1. Odmieniajšc nazwiska polskie dwu- lub więcejsylabowe, w których wygłosowa głoska

-k jest poprzedzona samogłoskš e, zawsze opuszczamy tę samogłoskę w przypadkach zależ-

nych, gdy jest ona opuszczana w równobrzmišcych rzeczownikach pospolitych, np. Dudek -

D. Dudka (nie: *Dudeka), bo dudek - D. dudka; Wólek - D. Wołka (nie: *Wołeka), bo wołek -

D. wólka.

W pozostałych nazwiskach, jak w wypadku nazwisk zakończonych na -ec, -ec, -era,

o opuszczeniu lub zachowaniu e w odmianie decyduje tradycja. Najczęœciej jest ono opusz-

czane, np. Peszek — D. Peszka, Goncarek — D. Goncarka.

W jednosylabowych nazwiskach na -ek zawsze zachowujemy w odmianie e, np. Rek -

D. Ręka, Skrzek - D. Skrzeka.

Także nazwiska jednosylabowe typu Mech zachowujš w swej odmianie e, nawet jeœli toż-

same z nimi brzmieniowo rzeczowniki pospolite odmieniajš się, tracšc w przypadkach zależ-

nych e: Mech — D. Mecha, chociaż mech — mchu.

2. W nazwiskach obcych, w których spółgłoska k jest w piœmie oddawana przez literę c, np.

Mauriac [wym. Monak], Signac [wym. S-iniak], lub połšczenie liter -que, np. Remarque

[wym. Remark], Brašue [wym. Brak] zapis formy nazwiska w narzędniku odpowiada jego

brzmieniu, a więc: Mauriac — N. Mauriakiem (nie: *Mauriaciem), Signac — N. Signakiem

(nie: *Signaciem), Remarkiem (nie: *Remarque'em), Brakiem (nie: *Braque'em).

d) Nazwiska zakończone na spółgłoskę twardš (b, p, d, t, w, f, m, n, r, s, z, ł), np. pol-

skie: Kot, Szczygieł, Kamas, Kabat, obce: Kaiser [wym. Kajzer], Denikin, Jespersen, Krylów

Radne [wym. Ras-in], Lafayette [wym. Lafšjet], Łapišce [wym. Laplas], Yoltaire [wym. Wolter]

1689

NAZWISKA

Oniegin, Barysznikow odmieniajš się jak męskie rzeczowniki deklinacji twardotematowej

(np. student).

Ten sam wzór odmiany majš nazwiska niesłowiańskie zakończone na samogłoskę -o

poprzedzonš spółgłoskš twardš (b, p, d, t, w, f, m, n, r, s, z, ł), np. Canaletto, Tasso, Yalen-

tino, Belmondo.

Wzór:

DB. Kota

C. Katowi

N. Kotem

Ms. Kocie

Canaletta

Canalettowi

Canalettem

Canaletcie

Tassa

Tassowi

Tassem

Tassie

Racine'a Racine'owi Racine'em Racinie Kryłowa Krytowowi Krytowem Kryłowie studenta studentowi studentem studencie

W podobny sposób traktujemy nazwiska francuskie zakończone na spółgłoskę lub na sa-

mogłoskę, po której jednak występuje nie wymawiana, to jest oddawana wyłšcznie w piœmie,

spółgłoska, np. Rimbaud [mym. Rembo], Manet [mym. Mane], Camus [wym. Karni], Lorrain

[wy m. Lorę], Lauoisier [wym. Lawuaqe], Maritain [wym. Maritę], Massenet [wym. Masene],

Cham fort [wy m. Szamfor].

W takich nazwiskach w przypadkach zależnych w wymowie uwzględniamy tę niesłyszal-

nš w mianowniku spółgłoskę: DB. Camusa [wym. Kamisa], C. Camusowi [wym. Kamisowi],

DB. Maneta [wym. Maneta], C. Manetowi [wym. Manetowi], DB. Chamforta [wym. Szamfor-

ta], C. Chamfortowi [wym. Szamfortowi].

UWAGA!

1. W nazwiskach obcych zakończonych na -o, które jest poprzedzone podwójnš spółgłoskš

twardš (p, b, d, t, w, f, m, n, r, s, z), np. Canaletto [wym. Kanaletto], Tasso [wym. Tasso],

w miejscowniku przed końcówkš -e zmiękczeniu ulega tylko druga głoska, a cała grupa spół-

głoskowa nie ulega w wymowie uproszczeniu: Canaletto - Ms. Canaletcie [wym. Kanaletcie,

nie: Kanalecie], Tasso - Ms. Tassie [wym. Tassie, nie: Tasie].

