7.5.2 «Өнер» білім беру саласындағы негізгі білім берудің базалық мазмұны

Музыкалық және бейнелеу өнері түрлерінің ерекшеліктері. Қазіргі заманғы және классикалық жанрлар, стильдер, бағыттар.

Қазақстан және шетел композиторларының шығармаларындағы халық музыкасы.

Европалық және орыс музыкалық өнер. Музыкалық өнер модернизмы. Қазақстанның кәсіби музыкасы. Эстрадалық және джаздық музыка. Авторлық ән.

Көркем мәдениет интегративті бірлік есебінде. Өнер түрлері. Классикалық музыканың жанрлары мен стильдері. Әр алуан өнер түрлерінің стильдері мен жанрлары. Көркем бейне. Көркем қабылдау. Өнер түрлерін мәнерлеу құралдары. Көркем-орындаушылық құралдары.

Қазақ халқының көркем мәдениеті. Қазақ халқының тарихи қалыптасқан өнер түрлері және оның осы заманғы жағдайы. Шығыс және батыс мәдениеттерінің әсері. Шығыс және батыс мәдениеттерінің әсері.

7.5.3 «Өнер» білім беру саласындағы жалпы орта білім берудің базалық мазмұны

Әлемдік көркем мәдениет. Қазақстан мәдениеті және әлемдік мәдениеттану кеңістігі. Мәдениет пен өнердің көркемдік ерекшеліктері:ежелгі және ортағасырлық өркениеттің, қайта жаңғыру дәуірінің, жаңа дәуірдің, ағартушылық дәуірінің, XIX-XX ғасырлардың. Шығыс және Батыс мәдениеті.

Мәдениеттің адам өмірінің түрлі салаларымен байланысы. Мәдениет әлеуметтік әрекеттестік факторы ретінде. Саналуан өнер түрлерінде тарихи қалыптасқан бағыттар мен ағымдар. Өнер туындысының эстетикалық мәні. Адам және әлемдік көркем мәдениет.

7.6 «Технология» білім беру саласының базалық мазмұны

«Технология» білім беру саласының мазмұны: көркем еңбек, технология, графика және сызу пәндерінде іске асырылады.

7.6.1 «Технология» білім беру саласындағы бастауыш білім берудің базалық мазмұны

Материалдарды қолмен өңдеу технологиясы: қағаз, картон, мата, табиғи материалдар. Материалдарды өңдеумен байланысты адамның іс-әрекеті мен мамандықтардың түрлері.

Құрастыру, модельдеу негіздері, қарапайым бұйымдарды дайындау тәсілдері.

Қарапайым заттарды дайындау, сызу-өлшеу құралдарын қолдану; эскизбен, суретпен жұмыс істеу.

7.6.2 «Технология» білім беру саласындағы негізгі орта білім берудің базалық мазмұны

Материалдарды механикалық өңдеудің технологиялық үдерісі: ағаш, пластмасс, металл, мата және т.б. материалдар.

Материалды машинамен және механикалық өңдеу, кесу құралдарымен жұмыс. Материалды көркемдік өңдеу технологиясы. Біріктіру түрлері.

Модельдеу және құрастыру технологиясы. Графиканың әртүрлі тәсілдерін пайдаланып жобалау.

Қазіргі заманғы еңбек нарқы және кәсіптер әлемі.

7.6.3 «Технология» білім беру саласындағы жалпы орта білім берудің базалық мазмұны 

Тех­нологиялық мәдениет. Техносфера. Материалдар, энергиялар, ақпараттарды алу мен

түрлендірудің тәсілдері.

Әралуан технологияларды жасауда қойылатын экологиялық талаптар. Табиғи апаттар және технологиялардың даму тәуекелі.

Бәсекелестік жағдайындағы кәсіпорынның инновациялық қызметі. Инновациялық өнімдер, инновациялық технологиялар.

Қазіргі заманғы технологиялар: IT-технологиялар, биотехнологиялар, нано-технологиялар.

Қазіргі заманғы графикалық технологияларды пайдаланып жобалау. Дизайн негіздері.

Қазақстан Ресейдегі және басқа ТМД елдеріндегі технология саласындағы түпкілікті қайта құрылулар дүние жүзілік өркениет дамуының негізгі үрдістерін игеруге бағыт алды. Бірқатар батыс елдерінің оқушыларын еңбекке даярлау жүйесінде Ұлыбритания 5 оқу пәнінен (қолөнер, дизайн, технология, өнер, бизнес және экономика) құрады. Жаңа оқу пәнін технологияға біріктіре әдістемесі кең таралған пәні болып шықты жалпы білім беретін мекемелерде оқушылар еңбек саласында даярлау болып табылады. Оның бұрынғы еңбекке баулу жүйесінен айырмашылығы сол баланың түрлі шығармашылығын қалыптастыруы тиіс.

