2- кептіру сатындағы адсорберлер; 3 и 4- салқындату және қыздыру сатындағы адсорберлер; 5- газды қыздыру құрылғы; 6- газ суытушы; 7-холодильник.

Сулы газ судын тамшыларын жоғалту үшін, 1 сепараторға түседі, содан сон кебу үшін 2 адсорберлерге барады ал содан кептірілген газ газопроводтарға жіберіледі. Сумен қаныққан адсорбент 4 адсорберде 5 аппараттаға газ (продувка газа) регенерирленеді 350⁰ С температурадағы ыстық газ 7 аппартта салқындатады, 8 аппаратта судан бөлінеді және газдың негізгі ағынмен араласады. 3 адсорберде сініргіш 30-40⁰С кепкен газбен салқындайды, содан кейін кептіру сатына жіберіледі. Қыздырылған газ газопроводқа түсү алдында 6 аппаратта салқындайды. әдіс терен кептіруіне (шық нүктесі 80⁰ С өға дейін және одан төмен) мүмкіндік жасайды, аппараттардың қарапайымдылығымен және сенімділігімен сипатталанады. Кемшіліктері: адсорбенттердің ластауна сезімталдығы, автоматизация жүйенің күрделігі, эксплуатациялық шығымдар.

3. Жоғары қысымдағы газдардың кебуі.

Кәзіргі кезде химиялық зауыттардың қатары газдарды жоғары қысым арқылы кептіреді.Жоғары қысымда, газдағы судын буынын мөлшері сұйық сумен тепе-тендік кезде, қысымдылығымен (сжимаемость) есептеленеді. Сол үшін графиктерді қолданады. олар газдағы су будын мөлшерін -60 до 350⁰С және 0,1 до 70МПа қысымда анықтайды. Қондырғынын схемасы 2 суретте көрсетілген. Ауа компресордан белгілі қысыммен р_негіз. майбөлгіш және фильтрден (майдан және су тамшылардан тазартылады)өтеді. Ауанын турақты қысымы электрманометр арқылы сақталанады. Содан кейін ауаны жұмысшы қысымға р_негіз.2 дейін дроселдейді және турақты жылдамдықпен – жоғары қысымды адсорберге жібереді. Адсорбердің размерлері: диаметр 10мм, биіктігі 150мм. Газдын шығымын және жұмысшы қысымын р_негіз.2 мембрандық пневтатикалық прибормен реттейді. Адсорбент қабатын құрғақ азот арқылы регенерлейді (шық нүктесіндегі влажность -70⁰С). Регенерация температурасы адсорбент түріне тәуелді болады.

4. Су конденсация арқылы газдардын кептіру әдістері

Су конденсация болатын кептіру әдістерде, температура төмендегенде газдын тепетендік ылғалдығы азаяды. 3 суретте схемасы көрсетілген. Скважинадан табиғи газ 1 сепараторға түседі, жер астыдан газбен бірге кетке су мен конденсаттан тазаланады. Содан сон жылуалмастырғышқа жіберіледі (газ суытылады). Аппараттардың қабырғаларында және трубопроводтарда қатты газды гидраттар түзе алмасу үшін жылуалмастырғышта газ ингибитормен 80% этиленгликоль сулы ерітіндісімен немесе конц. метанолмен араласады. 3-сепараторда

газды ингибитордан. Қосымша шыққан ылғалдан және конденсаттан тазартылынады

.

Сур. 2. Табиғи газдын кептіру схемасы:: 1 и 3 -сепараторлар; 2- жылуалмастырғыш; 4 -разделитель гликоля и конденсатжәне гликолді ажырататын бөлгіш; 5- гликоль регенерациянын қондырғысы; 6-фильтр.

Зертханалық тәжірибеде собенттер түрде СаС1₂, CaBr₂, CaO, NaOH, КОН, Mg(ClO₄)₂, Р₂О₅ ж\е т.б.- қатты заттар, сұйықтар H₂SO₄ қолданылады.

Бақылау сурақтары:

1. Шық нүктесі дегеніміз не?

2. Газ кептіру әдістерінін негізі.

3. Газ кептіру адсорбциялық әдістін қысқаша сипаттамасы.

4. Жоғары қысымда газды кептіру процессі.

5. Су конденсация арқылы газдардын кептіру әдістері

Дәріс №9.