2. Miejscownik nazwisk zakończonych w wymowie spółgłoskš -l, oddawanš w piœmie przez

połšczenia liter -oe, -au, -aw, -ów, -owe, np. Monroe [wym. Monroł], Longfellow [wym.

Logkfeioł], Landau [wym. Landał], Shaw [wym. Szoł], Marlowe [wym. Mariol] przyjmuje po-

stać mianownika, tzn. o Shaw, o Landau itd., w takim wypadku pożšdane jest poprzedzenie

nie odmienionego nazwiska odmienionym imieniem, tytułem lub innym wyrazem, np. o Ber-

nardzie Shaw, o profesorze Landau itd.

W nazwiskach zakończonych na -oe, np. Monroe, żywa jest tradycja ich odmiany przy-

miotnikowej (np. doktryna Monroego). Z uwagi na stopień jej rozpowszechnienia należy jš

uznać za równie poprawnš jak odmiana rzeczownikowa.

3. Nazwiska polskie zakończone na -šb, -el, -ot, np. Kocioł, Kozieł, Jarzšb, mogš odmieniać

się w dwojaki sposób:

a) bez wymian głoskowych właœciwych analogicznym rzeczownikom pospolitym: Kocioł -

D. Kociota, Kozieł - D. Kozieła, Jarzšb - D. Jarzšba;

b) z zachowaniem wymian: Kocioł - D. Kotła, Kozieł - D. Kozła, Jarzšb - D. Jarzeba.

Drugi z podanych sposobów odmiany uchodzi za mniej staranny. Należy pamiętać, że

w nazwiskach jednosylabowych dopuszczalny jest tylko pierwszy z podanych wyżej modeli

odmiany, np. Dšb - D. Dšba (nie: *Dęba, nie: *Dębu).

4. Nazwiska rosyjskie na -oit, -ew, -in w przypadkach zależnych powinny być akcentowane

zgodnie z polskim zwyczajem językowym, tj. na przedostatniej sylabie od końca, np. [Barysz-

nikowa, nie: Barysznikowa], [Winogradowa, nie: Winogradowa], [Niekrasowa, nie: Niekra-

sowa], [Puszkina, nie: Puszkina], [Rasputina, nie: Rasputina], [Bestużewa, nie: Bestuże-

wa], [Bierdiajewa, nie: Bierdiajewa].

Za nieuzasadnionš należy uznać ich odmianę według wzoru przymiotnikowego, tak jak

w języku rosyjskim, np. *Romanowego, o *Romanowym itd.

5. Nazwiska polskie zakończone na -ów, np. Józków, odmienia się z zachowaniem wymiany

o : ó (D. JóŸkowa, C. Józkowowi itd.).

6. Nazwiska na -er, podobnie jak rzeczowniki pospolite (np. kelner, szwagier), odmieniajš się

z zachowaniem -e- ruchomego lub - rzadziej - nie, np. Romer - D. Romera, Makler [wym.

Maler] - D. Maklera, Kromer - D. Kromera, Weber - D. Webera, ale: Szuster - D. Szustra.

NAZWISKA 1690

O sposobie odmiany decydujš różne czynniki, przede wszystkim: stopień utrwalenia na-

zwiska w języku polskim, zwyczaj językowy.

7. W zapisanych nazwiskach obcych z niemym elementem fonetycznym w wygłosie, np. Bar-

thes [wym. Bart], Descartes [wy m. Dekart], Łapišce [wy m. Laplas], końcówki fleksyjne od-

dzielamy od oryginalnej postaci nazwiska apostrofem. Tylko w miejscowniku ich postać gra-

ficzna jest tożsama z brzmieniowš: DB. Barthes'a [wym. Barta], Laplace'a [wym. Laplasa],

C. Barthes'owi [wym. Bartowi], Laplace'owi [wym. Laplasowi], N. Barthes'em [wym. Bartem],

Laplace'em [wym. Laplasem], Ms. Barcie (nie: *Barthesie), Laplasie (nie: *Laplace'e).

8. Nazwiska zakończone na spółgłoskę oznaczanš w piœmie przez podwójnš literę, np. Weis-

smann [wym. Wajsman], Weiss [wym. Wajs], Neumann [wym. Nojman], Heinemann [wym.