Бұрынғы кезде технология элементтері еңбекке баулу сабағында өтілетін технология ежелгі грек «techne» - өнер, шебер, білгір және «logos» ілім, ғылым деген сөздерінен шыққан. Сонымен технология – шеберлік, өнерлілік, білгірлік туралы ғылыми ұғым. Технологияның түрі көп. Адам баласының іс әрекетіне қажет технологиялар да жоқ емес. Олар: тамақ әзірлеу, үй мүлкін күту, ақпараттану, т.б. технологиялар.

Технология пәнінің оқу барысында әр түрлі бұйым жасаудың ең жетік әдіс тәсілдері меңгеріледі. Ол үшін сарамандық жұмыстар мен жобаның орындалуына көп көңіл бөлу керек. Технология оқулығында сарамандық жұмыстарды орындау реті оған қажетті құрал саймандар, материалдар мен көмекші аспаптар, құралдар көрсетілген.

Технология пәнінің игеру барысында оқушы белгілі политехникалық білімдерді меңгеріп қана қоймай, сол алған білімдерін іс жүзінде қолдана алу үшін іздену қажет. Мәселен, оқушылар материалдың интеллектуалдық мүмкіндіктерін пайдалана отырып, аталған пән бойынша үйде, мектепте, өндірісте, демалу кезінде, бизнес саласында қолдана алулары тиіс. Технология пәнінің принципін жүзеге асыру үшінсабақтардың өтілуі меғн даярлық үрдістерінжаңа тәртіп пен бағдарлау қажет. Оқушылар тұжырымдаманы орындауға қажетті ақпаратты іздеп табуы, жұмысты жоспарлау, ұйымдастыру, орындау, технология шешімдерін технологияларды жасау бұл жаңа пән өмір сүруге қажетті білімдерін және үй шаруашылығы отбасы экономикасы жүргізуге қатысты. Іскерлікті адамнаң табиғатпен, қоғаммен өзара қатынасудағы негізі салаларды қоса алғанда,баланың жеке тұлға ретінде жан – жақты дамуына бағыттайды. Технология қоршаған орта өзгеруімен қайта құру барысында адамның іс әрекеті тәсілдері туралы ғылым. Бұл ғылым өнеркәсіп энергетикаға байланысты, ауылшаруашылығы көлік және басқа бағыттағы салалар пайдалануды ірлестіретін интеграциялық оқу пәні.

Технология пәнінің негізгі мазмұнында жалпы білім беретін оқу орындарында оқушылар оқып үйренетін білім мен дағдыны міндетті көлемде болуы қажет.

Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес әзірленген.

Типтік оқу жоспары бойынша «Еңбекке баулу» пәніне аптасына 2 сағат, бағдарламалық материалды меңгеру үшін жылына: 1-сыныпқа – 66 сағат, 2–4-сыныптарға 68 сағат қарастырылған.

6. Пәнаралық байланысты жүзеге асыру кезінде оқушылар басқа пәндерден алған біліктіліктері мен дағдыларын еңбекке баулу сабағында пайдалана алады:

1) қазақ тілі, әдебиеттік оқу. Көркем шығармаларды оқи отырып, сәндік-қолданбалы өнер туралы мәліметтермен танысу, білімін тереңдету, өз еңбегінің нәтижесін ауызекі тілде толық, нақты, жүйелі жеткізе білу;

2) математика. Бұйымдарды жасауда өлшем бірліктерін қолдану;

3) дүниетану. Табиғатқа саяхат барысында табиғи материалдармен танысу, оларды жинау, табиғи құбылыстар туралы мағлұматтар алу;

4) бейнелеу өнері. Бұйымдар мен заттардың пішінін, түсін салыстыру, сызу, бояу, сурет салу, мүсіндеу жұмыстарын орындау, үйлесім туралы түсінігін тереңдету, оқушылардың эстетикалық талғамын дамыту, бұйымдардың шығу тарихымен танысу;

5) дене шынықтыру. Қол саусақтарының ұсақ бұлшық еттерін дамыту, бұлшық еттерді шынықтыру, жұмыс істеу барысында санитарлық-гигиеналық талаптарды сақтау ережесімен танысу және оны орындау арқылы пәнаралық байланыс жүзеге асырылады.

