9. Azotobacter chroococcum топырақ микроорганизмі негізінде жасалған бактериялық тыңайтқыш, азотобактерин препаратын жасау технологиясына тоқталыңыз

Азотобактерин- құрамында еркін қозғалатын топырақтық микроорганизм Азотобактер хрококкум бар бактериялық тыңайтқыш,ол 1г қолданылған қанттан 20мг атмосфералық азотты фиксациялауға қабілетті.Топыраққа енгізілгеннен соң бактериялық тыңайтқыш биологиялық белсенді зат (никотинді және пантотенді қышқыл, пиридоксин,биотин,гетероауксин,гиббериллин,т.б) түзеді.Бұл қосылыстар өсімдік өсуін ынталандырады.Одан басқа, азотобактер продуцирлейтінанисомицин тобындағы фунгицидті заттар жағымсыз,зиянкес,өсімдік ризосферасындағы саңырауқұлақтарды жояды.Барлық Азотобактер түрлері қатаң аэробтар. Фосфор болуына сезімтал және қоректік ортада оның көп болуын талап етеді. Азотофиксациялайтын қабілеті аммиакпен тежеледі (негізінен, ортада байланысқан азоттың болуы азотофиксацияны тежейді). Азот фиксациясын ынталандытын молибден қосылыстары.Азот фиксациясы кезінде оның қалпына келуі азотобактер синтездейтін ферментпен байланысты,соңғы өнім ғана(аммиак) ферменттен босайды.Нитрогеназды азотфиксациялаушы жүйе генмен байланыспаған молибден және SH-тобы бар мультиферментті кешен болып есептеледі. Микробиологиялық өндіріс азотобактериннің бірнеше түрін шығарады: құрғақ, топырақты, шымтезекті. Құрғақ азотобактерин алу технологиясы құрғақ нитрагин алу технологиясымен ұқсас. Құрғақ азотобактерин-толтырғышпен бірлескен белсенді жасушалар. 1г препаратта кем дегенде 0,5млрд өміршең жасушалар бар. Микроорганизм дақылдарын Ризобиум жасушаларын дақылдайтын орталарда өсіреді, қосымша ретінде тек темір сульфаты мен марганец және молибденді қышқыл тұзы қосылады,ph 5,7-6,5.Ферментация үдерісін дақыл өсудің стационарлы фазасына дейін жүргізеді, бұл кезде дақылдық сұйықтықта белсенді заттар жасушадан бөлініп,дақыл сұйықтығында қалады. Кептіргенде биологиялық белсенді заттар түгел немесе аздап жоғалады, бірақ өміршең жасушалар оларды қалпына келтіруге қабілетті. Кептірілген дақылды стандарттап,бөлшектеп бөліп 0,4-2кг-нан полиэтиленді қалтаға 15С температурада салады,3 айдан кем емес. Топырақты және шымтезекті азотобактерин азотобактердің белсенді дақылын сипаттайды, ол қатты ортада өсіріледі,1гр-да 50млн. Тірі жасушалар бар. Оны дайындау үшін құнарлы топырақ пен ортаның бейтарап реакциясымен байланысатын шымтезек алынады. Егілген субстратқа 2% әк және 0,1% суперфосфат қосады. Алынған 500г қоспадаларды көлемі 0,5л болатын бөтелкелерге ауыстырады,40-60% сумен ылғалдандырады,бетін мақта тығынмен жауып,залалсыздандырады. Егіс материялын 2% минералды тұзбен сахароза бар ортада дайындайды. Агар бетін қоңыр түсті шырышты масса жапқанда дистильденген сумен шайып, дайын субстратқа ауыстырылады. Бөтелкедегі қоспаны жақсылап араластырады,25-27С термостатқа салады. Дақылдауды бактериялардың қажетті мөлшеріне дейін өскенше жалғастырады.Алынған препарат өзінің белсенділігін 2-3 айға сақтайды.Азотобактеринді фосфор мен микроэлемент бар топырақта қолданған абзал. Азотобактеринді тұқымдарды, көшетті, компосттарды бактеризациялау мақсатында қолданады. Бұл жағдайда өнімділік 10-15%-ға артады. Астық тұқымдарын құрғақ азотобактермен опалайды,есеп бойынша тұқымның 1 гектар бөлігіне 100млрд жасуша. Картоп пен көшеттің тамыр жүйесін біртекті етіп бактериялардың сулы суспензиясымен дымқылдандырады. Суспензия алу үшін 1гектарлы(300млрд.жасуша) 15 литр сумен сұйылтады. Шымтезекті немесе топырақты азотобактеринмен тұқымдарды өңдегенде тұқымды ылғалданған препаратпен араластырады және тегістеп себу үшін кептіреді. Көшеттердің тамыр жүйесін алынған суспензиямен дымқылдандырады.