Hajneman], Beckett [wym. Beket], Schumann [wym. Szuman], Diirrenmatt [wym. Direnmat],

Waldorff [wym. Waldorfl, zachowujš tę podwójnoœć liter w pisowni, lecz nie w wymowie, np.

Becketcie [wym. Bekecie, nie: Beketcie], Mannie [wym. Manie, nie: Mannie], Diirrenmatcie

[wym. Direnmacie, nie: Direnmatcie], Weissie [wym. Wajsie, nie: Wajssie].

2. Nazwiska męskie odmieniane według deklinacji żeńskiej (4 grupy)

A. Nazwiska zakończone na -a po spółgłosce miękkiej: s, Ÿ, ć, dz, ń i po głoskach -j lub -l,

np. polskie: Cieœla, Okrzeja, Kania, Kasia, Kardela, Ziejš, obce: Goya [wym. Goja], Borgia

[wym. Bordżja], Campanella [wym. Kampanella], Coppola [wym. Kopola], Zola, przyjmujš

wzór odmiany żeńskich rzeczowników miękkotematowych (np. niania, szyja).

Wzór:

DCMs. Goi

B. Goyę

N. Goyš

Zoli Kani niani szyi

Zole Kanię nianię szyję

Zola Kaniš nianiš szyjš

B. Nazwiska męskie zakończone na samogłoskę -a poprzedzonš spółgłoskš historycznie

miękkš: c, cz, dz, dz, sz, z (także zapisywane jako rz), np. Bończa, Dymsza, Rajca tworzš

wzór odmiany analogiczny do pospolitych rzeczowników żeńskich grupy II (np. taca, tarcza).

Wzór:

DCMs. Bończy Dymszy Rajcy tacy tarczy

B. Bończę Dymszę Rajcę tacę tarczę

N. Bończa Dymsza Rajcš tacš tarczš

C. Nazwiska męskie zakończone na samogłoskę -a oraz słowiańskie (w tym polskie) nazwiske

zakończone na -o, w obu wypadkach poprzedzone spółgłoskš -k, -g, -ch (zapisanš jako litera /;

lub dwuznak ch), np. Religa, Szajnocha, Sinko, Laska, Pociecha, ChodŸko, Szewczenko, Ortega

wirko, iżka, Gonzaga, Huizinga, odmieniamy według III deklinacji żeńskiej (np. matka).

Wzór:

D. Religi Żizki

CMs. Relidze Żiżce

B. Religę Żizkę

N. Religa izkš

Żwirki matki

Żwirce matce

Zwirkę matkę

wirkš matkš

D. Nazwiska męskie zakończone na samogłoskę -a poprzedzonš spółgłoskš twardš: b, p, d

t, w, f, z, s, r, l, m, n, np. polskie: Gembara, Wojtyła, Zawada, KuŸma, Pawlina, obce: Gam

betta, Neruda, Barbarossa, Waza, 0'Hara, oraz nazwiska słowiańskie zakończone na -o po

przedzone spółgłoskš twardš (b, p, d, t, w, f, z, s, r, t), np. Sidto, Lato, Kopyto, Rózytto, od

mieniajš się jak pospolite rzeczowniki rodzaju żeńskiego grupy IV (np. bona).

Wzór:

D. Gambetty Nerudy Wojtyty Laty Kopyty bony

CMs. Gambetcie Nerudzie Wojtyle Łacie Kopycie bonii

B. Gambettę Nerudę Wojtyię Łatę Kopytę bonę

N. Gambettš Nerudš Wojtyła Łatš Kopyta bonę

1691

NAZWISKA

UWAGA!

W nazwiskach obcych zakończonych na -a, które poprzedza podwójna spółgłoska twarda

(p, b, d, t, w, f, m, n, r, s, z), np. Gambetta [wym. Gambetta], Barbarossa [wym. Barbarossa]

w miejscowniku przed końcówkš -e zmiękczeniu ulega tylko druga spółgłoska, a cała grupa

spółgłoskowa nie ulega w wymowie uproszczeniu: Ms. Gambe.tc.ie [wym. Gambetcie, nie:

Gambecie], Ms. Barbarossie [wym. Barbarossie, nie: Barbarosie].

3. Nazwiska męskie odmieniane według deklinacji przymiotnikowej

Według modelu przymiotnikowego należy odmieniać większoœć nazwisk zakończonych na

samogłoski -i, -y, -e.