«Технология» 5-9 сыныптарға арналған бағдарлама мазмұныныңматериалдарын меңгеру үшін келесі білім беру бағыттын қаратырып

1) қауіпсіздік техникасы жəне еңбекті қорғау;

2) ауыл шаруашылық өндірісінің техникасы мен технологиясы;

3) ағаш пен ағаш материалдарын қолмен жəне механикалық түрде өңдеутехнологиясы;

4) металды қолмен жəне механикалық түрде өңдеу технологиясы;

5) сəндік-қолданбалы өнер элементтерін қолдана отырып, материалдардыкөркем өңдеу технологиясы;

6) электротехника жəне электроника негіздері;

7) шығармашылық жобалау іс-əрекеті;

8) қазіргі заманғы өндіріс, техникалық жəне кəсіптік білім алуматериалдарын оқытуды көздейді.

Оқыту барысында келесі пəндермен пəнаралық байланыс жүзегеасырылады:

1) «Қазақ тілімен», «Орыс тілімен»: технологиялық терминдерді меңгеруарқылы сөздік қорларын байыту,технологиялық терминдерді меңгеру, оқулықтағы мəтінмен жұмыс істеу барысында ауызша жəне жазбаша тіл байлығындамыту;

2) «Қазақстан тарихымен»: қазақ халқының мəдениетімен(салт-дəстүрлерімен, жол-жоралғыларымен жəне сəндік қолданбалы өнерімен)танысу;

3) «Математикамен»: технологиялық карта құрастыру кезінде əртүрліматематикалық өлшеулер мен есептеулерді пайдалану, бұйымдарды құрастыру кезіндематематикалық формулаларды пайдалануда;

4) «Геометриямен»: кеңістіктік фигуралардың көлемі: тік бұрыштыпараллелепипед жəне тік призма,пирамида, цилиндр, конус жəне шар; кеңістіктік фигуралардың симметриялығытуралы;

5) «Физикамен»: еріксіз қозғалыс; кинематика туралы негізгі түсінік,механикалық жұмыс, кинетикалық энергия жəне потенциальды энергия;

6) «Химиямен»: азық-түліктерді сақтау үшін консерванттардың химиялыққұрамы туралы білімін қалыптастыру;

7) «География»: əлемнің табиғи ресурстары, ғылыми-техникалық революция,экономика салаларының орналасу сипаттамасы жəне географиясы;

8) «Информатикамен»: компьютерлік графика, жеке жобаларды жəнепрактикалық жұмыстарды, сызбалар, үлгі,кесте, сурет, эскиздерді орындау кезінде ақпараттық технологиялардықолдануда;

9) «Денешынықтырумен»: қол жұмыстарына арналған құралдармен əр түрліжұмыс жасау кезінде қол мен аяқтың бұлшық еттерін нығайтуда.

8. Пəннің сағат саны птасынатиптік оқу жоспарына əйкестендірілгеноқу жылында 34 сағат, аптасына 1 сағат:

1) 5 сыныпта аптасына – 1 сағат, оқу жылында 34 сағат;

2) 6 сыныпта аптасына – 1 сағат, оқу жылында 34 сағат;

3) 7 сыныпта аптасына – 1 сағат, оқу жылында 34 сағат;

4) 8 сыныпта аптасына – 1 сағат, оқу жылында 34 сағат;

5) 9 сыныпта аптасына – 1 сағат, оқу жылында 34 сағат.

9. Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптарды оқуытубарысындағы нəтижелері, оқушылардың үлгерімдерін бағалауын, орта білімді сыныптыаяқтайтын əр оқушының міндетті түрде меңгеруі тиіс білім мазмұнынкөрсетеді.

-Оқушылардың дайындық деңгейі үш түрлі аспекті ескеріле отырып: пəндік,тұлғалық, жүйелі іс-əрекет нəтижелеріне қарай бағаланады.

«Технология» 10-11 сыныптарға бағдарлама мазмұныныңматериалдарын меңгеру үшін келесі білімберу бағыты қарастырылып

1) қауіпсіздік техникасы жəне еңбекті қорғау;

2) ауыл шаруашылық өндірісінің техникасы мен технологиясы;

3) ағаш пен ағаш материалдарын қолмен жəне механикалық түрде өңдеутехнологиясы;

4) металды қолмен жəне механикалық түрде өңдеу технологиясы;

5) сəндік-қолданбалы өнер элементтерін қоса отырып, материалдарды

көркем өңдеу технологиясы;

6) электротехника жəне электроника негіздері;

7) шығармашылық жобалау іс-əрекеті;

8) қазіргі заманғы өндіріс, техникалық жəне кəсіптік білім бере отырыпоқытуды көздейді.

