Көзінің көруінде бұзылулары бар балалардың сипаттамасы

Көздің көру жүйесінің бұзылуы баланың психикалық процестерінің және қимыл-қозғалыс саласының қалыптасуына үлкен нұқсан келтіреді. Осыған байланысты бала дамуындағы ауытқуларды ерте анықтау мүмкіндігі, араласу, қайта қалпына келтірудің емдік шаралары және коррекциялық-тәрбиелік жұмыс ерекше маңызға ие болып келеді: түзету, дефекті кезіндігі көрі жүйесіндегі алғашқы бұзылуларды қайта қалпына келтіру және дамудағы ауытқулардың екінші қайтара пайда болудың алдын алу. Мектеп жасына дейінгі жастағы көрудің бұзылулары клиникалық формасы, дефектінің көрініс беру деңгейі және бұзылған функциялар құрылымы бойынша әртүрлі болып келеді.

Көз көруінің бұзылуының кең тараған формасы рефракция аномалиясы болып табылады. Оларға алыстан көрмеушіліктің (миопия), алыстан көрушіліктің (гиперметропия), алыстан көрмеушілік немесе алыстан көрушілік астигматизмнің әртүрлі дәрежесі жатады. Кейбір балаларда жиі амблиопия түрі кездеседі, ол көру мүшесінің көрінетін анатомиялық өзгерістері орын алмаған жағдайда көру әрекетінің жұзеге аспауы салдарынан дамиды, әдетте бірлескен көздің қыли болуында. Амблиопия кезінде ұсақ заттарды көру үрдісі қиындайды, нақтыланған затты белгілеп алуы, заттардың формасын, көлемін қабылдауы бұзылады. Амблиопия формалары және көздің көруінің төмендеу деңгейі әртүрлі болуы мүмкін. Бір немесе екі көзде амблиопияның болуында балада ортаңғы және перифериялық көрудің төмендеуі байқалады. Амблиопия кезінде нақтыланған затты белгілеп алу және көздердің қимыл-қозғалысы бұзылады, олар суреттерді көру кезіндегі, сурет салудағы қабылдау үрдісін баяулатады. Емдік-қайта қалпына келтіру жұмыстарын жүргізу барысында амблиопия кезіндегі қабылдау қайта қалпына келеді.

Алыстан көрмеушілік, гиперметропия–рефракция аномалиясының салдарынан туындаған көздің бұзылуы, мұнда жарық сәулелері көздің орталарында қиылысуының жеткіліксіздігінен торлы қабықтың артқы жағында бірігеді. Жаңа туған нәрестелердің көпшілігінде кездеседі, бірақ, әдетте баланың өсуі және көз алмасының үлкеюімен өтіп кетеді. Балалық жастағы алыстан көрмеушілік қосылған көздің қыли болып дамуына әкелуі мүмкін. Жоғары деңгейдегі алыстан көрмеушілік (10,0 диоптрий және одан жоғары), нашар көрудің себептерінің бірі болып табылады. Алыстан көрмеушілік кезінде көзден алыс және жақын орналасқан заттарды көріп қабылдау қиындайды. Алыстан көрмейтін балалар ұсақ обьектілерді, карточкаларды, суреттерді қабылдау кезінде үлкен қиындықтарға ұшырайды. Алыстан көрмеушілік арнайы көзілдіріктерді таңдап алу жолымен түзетілуі мүмкін, олар заттарды және бейнелерді нақты ажыратуға мүмкіндік береді.

Көрудің бұзылуы ырғақ сезімінің қалыптасуындағы ауытқуларға әкеледі, ол көру, есту, тактильді және кинестетикалық қабылдаулардың өзара әрекеттесуіне негізделген. Тәжірибенің көрсетуі бойынша, ерте педагогикалық араласу, арнайы бағытталған ойындарды ұйымдастыру ырғақтық іс-әрекеттің бұзылуының пайда болуының алдын-алады және нәтижелі әсер етеді.

Көздің көруінде бұзылулары бар балалармен коррекциялық-педагогикалық жұмыстың жалпы принциптері және ережелері

1. Ерте коррекция принципі.

2. Көздің көруінде бұзылулары бар балаларды тәрбиелеу және оқытуда іс-әрекет бағытын жүзеге асыру принципі.

3. Коррекциялық ықпалдың коммуникативті бағыттылық принципі.

4. Мәдени-гигиеналық және еңбек дағдыларын дамыту.

5. Көріп қабылдауды дамыту.

6. Қоршаған дүние туралы біліммен қамтамасыз ету мақсатында балалардың танымдық іс-әрекетін дамыту.

7. Тілді дамыту, қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру.

8. Емдік-сауықтыру іс-шараларын қолдану.

9. Осы категория балаларына деген қатынаста ерекше педагогикалық такт көрсету.