A. Nazwiska męskie zakończone na głoskę -i, np. polskie: Jankowski, Bielicki, obce: Brodski,

Komensky [wym. Komenski], Radetzky [wym. Radecki], Andreotti, Vivaldi, Verdi, Zanussi,

Torricelli [wym. Toriczelli], Brunelleschi [wym. Bruneleski], Bacciarelli [wym. Bacziarelli],

Rossini [wym. Ros-ini], uzyskujš podczas odmiany końcówki fleksyjne analogiczne do przy-

miotników rodzaju męskiego o temacie fleksyjnym zakończonym na spółgłoskę miękkš (np.

tani).

Wzór:

DB.

C.

NMs.

Jankowskiego Radetzkiego Verdiego Torricellego taniego

Jankowskiemu Radetzkiemu Verdiemu Torricellemu taniemu

Jankowskim Radetzkim Verdim Torricellim tanim

UWAGA!

1. Nazwiska wschodniosłowiańskie na -ckij, -skij, -ckoj, -skoj, np. Ruckoj, Bogorodckij, trak-

tujemy w odmianie tak, jakby były zakończone na -cki, -ski, a więc: D. Ruckiego, Bogorod-

ckiego.

2. W pisowni nazwisk zakończonych na -i po spółgłosce -Z w przypadkach zależnych przed

samogłoskami -i wypada, a miękka głoska -l' ulega stwardnieniu, przechodzšc w -l, np.

Torricelli - D. Torricellego (nie: *Torricelliego), Botticelli - D. Botticellego (nie: *Botticelliego)

itd.

3. W nazwiskach pochodzenia słowiańskiego, w których wygłosowe -i jest oddane przez lite-

rę y, np. Dobrousky, Chomsky, Kandinsky, Radetzky, Komensky, w przypadkach zależnych

zachowujemy zapis zgodny z polskš tradycjš, a więc:

Wzór:

DB.

C.

NMs.

Chamskiego

Chamskiemu

Chamskim

Komenskiego

Komenskiemu

Komenskim

Kandinskiego

Kandinskiemu

Kandinskim,

albo pozostawiamy w odmianie pełnš formę graficznš nazwiska, a końcówki dopisujemy

po apostrofie w dopełniaczu, celowniku i bierniku, np. DB. Chomsky'ego, Kandinsky'ego,

C. Chomsky'emu, Kandynsky'emu. W narzędniku i miejscowniku stosujemy zapis zgodny

z wymowš: NMs. Chamskim, Kandinskim.

B. Nazwiska męskie zakończone na samogłoskę -y, np. polskie: Borowy, Żelazny, Konieczny,

obce: Walczy, Batory, Budionny, Salisbury [wym. Soizbery], Scudery [wym. Skuderi], Med-

ueczky [wym. Miedwiecki], uzyskujš podczas odmiany końcówki fleksyjne analogiczne do

przymiotników rodzaju męskiego o temacie fleksyjnym zakończonym na spółgłoskę twardš

(np. trudny).

Wzór:

DB.

C.

NMs.

Batorego

Batoremu

Batorym

Żelaznego Salisbury'ego trudnego

Żelaznemu Salisbury'emu trudnemu

Żelaznym Salisburym trudnym

NAZWISKA 1692

UWAGA!

l. W nazwiskach niesłowiańskich typu Salisbury, Perry, Debussy, Scudery końcówki fleksyj-

ne oddzielamy od oryginalnej postaci nazwiska apostrofem. Nie dotyczy to miejscownika

i narzędnika:

Wzór:

DB. Kennedy'ego Debussy'ego Perry'ego [wym. Periego]

[wym. Kenediego] [wym. Debis-iego]

C. Kennedy'emu Debussy'emu Perry'emu [wym. Periemu]

[wym. Kenediemu] [wym. Debis-iemu]

NMs. Ke.nne.dym Debussym Perrym [wym. Perim]

[wym. Kenedim, [wym. Debis-im]

dopuszczalne: Kenedim]

2. W nazwiskach węgierskich typu Horthy [wym. Horti] końcówek fleksyjnych nie oddziela

się apostrofem, np. M. Horthy [wym. Horti], D. Horthyego [wym. Hortiego], C. Horthyemu

[wym. Hortiemu], NMs. Horthym [wym. Hortim].