Оқыту барысында келесі пəндермен пəнаралық байланыс жүзеге асырылады:

1) «Қазақ тілімен», «Орыс тілімен»: технологиялық терминдерді меңгеруарқылы сөздік қорларын байыту,технологиялық терминдерді меңгеру, оқулықтағы мəтінмен жұмыс істеу барысында ауызша жəне жазбаша тіл байлығындамыту;

2) «Қазақстан тарихымен»: қазақ халқының мəдениетімен(салт-дəстүрлерімен, жол-жоралғыларымен жəне сəндік қолданбалы өнерімен) танысу;

3) «Алгебрамен»: технологиялық карта құрастыру кезінде əртүрліматематикалық өлшеулер мен есептеулерді пайдалану, бұйымдарды құрастыру кезіндематематикалық формулаларды пайдалануда;

4) «Геометриямен»: кеңістіктік фигуралардың көлемі: тік бұрыштыпараллелепипед жəне тік призма,пирамида, цилиндр, конус жəне шар; кеңістіктік фигуралардың симметриялығытуралы;

5) «Физикамен»: еріксіз қозғалыс; кинематика туралы негізгі түсінік,механикалық жұмыс, кинетикалық энергия жəне потенциальды энергия;

6) «Химиямен»: азық-түліктерді сақтау үшін консерванттардың химиялыққұрамы туралы білімін қалыптастыру;

7) «География»: əлемнің табиғи ресурстары, ғылыми-техникалық революция,экономика салаларының орналасу сипаттамасы жəне географиясы;

8) «Информатикамен»: компьютерлік графика, жеке жобаларды жəнепрактикалық жұмыстарды, сызбалар, үлгі,кесте, сурет, эскиздерді орындау кезінде ақпараттық технологияларды қолдануда;

9) «Денешынықтырумен»: қол жұмыстарына арналған құралдармен əр түрліжұмыс жасау кезінде қол мен аяқтың бұлшық еттерін нығайтуда.

8. Технология пəнінің сағат саны аптасына типтік оқу жоспарынасəйкестендірілген:

1) 10 сыныпта аптасына – 1 сағат, оқу жылында 34 сағатты құрайды;

2) 11 сыныпта аптасына – 1 сағат, оқу жылында 34 сағатты құрайды.

9. Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар арқылы оқыту

нəтижелері айқындалып, оқушыларды негізгі мектеп курсы бойынша жағымды

(ойдағыдай, дұрыс) аттестациялануының міндетті шарты болып табылады.

10. Оқушылардың дайындық деңгейі үш көзқарас (аспект) ескерілеотырып:пəндік, тұлғалық, жүйелі іс-əрекет нəтижелеріне қарайбағаланады.

«Бейнелеу өнері» 1-4 сынып. Оқу материалы 4 блок бойыншаұсынылады:

1) өнер мен көркемдік іс-əрекеттің адам жəне қоғам өміріндегірөлі;

2) өмір мен өнердің рухани-адамгершілік проблемалары;

3) əсем өнерлер тілі жəне көркем бейне;

4) əсем өнер түрлері мен жанрлары.

6. Блоктарға бөлу ерекшелігі:

1) бірінші блок оқу материалының мазмұнын ашады;

2) екінші блок оны іс жүзінде іске асырудың құралдарынбереді;

3) үшінші блок тапсырма тақырыбының рухани-адамгершілік,эмоциялық-құндылық бағыттылығын болжамдайды;

4) төртінші блок іс-əрекет түрлері мен шарттарынан тұрады.

7. Блоктар өнердің əртүрлі: типологиялық, тілдік, құндылыққа

бағдарланған, іс-əрекеттік қырларын ашады, əр сабақта əртүрлі шамада

оқытылады, барлық блоктар кешенді түрде жалпы көркемдік білім мен тəрбие

міндеттерін шешуге бағытталған.

