16. Жауын шашынның генетикалық жіктелуі

Генетикалық жағынан, яғни физикалық пайда болу жағдайларына түсу, жауу сипатына б/ты келесі түрлерге б/ты: 1)ақ жауын d=0,05-0,5мм,яғни ұсақ жерге түскені білінбейтін су тамш.Ақ жауын әдетте фронталды қатпарлы жаңбыр Ns,As бұлт жүйесінен кейде қатпарлы будақ бұлттардан түседі.Олар орташа онша өзгермейтін қарқындылығын бір уақытта үлкен аумақты алып жатуымен және үздіксіз бірнеше сағ тіпті ондаған сағат ішінде қысқа үзіліспен жауумен сип/ды.2)нөсерлі ж/ш будақ Cb.Олар түсудің басы мен соңғы кенеттен қарқындылықтың күрт ауытқитын және сол аз ұзақтықпен сип/ды.Әдетте олар аз аумақты алып жатады.Жазда кейде бұршақпен бірге ірі тамшы жаңбыр жабады.Жазғы ж/ш көбіне найзағайға елесуі мүмкін.Ал қыста нөсерлі болып қар үлпектен тұратын мол қар жауу табылады.Жылдың өтпелі кезеңінде қарлы н/се мұзды қиыршықтың қар н/се жаңбырмен бірге нөсерлеп жауу болады.Нөсерлі жел көбіне үлкен қарқындылықпен ерекш/ді.Бірақ мыс.жекелеген будақ Cu түсетін ірі тамш. аз мөлшерінен тұратын аз қарқындылығы болмайды.3)Сірікіреме ж/ш мұз кристалдары (-)темп. Қатпарлы St,Sc бұл сіркіреме өте ұсақ ұшқыны н/се қар түйіршіктері болуы мүмкін.Сіркіреме ж/ш қарқындылығы өте аз.

17. Жауын шашынның синоптикалық пайда болу жағдайына б/ты жіктелуі

Синоптикалық жағдайлары бойынша бұлттардан түсетін жауын-шашын екі түрге бөлінеді. 1. Ішкі ауа массалық - біркелкі ауа массаларының ішінде қалыптасатын жауын- шашын. Тұрақты жылы ауа массалары ішінде сіркіреме, ал тұрақсыз суық ауа массалары ішінде нөсерлі жауын-шашын қалыптасады. 2. Фронтальды (шептік) - атмосфералық фронттардың жылжуымен байланысты жауын-шашын. Жылы фронттарға сіркіреме, ал суық фронттарға нөсерлі жауын-шашын тән. Жер бетіне атмосферадан шөгетін жауын-шашындарға келесі құбылыстар жатады: - шық, тек жылы мерзімде байқалатын құбылыс, төменгі атмосферадан бөлініп, жер бетінде, әсіресе шөп жҽне басқа горизонтальды заттарда ұсақ су тамшылардың пайда болуы; - қырау, ұсақ мұз түйіршіктерінің, кристалдарының жер бетінде түзілуі, шық құбылысына ұқсас, бірақ жер беті температурасы 0°C төмен түскенде байқалады. Екі құбылыстың пайда болу себебі - жер беті түнде суып, төменгі атмосферадағы ауа температурасын да төмендетеді, нәтижесінде, ауадағы ылғал конденсацияланады. Ол үшін желсіз, бұлтсыз ауа райы қалыптасуы қажет. - қылау, суық мерзімде байқалатын, ұлпа тҽрізді ақ кристалдардың ағаш бұтақтарына, электр сымдарына т.б жіңішке заттарына түзілуі. Қылау аязды әрі тұманды күндері байқалады. Күн шығып, ауа температурасы көтерілсе немесе жел тұрса, қылау оңай буланып немесе ұшып кетеді. Кейде жасанды обьектілерде қылауға, қырауға ұқсас құбылыстар байқалады – терезе шыныларындағы аяз оюлары, жылуы жоқ суық бҿлмелердің қабырғалары мен төбелеріндегі мұзды қырау, үңгірлердегі қылау т.б.

18. Бұлттылық элементтерінің ірілену процесстері және ж/ш п.Б.

Жауын-шашындардың қарқындылығын есептеумен байланысқан бұлт элементтерінің пайда болуы және ірілену жағдайларын зерттеуге көп көңіл бөлінуде. Бұл мәселерді шешу атмосфера қозғалыстарын және оның температурасын зерттеумен тығыз байланысқан. Бұлттылықпен жауын-шашындардың пайда болуына қатысатын құбылыстар мен процесстердің өзара байланысуы және қамтамасыз етуі олардың пайда болуындағы мәселелерді шешуді айтарлықтай қиындатады. Әртүрлі өлшемді бұлттар әртүрлі жылдамдықпен ауырлық күшінің әсерінен жерге түседі. Оның нәтижесінде олар бір-бірімен соқтығысады. Бірақ, тамшылар майда болған соң, олардың бір-бірімен соқтығысуы және бірігуіның ықтималдығы аз. Тамшылар үлкейген сайын, олардың құлай жылдамдығы да үлкен болады да, олардың соқытғысуына және бірігуіне қолайлы жағдай болады. Бұлттардан жауын-шашындарды түсуі үшін міндетті жағдай болып, бұлт элементтерінің іріленуі табылады. Олардың іріленуіне алып келетін негізгі процесстер болып, су буының конденсациясы немесе сублимациясы және коагуляция, яғни тамшылардың жабысуы табылады. Радиусы 0,01 мм-ден аз бұлт тамшыларының, ондағы су буының конденсациялануының әсерінен өсуі тез байөалады, бірақ тамшылар радиусы өскен сайын, олардың ары қарай өсу жылдамдығы күрт төмендейді. Ұзақ уақыт қуаңшылық немесе бұршақ егiндiктердi толығымен жояды. Қатты нөсерлер салдарынан сел басу болуы мүмкiн, олар егiндiктердi, фермаларды жойып, үйлердi бұзады және адамдар мен үй жануарларының өлiмiне әкелiп соқтырады. Ауа ылғалдығы су буының мөлшерiмен анықталады. Ол ауа температурасына тәуелдi. Бұлттар су буының атмосферадағы конденсация нәтижесiнде түзiледi және су буы немесе мұз кристалдар түрiнде болады. Жер шарының әртүрлi аудандарында жауын-шашынның әртүрлi мөлшерi түседi.