Zasada zachowania mianownikowego -y przed końcówkami dalszych przypadków nie do-

tyczy nazwisk węgierskich spolszczonych, np. Batory, Rakoczy, a więc:

M. Batory Rakoczy

DB. Batorego Rakoczego

C. Batoremu Rakoczemu

NMs. Batorym Rakoczym

3. Słowiańskie nazwiska Węgrów zakończone na -szky, -czky zachowujš w mianow-

niku formę oryginalnš, natomiast w przypadkach zależnych uzyskujš postać spolszczo-

nš, np.:

M. Medueczky

DB. Medveckiego

C. Medueckiemu

NMs. Medueckim

C. Nazwiska męskie zakończone na samogłoskę -e, w piœmie oddawanš przez różne liter;

lub ich połšczenia (e, ee, eu, ais), np. Dante, Reszke, Wende, Riike, Littre [wym. Litre], Mai

larme [wym. Malanne], Montesquieu [wym. Monteskie], Rabelais [wym. Rabie], Resnais

[wym. Renę] sš odmieniane jak przymiotniki w rodzaju nijakim (np. trudne). Różnica doty

czy narzędnika i miejscownika: w tych przypadkach nazwiska majš końcówkę fleksyjnš -en

(nie jak przymiotniki -ym).

Wzór:

DB. Dantego Littrego [wym. Litre] Montesquieugo trudnego

[wym. Mšteskiego]

C. Dantemu Littremu [wym. Litremu] Montesquieumu trudnemu

[wym. Mšteskiemu]

NMs. Dantem Littrem [wym. Litrem] Montesšuieuem trudnym (!'

[wym. Mšteskiem]

UWAGA!

l. W nazwiskach, w których samogłoska -e jest w piœmie oddana przez połšczeni

liter -ais, np. Resnais [wym. Renę], Rabelais [wym. Rabie], Beaumarchais [wym. Bi

marsze], oddzielamy końcówki fleksyjne od oryginalnej postaci nazwiska za pomocš api

strofo:

Wzór:

DB. Rabelais'go [wym. Rablego] Resnais'go [wym. Renego]

C. Rabelais'mu [wym. Rablemu] Resnais'mu [wy m. Renemu]

NMs. Rabelais'm [wym. Rablem] Resnais'm [wym. Renem]

1693

NAZWISKA

II. ODMIANA NAZWISK MĘSKICH - LICZBA MNOGA

Nazwiska sš czasem używane w odniesieniu do większej liczby osób. Stosowana wów-

czas forma liczby mnogiej odnosi się do wszystkich członków jednej rodziny, okreœlonej licz-

by jej reprezentantów (np. bracia Jabłonowscy) albo też par małżeńskich.

W liczbie mnogiej męskie nazwy osobowe mogš odmieniać się tylko według dwóch

wzorów deklinacyjnych: rzeczownikowego męskoosobowego i przymiotnikowego rodzaju mę-

skiego.

l. Nazwiska odmieniane według modelu rzeczownikowego

Odmianę rzeczownikowš majš wszystkie nazwiska zakończone w M. Ip na spółgłoskę lub

na samogłoskę -a, -e, -o, np. polskie: Wajda, Mach, Sidło, Szafraniec, obce: Montgolfier

[wy m. Mšgolfje], Romanów, Brandstaetter [wym. Brantszteter], Lumiere [wy m. Limier].

Uzyskujš one w M. Im końcówkę -owie i odmieniajš się analogicznie do rzeczownika psy-

cholog w Im (psychologowie).

Wzór:

M.

DB.

C.

N.

Ms.

Pociechowie

Pociechów

Pociechom

Pociechami

Pociechach

Montgolfierowie

Montgolfierów

Montgolfierom

Montgolfierami

Montgolfierach

Lumiere'owie

Lumiere'ów

Lumiere'om

Lumiere'ami

Lumiere'ach

psychologowie

psychologów

psychologom

psychologami

psychologach

Współczeœnie coraz powszechniejszy jest zwyczaj pozostawiania w liczbie mnogiej ob-

cych nazwisk opisywanego typu bez odmiany. Dotyczy to sytuacji, gdy stojšcy przy nazwi-

sku rzeczownik pospolity jednoznacznie wskazuje na to, że nazwisko odnosi się do większej

liczby osób. Z uwagi na praktykę językowš w tym zakresie należy ten zwyczaj usankcjono-

wać i za poprawnš uznać np. formę mianownika Im: bracia Lumiere (obok bracia Lumie-

re'owie). Bez rzeczownika bracia obowišzuje tylko postać mianownika z końcówkš fleksyjnš