8. Оқыту процесінде келесі пəндермен пəнаралық байланыстар жүзегеасырылады:

1) «Қазақ тілі»: өнер туындыларын талдау кезінде мəнерлі, дұрыс,логикалық сауатты сөйлеу тілін қалыптастыру; бейнелеу нысаналарын бақылаукезінде шығармашылық елестету мен қиялын дамыту;

2) «Əдебиет»: суреттер материалы негізінде сөздік қорын байыту;оқығанмен көзбен көргенді салыстыру,салғастыру қабілеттерін дамыту; оқылған мəтінге ай келетін суреттердісипаттау қабілетін дамыту; оқылған мəтінматериалын бейнелеу;

3) «Музыка»: суретпен жұмыс істеу кезінде музыкалық шығармалардыпайдалану;

4) «Өзін-өзі тану»: табиғаттағы, қоршаған əлемдегі нысаналарды суретсалу нысандары ретінде пайдалану; ойша,өз қиялымен сурет салу процесінде өмірлік тəжірибені, экскурсия материалынпайдалану;

5) «Математика»: кеңістік ұғымдарын (жоғары, төмен, алыс, жақын, оң жақ,сол жақ жəне т.б.), ұзындық пен енұғымын, геометриялық пішіндерді суретте пайдалану; тілді математикалықтерминдермен толықтыру;

6) «Технология»: қол саусақтарының ұсақ бұлшықеттерін дамыту; көркемеңбек туындыларын сурет салу жəне жапсыру үшін пайдалану;

7) «Дене шынықтыру»: жаттығулар жасау, қозғалыс ойындарын ойнау.

-Типтік оқу жоспарына сəйкес оқу жүктемесінің жалпы көлемі 68 сағатты(аптасына 1 сағат) құрайды.

«Сызу» 9 сынып. Ғылым мен техниканың дамуымен біргеәртүрлі мамаңдықтағы адамдардың, сонымен қатар мекемелердің және мемлекеттердіңарасында ақпарат алмастырудың маңызы арта түседі. Ақпаратты тарату үшін радио,теледидар, кітаптар, газет-журналдар, сызбалар және т.б. пайдаланылады. Аталғанақпарат тарату құралдарының ішінде сызба ерекше орын алады. Сызба деп нәрсеніңкескіні және оны түсіндіруге қажет басқа да мәліметтер келтірілген құжаттыатайды. Сондықтан сызба — ұшақтар, кемелер, зымырандар, тракторлар,экскаваторлар және т.б. жасау үшін, кез келген ғимараттар, көпірлер, жолдар,соңдай-ақ су, газ, мұнай, электр энергиясын т.б. жеткізуге арналған әртүрліжелілер тұрғызу үшін қолданылатын негізгі құжат болып табылады. XIX ғасырдыңбасында-ақ француз ғалымы Гаспар Монждың «Сызба -техника тілі» деуі тегінемес.

Сызба графикалық кескіндердің бір түрі ғана болып табылады. Графикалықкескіндерге суреттер, сұлбалар, карталар, диаграммалар және шартты белгілер дежатады. Қазіргі кезде өзінің кәсіби іс-әрекеті барысыңца графикалық кескіңдердіпайдаланбайтын маманды атау қиын. Мәселен, дәрігердің өзі атласта келтірілгеннемесе әртүрлі медициналық аппаратураның экранында пайда болатын адамның ішкіоргандарының кескіндерін түсінуі, рентген сәулесі арқылы алынған суреттердіталдай білуі керек.

Оқу пәнінің базалық мазмұны. (аптасына 2 сағаттан, барлығы – 68сағат)

Кіріспе.

1Сызбаны орындаудың негізгі ережелері және геометриялық салу

2. Проекциялау әдісі

З.Аксонометриялық проекциялар

4. Өзара перпендикуляр жазықтықтарға тік бұрышты проекциялау

5. Көріністер. Көріністерді салу

6. Қималар мен тіліктер

Оқу қызметін жоспарлау:

Жоспар – оқу тәрбие процесін ұйымдастырудың негізі сабақты табысты өтуүшін ілгері даярлық қажет. Мұның негізгі бөлігі – жопарлау болып табылады. Оқусабағын жоспарлаудың екі түрі бар: күнделікті және перспективті.

Перспективті жоспарлау мақсаты – оқу материалын логикалық жүйесінбелгілейді. Келесі оқу жылын жүктемесі осы жылдың аяғында белгілі болатындайалдын – ала жұмыс жоспарын жасау. Мұғалім тиянақты орындау қажет – бағдарламалықматериалды тыңғылықты үйреніп, оған талдау жасау. Пәнаралық байланыстардыбелгілеу. Мектептің материалдық техникалық базасына мүмкіншіліктерін ескеруіқажет. Оқушылардың еңбек еғту түрлерінің мазмұнын анықтау, техникалық құжаттардыдайындау. Қажетті құралдары материалдар мен көрнекі құралдарды техникалық оқытуқұралдарды анықтау, көрнекі құралдарды кестелер мен плакаттар оқу әдебиеттеріндайындаудағы қиындықтарды анықтау.