1. Фифо (Бірінші түсті – бірінші сатылды)

I топтама 1300 бірлік*50 теңге=65000 теңге

II топтама 100 бірлік*30 теңге=3000 теңге

III топтама 100 бірлік*45 теңге=4500 теңге

Бір айдағы жиыны: 1500 бірлік 72500 теңге

Ай соңындағы қалдық:

700 бірлік*45 теңге=31500 теңге

950 бірілік*70 теңге=66500 теңге

Жиыны: 1650 бірлік 98000 теңге

2. ЛИФО (Соңында түсті – бірінші сатылды)

I топтама 950 бірлік*70 теңге=66500 теңге

II топтама 550 бірлік*45 теңге=24750 теңге

Бір айдағы жиыны: 1500 бірлік 91250 теңге

Ай соңындағы қалдық:

250 бірлік*45 теңге=11250 теңге

100 бірлік*30 теңге=3000 теңге

1300 бірлік*50 теңге=65000 теңге

Жиыны: 1650 бірлік 79250 теңге

3. Орташа өлшемді құнды колдансақ, алдымен топтамалар бойынша орташа құнды тауып алу қажет:

(65000теңге+105500теңге)/(130бірлік+1850бірлік)=170500/3150=54,13 теңге/бірлік

Бір айдағы жиыны: 1500 бірлік*54,13теңге/бірлік=81195 теңге

Ай соңындағы қалдық:

1650 бірлік*54,13 теңге/бірлік=89315 теңге

Жиыны: 1650 бірлік 89315 теңге

4. Ерекше ұқсастыру (идентификация)

Ай соңында бірінші топтамадан 500 бірлік, екінші топтамадан 50 бірлік, үшінші топтамадан 750 бірлік және төртінші топтамадан 350 бірлік қалғаны анықталды. Сонда:

Ай соңындағы қалдық:

500 бірлік*50 теңге=25000 теңге

50 бірлік*30 теңге=1500 теңге

750 бірлік*45 теңге=33750 теңге

350 бірлік*70 теңге=24500 теңге

Жиыны: 1650 бірлік 84750 теңге

Босатылған ТМҚ-дың санын анықтау үшін есеп жасалды:

1300 бірлік + 1850 бірлік - 1650 бірлік = 1500 бірлік

65000 теңге + 105500 теңге – 84750 теңге = 85750 теңге

Материалдарды әртүрлі тәсілмен бағалаудың кемшіліктері мен артықшылықтарын қарастырайық:

	ФИФО	ЛИФО	Орташа өлшемді	Ерекше теңістіру (идентификация), ұқсастыру
Кемшіліктері	Ескірген өндірістік шығындарға ұшыратады, пайданы көтереді және қорлар есебін күрделендіреді	Қорларды шынайы емес төмен бағалауға душар етеді және қорлар есебін күрделенді-реді	Қорларды және өндірістік шығындар-ды шынайы мәнінен басқаша бағалауға әкеледі	Түгендеуді өткізу үшін көп еңбек сіңіруді қажет етеді, қосымша шығындарға ұшыратады
Артықшылық-тары	ТМҚ шын бағалауды жүргізеді	Шын өндірістік шығындарға және пайданың оң-солға сақ, байыпты көрсеткіште-ріне әкеледі	Қолда-нылуы қарапайым, есеп саны өте аз шамада	Қорларды және өндірістік шығындарды нақты бағалауға әкеледі

Шаруашылық жүргізуші субъектінің әр түрлі тәсілдерді таңдау, қорларды бағалау мүмкіндігі бар, бірақ тәсіл таңдалғаннан кейін ол дәйекті түрде бір есепті кезеннен соң екіншісінде қолданылуы тиіс. Алайда материалдың түрі үшін бір ғана тәсілді қолдануға болатынын есте ұстау қажет. Бағалау тәсілдерін таңдауды субъектінің есеп саясаты белгілейді. Егер түйінді негіз болған жағдайда тәсілді өзгертуге болады, мұндайда ауыстырудың себеп-салдарлары қаржылық есеп беруге түсініктеме хат-жазбада түсіндірілуі тиіс.