-owie. Możliwoœć nieodmieniania tego typu nazwisk nie dotyczy nazwisk polskich. Popraw-

ne sš tylko formy: bracia Nowakowie (nie: *bracia Nowak), Piotr i Paweł Strzelczykowie

(nie: *Piotr i Paweł Strzelczyk). Tak samo jest z nazwami par małżeńskich. Poprawna jest

tylko forma: państwo Bralczykowie (nie: *państwo Bralczyk), Zofia i Jan Pociejowie (nie:

*Zofia i Jan Pociej).

UWAGA!

Nazwiska rosyjskie zakończone na -ów, podobnie jak w liczbie pojedynczej, majš od-

mianę rzeczownikowš, zatem odmiana wzorowana na rosyjskiej — przymiotnikowa jest

błędna, np.:

Wzór:

M.

DB.

C.

N.

Ms.

Romanowowie

Romanowów

Romanowom

Romanowami

Romanowach

(nie: *Romanowie)

(nie: *Romanowych)

(nie: *Romanowym)

(nie: *Romanowymi)

(nie: *Romanowych)

2. Nazwiska odmieniane według modelu przymiotnikowego

Nazwiska odmieniajšce się w liczbie mnogiej według wzoru przymiotnikowego tworzš

3 grupy:

1. Nazwiska męskie zakończone w M. Ip na -i po przyrostkach -sk-, -ck-, -dzk-, np. Cie-

chowski, Sawicki, Zawadzki, w M. Im uzyskujš odpowiednio końcówki -scy, -ccy, -dzcy:

Ciechowscy, Sawiccy, Zawadzcy.

2. Nazwiska męskie zakończone w M. Ip na -i bez poprzedzajšcego przyrostka, np. Conti,

Pini, Boni, majš w M. Im końcówkę rzeczownikowš -owie, jednak w przypadkach zależnych

uzyskujš końcówki typowe dla deklinacji przymiotnikowej.

NAZWISKA 169-

Wzór:

M. Contiowie Boniowie

DB. Contich (nie: *Contiów) Bonich

C. Contim Bonim

N. Contimi Bonimi

Ms. Contich Bonich

3. Nazwiska męskie zakończone w M. Ip na -.y, majšce postać przymiotników, np. Lep

szy, Mały, Matolepszy, Żelazny oraz zakończone na -owy, np. Słodowy, Sadowy, w M. In

przybierajš końcówkę przymiotnikowš: Lepsi, Mali, Żelazni, Matolepsi, Słodowi, Sadowi.

Nazwiska na -y różne od przymiotników, majš w M. Im końcówkę rzeczownikowš -owu

np. Gajcy - M. Im Gajcowie, D. Gajcych; Batory - M. Im Batorowie, D. Batorych; Polony

M. Im Polonowie, D. Palonych.

UWAGA!

Współczeœnie coraz powszechniejszy jest zwyczaj pozostawiania w liczbie mnogiej obcych na

zwisk opisywanego typu bez odmiany. Dotyczy to sytuacji, gdy stojšcy przy nazwisku rżę

czownik pospolity jednoznacznie wskazuje na to, że nazwisko odnosi się do większej liczb

osób. Z uwagi na praktykę językowš w tym zakresie należy ten zwyczaj usankcjonować i z

poprawnš uznać np. formę D. Im: ród Conti (obok ród Contich). Bez rzeczownika ród - obc

wišzuje tylko postać D. z końcówkš fleksyjnš -ich. Możliwoœć nieodmieniania tego typu ne

zwisk nie dotyczy nazwisk polskich. Poprawne sš tylko formy: bracia Słodowi (nie: *braci

Stadowy), Adam i Jan Lepsi (nie: *Adam i Jan Lepszy). Tak samo jest z nazwiskami pa

małżeńskich. Poprawna jest tylko forma: państwo Malolepsi (nie: *państwo Matolepszy

Maria i Antoni Żelazni (nie: *Maria i Antoni Żelazny).

