47. Сb жіктелуі.

Будақ жаңбыр бұлттар негізгі екі түршеге бөлінеді. Олар calvus (Cb calv) - ''тақыр '' capillatus (Cb cap) – ''шашты''.

1. Cb calvus (Cb calv) – тақыр. Аппақ дөңгелеңген талшықты құрылымды болып келеді.

a) Cb calvus arcus (Cb calv arc) – тақыр найзағай толқынды. Кенеттен желдің қатты соғуынан алдыңғы бөлігіндегі қозғалмалы бұлттар бұлтты толқын құрауынан п.б.

2. Cb capillatus (Cb cap) – шашты. Талшық тәрізді шарбы құрылымды б.к. Түршелері:

а) Cb capillatus arcus (Cb cap arc) – тақыр найзағай толқындыға ұқсас б.к.

б) Cb incus (Cb inc) – нокавальді. Төменгі қабаттарында кейде омырақ тәрізді бөліктері п.б. Олар төмен қарай бағытталыды.

в) Cb humilis (Cb hum) – тегіс будақ жаңбырға қарағанда верт боынша аз дамыған бұлт.

48. Турбуленттілік бұлттары.

Бұлттардың пайда болуының себебі кей жағдайларда Атмосыфераның (А) төменгі қабатындағы турбуленттілік араласу б.т. Бұл араласу инверсия астындағы қабаттың темп/ның төмендеуіне алып келеді. Сондайақ турбуленттілік ауа ылғалыының тарауын тездетеді. Сондықтан ол биіктеген сайын қарқынды турбулентті араласу басталғанға дейінгіге қарағанда үлкен болып келеді. Инверсия астындағы қабатта бір уақытта темп\ның төмендеуі және ылғалдылығның конденсациясына және турбуленттіліктің қатпарлы бұлттардың пайда болуна алып келеді. Егер турбуленттілік араласу үлкен биіктіктерге дейін таралмаса онда бұлттардың төменгі табандарының биіктігі де онша үлкен болмайды.700мден аз болады. Ал олардың жоғарғы шекарасы инверсия қабатының немесе темп/ның аз верт градиенті қабатының төменгі табанымен сәйкес келедін. Матвеев орындаған термодинамика теңдеуін сандық шешу нәтижелері бұлт жамылғысының пайд болу уақытын бағалауды береді. Кез келген қатпарлы тығыз қабаттың қалаптасу уақыты 5,10 сағат. Сондықтан ұндай бұлттар 100 ж\е 1000даған км кең алқапты алып жататын, қыста ұзақ уақыт бойы тұратын антициклонға тән. Яғни қаттпарлы тұрақты қабаты суық теңіз ағысының үлкен тұрақты аймағында байқалады. Қатпарлы және қатпарлы будақ тұрақты алқаптың жақсы ылғалданған беткейлерде жерге жақын ауа қабатының радиациялық суынуының нәтижесінде жіңішке және тұрақсыз тұман тәрізді қатпарлы бұлты түрінде байқаладыы.

49. Sc, Ac және Cc бұлттарының Кельвин-Гельмгольца толқындарында пайда болуы

Инверсиялық қабаттың төменгі шекарасы төмен жатқан суығырақ және жоғары жатқан жылырақ ауалардың арасын бөгеуші беткей б.т. Егер мұндай беткейдің бойымен суық н\е жылы ауа бірдей емес жылдамдықпен жылжитын болса, онда ол жерде су мен ауа арасындағы шекарадағы толқындарға ұқсас Кельвин-Гельмгольц толқындары пайда болады. Бұл толқындардың биіктігі, яғни амплитудасы және ұзақтығы инверсия қабат астындағы мен сол қабаттағы ауа тығыздығының айырмашылығымен жел жылдамдығының айырмашылығына тәуелді. Шекаралық қабат н\е ортаңғы және жоғарғы бұлттарының биіктігінде темп инверсиясы (суық және жылы ауа температурасы Т₁ Т₂) ал жылы ауадағы және жылы ауадығы жылдамдықтар әр түрлі болсын делік, сонда инверсияның төменгі шекарасының бойымен сығылатын сұйықтық үшін λ толқын ұзындықты Кельвин-Гельмгольца толқындары пайда болады.

u – толқын қозғалысының жылдамдықтары

g – ауырлық күшінің үдеуі

β – тұрақтылық шамасы

Сығылмайтын сұйықтық үшін бұл былай жазылады

Сығылмайтын сұйықтық үшін толқынның таралу жылдамдығы мына формуламен анықталады

Егер инверсия астындағы қабатында ауа қанығуға жақын болса, онда толқын жоталарында жоғары көтеріліп жатқан ауа адиабатты түрде салқындайды да, ж\е онда су буының конденсациясы басталуы мүмкін. Толқын жоталарының арасындағы аңғарда ауа төмен түседі және ондағы су буы қанығу күйінен алыстайды. Міне осылай жоғарғы қабатта Сі ж\е Сс бұлттары, ортаңғы қабатта Ас және төменгі қабатта Sc бұлттары қалыптасады.