Imiesłowu przymiotnikowego czynnego, imiesłowu przysłówkowego współczesnego. Imiesło-

wy przymiotnikowe bierne można tworzyć zarówno od czasowników niedokonanych, np. bity,

palony, jak i dokonanych, np. zbity, spalony.

Niektóre czasowniki, np. potrafić, zdołać, kazać, mogš pełnić funkcje dokonanych i nie-

dokonanych (por. Nie wiem, czy dziœ potrafię się z tym uporać; Nie zdołam panu teraz tego

wytłumaczyć; Zawsze robimy, co każš; ale też: Może za rok potrafię już obsługiwać to urzš-

dzenie; Czy zdołam przekonać uczestników narady o swoich racjach; Słyszałam, ze jutro szef

każe nam podpisać protest). Zasób przyjmowanych przez nie form fleksyjnych jest typowy

dla czasowników dokonanych (por. zdoławszy, kazawszy). Niezgodne z normš jest tworzenie

od tych czasowników imiesłowów przymiotnikowych czynnych i imiesłowów przysłówkowych

współczesnych (sdołajšc, zdołajšcy). Często spotykany błšd, polegajšcy na tworzeniu form

czasu przyszłego złożonego od czasownika potrafić, np. będę potrafit(a), ma swe Ÿródło w

traktowaniu tego czasownika jako niedokonanego.

OSOBA Formy czasownika zawierajšce końcówki osobowe pełniš w zdaniu funkcję orze-

czenia. Niezręcznoœciš stylistycznš jest używanie zaimków osobowych jako podmiotów, bo

sama końcówka czasownika precyzyjnie podmiot wskazuje, np.: Powiedziałeœ to wyjštkowi)

sugestywnie (= ty). Można używać zaimków, jeżeli podmiot jest złożony, a także w razie ko-

niecznoœci podkreœlenia tej właœnie częœci zdania lub jej składnika, np.: I ja, i ty chcemy

doprowadzić do zawarcia tej transakcji; Ty odpoczywasz, on pracuje ponad siły; To oni za-

winili, nie my; Ty z Agatš przygotujecie salę, my z Krzysztofom zaprosimy artystów.

Używanie zaimka zamiast końcówki osobowej jest rażšcym błędem. Poprawnie: Prze-

szłobym się (nie: *c7a by się przeszła); Tańczyłem wczoraj wieczorem (nie: *Ja tańczył wczoraj

wieczorem).

Pewne czasowniki nie odmieniajš się przez osoby (ani przez liczby i rodzaje); występujš

one w jednej tylko (stałej) postaci fleksyjnej, tzn. w 3. os. Ip (niekiedy w rodzaju nijakim); sš

orzeczeniami w zdaniach bezpodmiotowych, np. Błyska się; Œciemnia się; Zagrzmiało. W tej

samej funkcji składniowej mogš występować złożone (analityczne), bezosobowe formy cza-

sowników osobowych, utworzone za pomocš morfemu się lub morfemów -no, -ono, -to od for-

my 3. os. Ip (np. Mówi się; W tym gabinecie się nie pali; Zdjęto stare dekoracje; Nagle wy-

łšczono pršd).

CZAS Czasowniki polskie odmieniajš się przez trzy czasy: teraŸniejszy, przeszły i przy

szły (prosty i złożony). Czwarty czas - zaprzeszły - nie jest już używany. Wštpliwoœci po

prawnoœciowe mogš dotyczyć używania form czasu przyszłego złożonego i czasu przeszlegc

Czas przyszły złożony składa się z odpowiedniej formy słowa posiłkowego być, połšczoneg

z bezokolicznikiem (będę kandydować) lub z formš czasu przeszłego zróżnicowanš rodzajt

wo (będę kandydowała, będę kandydował). Oba sposoby tworzenia czasu przyszłego sš całko

wicie równoprawne, choć użytkownicy polszczyzny częœciej wybierajš formy wyrazis

sze pod względem rodzajowym, tzn. będę kandydowała. Tradycyjnie na pierwszym miejsc

stawiamy formę słowa posiłkowego, ale powszechnemu obecnie układowi z czasem prz

szłym na poczštku nie można niczego zarzucić. Przyjmujemy zatem wariantywnoœć nora

zarówno w kwestii postaci czasu przyszłego złożonego - będę kandydowała \\ będę kandyd

wać, jak i w zakresie szyku składników tej formy - będę kandydowała \\ kandydowała bel