I w każdym typie tekstu. Jest to słownictwo wspólne różnym odmianom języka.

W polszczyŸnie liczy ono około 8000 jednostek i jest używane przez niemal wszystkich Po-

laków. Nie znaczy to, że dorosły Polak posługuje się tylko tyloma wyrazami. Oprócz nich

każdy zna bowiem wiele wyrazów potocznych, nacechowanych ekspresywnie, a większoœć

osób posługuje się też wyrazami nacechowanymi stylistycznie (np. ksišżkowymi, erudycyjny-

mi), a także słowami pochodzšcymi z odmian zawodowych i œrodowiskowych. Można przyjšć,

że Polak z wykształceniem podstawowym posługuje się piętnastoma, a osoba z wykształce-

niem wyższym — dwudziestoma tysišcami słów. Jest to jego słownictwo czynne.

W skład słownictwa biernego każdego człowieka wchodzš wyrazy przez niego rozu-

miane, ale w zasadzie nie używane (gdyż nie ma takiej potrzeby); tego typu wyrazów jest

też kilka tysięcy. W sumie więc słownik indywidualny Polaka z przeciętnym wykształceniem

liczy około dwudziestu tysięcy jednostek, a u osoby z wykształceniem wyższym przekracza

dwadzieœcia pięć tysięcy słów.

Zasób leksykalny współczesnej polszczyzny jest jednak o wiele większy: słowniki pod-

ręczne liczš około 30.000 haseł, a œrednie 60.000 — 80.000. Największy współczesny słownik

polszczyzny (11-tomowy, pod red. W. Doroszewskiego) zawiera około 125.000 haseł. Różnica

między słownictwem indywidualnym a zawartoœciš słowników języka polskiego wynika stšd,

że zasoby słownictwa poszczególnych osób nie pokrywajš się, każdy posługuje się nieco in-

nym zestawem słów. Nie można jednak powiedzieć, że współczesna polszczyzna liczy około

120.000 Wyrazów, gdyż do tego należy jeszcze doliczyć słowa używane w poszczególnych

dziedzinach wiedzy, a także techniki, czyli terminologię oraz profesjonalizmy. Liczba wyra-

zów polszczyzny znacznie wówczas wzroœnie.

Trzeba też wzišć pod uwagę to, że sporo wyrazów wychodzi z użycia, znajš je tylko oso-

by z najstarszego pokolenia, np. meszty, trybuszon, kalikować. Z drugiej strony w tekstach

współczesnych pojawia się wiele wyrazów nowych, czasem okazjonalnych, np. alkoholštko

'dziecko alkoholików', które być może wejdš do normy językowej i systemu leksykalnego pol-

szczyzny, ale na razie nie ma potrzeby odnotowywać ich w słownikach, gdyż nie zadomowiły

się jeszcze w języku. Ponadto możliwoœci słowotwórcze polszczyzny powodujš istnienie wielu

wyrazów potencjalnych, na przykład zdrobnień, które można utworzyć w sposób regularny,

np. kontaktuncio od kontakt, bezowiuchny od beżowy, -wyrazów zaprzeczonych, np. nieszeroki,

niepraca, rzeczowników odczasownikowych i odprzymiotnikowych itd.

W skład słownictwa ogólnego wchodzš także wyrazy charakterystyczne dla pewnego re-

gionu kraju, powszechne w mowie wszystkich mieszkańców tego obszaru, czyli regionalizmy.

Elementy gwar ludowych w słownictwie ogólnym noszš nazwę dialektyzmów.

Większoœć wyrazów ma więcej niż jedno znaczenie, a dodawanie nowych znaczeń, czyli

neosemantyzacja, służy wzbogacaniu zasobu leksykalnego. Słownictwo jest też nieustannie

pomnażane wskutek zapożyczeń z języków obcych i przez wyzyskiwanie możliwoœci słowo-

twórczych systemu, czyli tworzenie neologizmów.

Leksyka danego języka nie jest nieuporzšdkowanym zbiorem słów, choć takie wrażenie

mogš wywoływać słowniki, w których wyrazy umieszcza się zazwyczaj w przypadkowej, jeœli

chodzi o znaczenie, kolejnoœci alfabetycznej. Wyrazy dajš się jednak uporzšdkować według "S

okreœlonych zasad semantycznych bšdŸ formalnych. Pewna częœć słownictwa wchodzi w re- ^

lacje znaczeniowe, czyli zwišzki semantyczne powtarzalne w całej serii wyrazów. Takimi ca

relacjami sš synonimia, polisemia, antonimia, a także np. nadrzędnoœć — podrzędnoœć §

(np. owoc i jabłko), całoœć - częœć (np. dłoń i palec). ^

SŁOWNICTWO ŒRODOWISKOWE 1748