1621 Błľd językowy

Pojawienie się okreœleń biernikowych i dopełniaczowych przy tym samym czasowniku

może mieć zwišzek z całoœciowym lub czšstkowym traktowaniem danego obiektu. Jeżeli da-

ny przedmiot występuje jako całoœć - jego nazwa ma formę biernika, np. kupić mieszkanie,

zyskać gotówkę, dostarczyć węgiel do magazynu, przywieŸć drzewo na zimę; jeżeli jest to tyl-

ko częœć - posługujemy się dopełnieniem w dopełniaczu, np. kupić sera, pożyczyć pieniędzy,

przywieŸć opału, wlać wody, wypić herbaty, zamówić konfitur. Por. CELOWNIK, DEKLINA-

CJA, DOPEŁNIACZ, DOPEŁNIENIE, MIANOWNIK, MIEJSCOWNIK, NARZĘDNIK, ZDA-

NIE, ZWIĽZKI SKŁADNIOWE. (H.J.)

BŁĽD JĘZYKOWY jest to nieœwiadome odstępstwo od obowišzujšcej w danym momen-

cie normy językowej, czyli taka innowacja, która nie znajduje uzasadnienia: nie usprawnia

porozumiewania się, nie wyraża nowych treœci, nie przekazuje na nowo, w inny sposób emo-

cji nadawcy itd. Błšd można też okreœlić jako taki sposób użycia jakiegoœ elementu języka,

który razi jego œwiadomych użytkowników, gdyż pozostaje w sprzecznoœci z ich dotychczaso-

wymi przyzwyczajeniami, a nie tłumaczy się funkcjonalnie. Wszystkie błędy zwišzane z po-

sługiwaniem się językiem należy podzielić na zewnętrznojęzykowe i wewnętrznej ęzykowe.

Błędy zewnętrznojęzykowe to błędy zapisu: ortograficzne i interpunkcyjne. Choć sš one zwiš-

zane z językiem (np. zasady używania wielkich i małych liter na poczštku wyrazu sš moty-

wowane względami znaczeniowymi lub składniowymi, stawianie znaków interpunkcyjnych

ma oparcie w składni), nie naruszajš zasad, reguł wewnętrznojęzykowych. Błędy wewnętrzno-

językowe można dalej podzielić na błędy systemowe (językowe) i błędy użycia, czyli stylistycz-

ne. W obrębie błędów językowych mieszczš się błędy gramatyczne, leksykalne i fonetyczne.

Poniżej jest zamieszczona dokładniejsza charakterystyka każdego z tych typów błędów.

Błędy gramatyczne

1. Błędy fleksyjne. Polegajš one na:

a) wyborze niewłaœciwej postaci wyrazu, np. *nienawidzieć zamiast nienawidzić, *ten po-

marańcz zamiast ta pomarańcza, *ten kontrol zamiast ta kontrola, * przekonywujšcy zamiast

przekonujšcy albo przekonywajšcy;

b) wyborze niewłaœciwego wzorca odmiany, np. lubić — *lubiał zamiast lubił, (zawišzać)

*buta zamiast (zawišzać) but, ^bardziej słodki zamiast słodszy;

c) wyborze niewłaœciwej postaci tematu fleksyjnego, np. *przyjacielami zamiast przyja-

ciółmi, *o gwiaŸdzie zamiast o gwieŸdzie, *spuchnęła zamiast spuchła;

d) wyborze niewłaœciwej końcówki fleksyjnej, np. *diabłowi zamiast diabłu, *myszów zamiast

myszy, *imieniowi zamiast imieniu, *rozumiš zamiast rozumiejš, *bystszy zamiast bystrzejszy;

e) nieodmienianiu wyrazu, który ma swój wzorzec deklinacyjny, np. z Janem Matejko

zamiast z Janem Matejkš; Jadę do Oksford, zamiast Jadę do Oksfordu;

f) odmianie wyrazu, któremu nie można przypisać wzorca odmiany, np. (wypić kubek)

. takaa - dopuszczalne w potocznej polszczyŸnie mówionej, lepiej (wypić kubek) kakao.

2. Błędy składniowe. Polegajš one na wyborze niewłaœciwego wzorca składniowego, czyli

niewłaœciwym łšczeniu form wyrazowych w jednostki tekstu. Mogš to być:

l a) błędy w zakresie zwišzku zgody, np. *Za stołem siedzi Piotr i Jan zamiast Za stołem

| siedzš Piotr i Jan; *Pies i Ania wbiegły do pokoju zamiast Pies i Ania wbiegli do pokoju;

l * Przyszło dwadzieœcia trzy osoby zamiast Przyszły dwadzieœcia trzy osoby; *Rodzeństwo wy-

jechali za granicę zamiast Rodzeństwo wyjechało za granicę;

b) błędy w zakresie zwišzku rzšdu, np. *Uzywam dobre kosmetyki zamiast Używam do-

brych kosmetyków; ^Rozróżniać prawdę od fałszu zamiast Rozróżniać prawdę i fałsz; * Brać

sif za sprzštanie zamiast Brać się do sprzštania; *Podobny ojcu zamiast Podobny do ojca;

^Większy jak ty zamiast Większy niż ty albo od ciebie;

c) błędy w używaniu przyimków, np. *przed i po wojnie zamiast przed wojnš i po wojnie,

"pracować na zakładzie zamiast pracować w zakładzie, *siedzieć na kasie zamiast siedzieć

w kasie albo przy kasie, *jechać do Ukrainy zamiast 710 Ukrainę;

d) błędy w zakresie używania wyrażeń przyimkowych, np. *Brak postępu w temacie

stoczni zamiast w sprawie stoczni; *Py tania odnoœnie konstytucji zamiast pytania co do kon-

stytucji albo pytania odnoœnie do konstytucji;

e) niepoprawne skróty składniowe, np. *0rganizuje i kieruje szajkš złodziei samochodów

zamiast Organizuje szajkę złodziei samochodów i kieruje niš;

i

BŁĽD JĘZYKOWY 1622

f) niepoprawne konstrukcje z imiesłowowym równoważnikiem zdania, np. *Zdšjšc egza-

min, został przyjęty do szkoły zamiast Zdawszy egzamin, został przyjęty do szkoły albo Po

zdaniu egzaminu został przyjęty do szkoły; *Czytajšc takie powieœci, nasuwajš się refleksje

zamiast Kiedy czyta się takie powieœci, nasuwajš się refleksje;

g) konstrukcje niepoprawne pod względem szyku, np. *Wystšpienie kulturalnego attache

ambasady USA zamiast Wystšpienie attache kulturalnego ambasady USA; *Wiszšca groŸba

dyskwalifikacji nad zawodnikami zamiast GroŸba dyskwalifikacji wiszšca nad zawodnikami;

*To w dobrych rodzinach nie zdarzało się zamiast To w dobrych rodzinach się nie zdarzało;

h) zbędne zapożyczenia składniowe, np. *Sytuacja wydaje się być niebezpieczna zamiast

Sytuacja wydaje się niebezpieczna; *Wydarzyło się to nie wczoraj, a przed tygodniem zamiast

nie wczoraj, ale przed tygodniem.

Błędy leksykalne