III. MĘSKIE NAZWISKA NIEODMIENNE

Niektóre nazwiska obce ze względu na ich fonetyczne zakończenie nie dajš się włšczy

do żadnego z wzorców polskiej fleksji — ani rzeczownikowej, ani przymiotnikowej. Do takie

należš:

1. Nazwiska zakończone dŸwiękiem, którego w polszczyŸnie w ogóle nie ma, np. podoi

nym do -la: Dubois [wy m. Dibla], Maurois [wy m. Morla], Benoit [wy m. Benła], Lacroi

[wy m. Lakria]; Becu [wy m. Beki]; -e - Richelieu [wy m. Riszelie];

2. Nazwiska zakończone dŸwiękiem spotykanym wprawdzie w języku polskim, ale tylk

na poczštku i w œrodku wyrazu, np. -u: Papandreu, Nehru [wym. Neru], Decroux [wym. D(

kru], Rembreanu [wym. Rembrjanu], Giraudoux [wym. Żirodu], Antonescu [wym. Antom

sku];

3. Nazwiska zakończone na akcentowane -o, np. Boileau [wym. Bualo], Rousseau [wyn

Ruso], Watteau [wym. Wato], Vigo [wym. Wigo], Clemenceau [wym. Klemaso], Coctea

[wym. Kokto], Hugo [wym. Igo a. Ugo].

Takie nazwiska pozostajš nieodmienne. Ze względów stylistycznych lepiej jest używa

ich łšcznie z odmienionym imieniem, tytułem lub innym okreœleniem.

Wœród nazwisk odmiennych, zwłaszcza o mniejszym zakresie użycia, jest grupa takie

nazw osobowych, w których obcoœć brzmienia powoduje w praktyce językowej wyraŸnš ter

dencję do nieodmiennoœci. Należš do nich nazwiska zakończone na:

a) samogłoskę -e, np. Eliade, Moitke, Rabelais [wym. Rabie], Montesšuieu [wym. Mor

teskje];

b) samogłoskę -i, np. Medici [wym. Mediczi], Pauarotti, Mackenzie [wym. Makenz-i

Pahiawi, Carracci [wym. Karraczczi], Dali;

c) samogłoskę -o, np. Dejneko, Pronaszko, Sidło, Ariosto, Caravaggio [wym. Karaws

dżio];

d) nie wymawianš spółgłoskę w nazwiskach francuskich akcentowanych na ostatniš s)

labę, np. Becaud [wym. Beko], Boulez [wym. Bule], Monet [wym. Mone], Foucault [wyn.

Fuko], Rimbaud [wym. Rembo a. Rębo], Gauguin [wym. Gogę], Gšbin [wym. Gabę].

Zwyczaj ten można tolerować. Konieczne jest jednak zastrzeżenie, że nieodmiennoœć ne

zwiska wymaga używania wraz z nim odmienionego imienia, tytułu lub innego okreœlenie

1695 NAZWISKA

IV. MĘSKIE NAZWISKA DWUCZŁONOWE

Polskie męskie nazwiska dwuczłonowe to połšczenia właœciwego nazwiska z dawnym

przydomkiem, herbem szlacheckim, zawołaniem bojowym lub pseudonimem legionowym,

partyzanckim, literackim.

Jeżeli nazwisko mężczyzny składa się z dwóch częœci, np. Nowak-Jeziorański, Kaden-

-Bandrowski, Sęp Szarzyński itp., to obie częœci sš odmieniane według wzorców deklinacyj-

nych zgodnie z zasadami obowišzujšcymi w nazwiskach jednoczłonowych. Wyjštek stanowiš

polskie nazwiska złożone, w których pierwszy człon jest nazwš herbu lub zawołaniem bojo-

wym, np. Korwin-Mikke, Korab-Brzozowski, Lubicz-Zaleski, Pobóg-Malinowski.

W takim wypadku może on pozostać nieodmienny, np.:

M. Sęp Szarzyński Pobóg-Malinowski

DB. Sępa Szarzy ńskiego Poboga a. Pobóg-Malinowskiego

C. Sępowi Szarzyńskiemu Pobogowi a. Pobóg-Malinowskiemu

N. Sępem Szarzyńskim Pobogiem a. Pobóg-Malinowskim

Ms. Sępie Szarzyńskim Pobogu a. Pobóg-Malinowskim

W złożonych nazwiskach obcych oba człony odmieniajš się zgodnie z regułami odmiany

nazwisk jednoczłonowych, np.:

M. Perry-Johnson

DB. Perry'ego-Johnsona

C. Perry 'emu-Johnsonowi

Ms. Perrym-Johnsonie