III. Ogromne zróżnicowanie wyrazów należšcych do tej częœci mowy oraz duży udział zapo-

życzeń wœród nich sprawiajš, że niektóre rzeczowniki — przede wszystkim ze względu na bu-

dowę — nie poddajš się polskim rygorom fleksyjnym i pozostajš nieodmienne; należš do nich

głównie obce nazwy pospolite i własne oraz skrótowce, np. alibi, bantu, beri-beri, boa, clou,

emploi, emu, etui, gnu, graffiti, guru, harakiri, impromptu, kakadu, kakao, karibu, kiwi,

konfetti, menu, nandu, nazi, okapi, resume, safari, salami, sari, seppuku, spaghetti, tournee,

yeti; Boileau, Bonn, Caracas, Davos, Maurois, Missisipi, Monte Cassino, Nancy; AK, CDU,

PKO, SPD, WSI. Wszystkie nieodmienne rzeczowniki nieżywotne oraz nazwy geograficzne

majš rodzaj nijaki, np. Etui leżało na biurku; Menu przypadło nam do gustu; Bonn powitało

ich œniegiem i mrozem; rodzaj nazw osobowych jest zdeterminowany przez płeć, np. Guru

namówił go do podróży; Yeti przyœnił się turystom; Maurois zafascynował elity. Zasady usta-

lania rodzaju gramatycznego skrótowców podano w haœle im poœwięconym.

Dla rzeczowników nieodmiennych rodzaj jest jedynš przysługujšcš im cechš morfologicznš.

Kłopoty fleksyjne mogš się ponadto wišzać z ustaleniem rodzaju rzeczownika, wyborem

końcówek oraz z odmianš różnych podgrup rzeczowników własnych. Dokładne informacje na

ich temat podano w odpowiednich hasłach: RODZAJ GRAMATYCZNY, MIANOWNIK, DO-

PEŁNIACZ, CELOWNIK, BIERNIK, NARZĘDNIK, MIEJSCOWNIK, WOŁACZ, ODMIANA

IMION, ODMIANA NAZWISK, ODMIANA NAZW MIEJSCOWYCH. Zagadnienie tzw. flek-

sji wewnętrznej, tzn. odmiany obu częœci wyrazów złożonych typu Rzeczpospolita, Wielkanoc

omówiono w hasłach: ODMIANA NAZW MIEJSCOWYCH, ZROST. Charakterystykę użyć

rzeczowników w funkcji podmiotu i okreœlenia zawierajš odpowiednie hasła składniowe:

MIANOWNIK, NARZĘDNIK, ORZECZENIE, PODMIOT, PRZYDAWKA, ZDANIE, ZWIĽZ-

KI SKŁADNIOWE. (H.J.)

SKRÓT jest to litera lub połšczenie kilku liter pochodzšce z często używanych i zna-

nych wyrazów, stosowane w piœmie do zapisywania tych wyrazów, ale odczytywane w for-

mie pełnego wyrazu, który zastępujš w tekœcie pisanym. Skrótami sš na przykład zapisy

p., s, zł, inż., Ip, m.in. będšce graficznymi symbolami wyrazów pan, sekunda, złoty, inżynier

oraz połšczeń liczba pojedyncza, między innymi. Przy odczytywaniu tekstu zawierajšcego

skróty sš one zawsze wymawiane jako pełne wyrazy, czyli na przykład zdanie zapisane ja-

1743

SKRÓT

ko: „Wystšpienie doc. Nowaka trwało 20 min, po czym nastšpiła przerwa", odczytujemy: Wy-

stšpienie docenta Nowaka trwało 20 minut, po czym nastšpiła przerwa. Wyjštkowo, w pol-

szczyŸnie potocznej można odczytywać skróty itp., itd. jako [itepe], [itede] (choć w języku

starannym należy je odczytywać jako i tym podobne, i tym podobnie; i tak dalej).

Zasadniczš kwestiš poprawnoœciowš zwišzanš ze skrótami jest ich pisownia. Obowišzujš

tu następujšce zasady.

Użycie wielkich i małych liter W zasadzie skróty polskie zapisuje się małymi literami

(oczywiœcie użycie skrótu na poczštku zdania wymaga rozpoczęcia go od wielkiej litery).

Wielkie litery stosuje się jedynie w skrótach międzynarodowych używanych w polszczyŸnie,

np. A (amper), Au (złoto), UMa (Ursa Maior = Wielka NiedŸwiedzica), P.T. (pleno titulo =

z zachowaniem należytych tytułów). Sš to albo skróty nazw używanych w naukach przyrod-

niczych, albo tradycyjne skróty łacińskie. Pewne skróty składajš się z połšczenia małych