- •1 Клеткаларды in vitro жағдайында өсіру.
- •2Клетканың тотипотенттілігі
- •3.Каллус және регенерант өсімдіктің биологиясы
- •2Билет.
- •1.Клеткалык суспензия
- •2Биотехнологияның даму тарихының негізгі кезеңдері
- •3.Өсімдіктер клеткасын өсіру әдістерін дамытуға өз үлестерін қосқан ғалымдар
- •3.Билет
- •1Клетканы өсіру үшін қажетті жағдайлар
- •2Қоректік ортаның құрамы
- •3.Өсімдікті залалсыздандыратын заттар.
- •1.Дифференциялану және дедифференциялану.
- •2.Клеткалар суспензиясын дайындау.
- •3.Сұйық ортада өсетін клеткалардың қатты ортада өсетін клеткалардан артықшылығы.
- •1. Сұйық ортада клеткалар суспензиясын өсірудің тәсілдері.
- •6.Билет.
- •1. Гендер активтілігінің реттелуі.
- •7.Билет
- •8.Билет
- •9.Билет
- •1.Генетикалық тұрғыдан өсімдіктерді жақсарту үшін клеткаларды in vitro жағдайында өсіру.
- •2.Жасанды қоректік ортада өсірілетін клеткалар өсімдіктерді көбейту және сақтандыру.
- •3.Өсірілетін клеткалардан экономикалық маңызы бар заттар алынуы.
- •10.Билет
- •1.Өсірілген клеткаларды биосинтездік өндірісте пайдалану.
- •2.Иммобильденген клеткалар және бұл әдістің ұтымдылығы.
- •11. Билет
- •1.Клеткалардың жоғары өнімді линияларын шығару
- •3.Клонды микрокөбейтудің артықшылықтары
- •12Билет
- •1.Морфогенез процесінің нәтижесінде регенерант өсімдіктері алу әдістері.
- •2. Қолтық бүршігінің меристемаларыныңклондық микрокөбейтуде қолдану
- •3.Жасанды тұқым алу
- •1.Өсімдіктерді клондық микро көбейту технологиясы
- •2. Өсімдіктерді микрокөбейтуге әсер ететін факторлар.
- •3. Клонды әдістердің жетістіктері мен болашағы.
- •1.Вирустар қоздыратын аурулармен күресуде биотехнологияны пайдалану.
- •2. Каллустардың биологиялық ерекшеліктері.
- •3. Өсімдіктердегі вирустік ауруын анықтау әдістері.
- •1.Вирустан аластатылған көшеттердің көбеюі.
- •2. Картоптың сауықтырылған көшеттерін шығару технологиялары.
- •– Билет.
- •1.Әріден будандастыру кезінде пайда болған ұрықтың ерекшелігі.
- •3. Бөліп алған будан ұрпақтары ин витро жағдайында табысты өсіру.
- •1.Ұрықты ин витро жағдайында өсіру әдісі
- •2. Гаплоидтарды шығарудың эксперименталдық әдістері
- •3. Микроспоралардың табиғи дамуы
- •1.Микроспоралардың ин витро жағдайында дамуы
- •2. Андрогездің өсуіне әсер ететін факторлар
- •1.Клеткалық инженерия
- •2. ПРотопластарды бөліп алу жолдары.
- •3.Протопласттың тіршілік икемділігін анықтау
- •1.Протопластарды өсіру технологиясы
- •2.Протопластардан регенерант өсімдіктердің шығуына әсер ететін факторлар.
- •3.Протопластардың құйылып қосылу әдістері.
- •1.Жыныстық будандастырумен салыстырғанда сомалық будандастырудың айырмашылығы.
- •2.Будан клеткаларымен будан өсімдіктерінің сұрыпталуы
- •3. Сомалық будандарды генетикалық талдау әдістері.
- •2. Андрогездің өсуіне әсер ететін факторлар.
- •3.Ин витро жағдайында өсірілетін клеткаларда болатын өзгерістер.
- •1.Клеткалық селекция және оның артықшылықтары.
- •2. Клеткалық селекцияның әдістері.
- •3.Қажетті белгісі бар клетканың сұрыпталуы
- •1.Белгілері тұрақталған клеткалар линияларын шағару жолдары.
- •2.Ин витро жағдайында клеткаларда жүретін мутация.
- •3.Сомаклондық варианттарды пайдалану жолдары.
- •1.Сомаклондық варианттар және олардың ин витро жағдайында пайда болуы.
- •2.Клеткалық технологияларды дайындау жұмысының негізгі кезеңдері
- •3.Клеткалардың мутагенездерін индукциялау.
1.Дифференциялану және дедифференциялану.
Клеткаларда атқаратын қызметіне байланысты физиологиялық және құрылымдық айырмашылықтардың пайда болуын дифференциялану процесі деп атайды. Дифференциялану деген ұғым меристемалық клетканың маманданған клеткаға айналуын көрсетеді.Құрылымы және қызметі біртектес меристемалық клеткалар, әр түрлі маманданған ұлпаларды түзеді. Маманданған бөлінбейтін жасушалардың пролиферацияға өтуі олардың дедифференциациясымен байланысты, басқаша айтқанда-мамандануын жоғалту. Осы процестің негізінде дифференциациялық белсенді гендер жатыр. Жасушалардың қызметі мен құрылымы гендердің белсенділігімен анықталады. Егер жасушалардың қызметі мен құрылымы жағынан айырмашылықтары болса, онда олардың гендерінің экспрессиядағы айырмашылықтарына байланысты, яғни мамандану әртүрлі жасушалардағы әртүрлі гендердің қатысуымен қамтамасыз етіледі. Әдетте гендердің пуласының біраз бөлігі (5%) ғана белсенді болып келеді. Гендер берілген мүшеде, ұлпада, жасушада, Сонымен қатар тек белгілі бір жаста немесе сыртқы ортаның өзгерісінің әсеріне байланысты қызмет жасай бастаған гендер белсенді гендер құрамына кіреді. Қызметтік мамандануына байланысты өсімдік ұлпалары мен жасушалары арасындағы физиологиялық және құрылымдық ерекшеліктердің пайда болуы дифференциация процесі деп аталады. Дифференциация ұғымы эмбриондық және меристемалық жасушалардың маманданған жасушаларға айналуын көрсетеді. Меристемалық жасушалар құрылымы мен қызметі жағынан бірдей және әртүрлі мүшелердің ұлпаларын қалыптастырып әртүрлі жолдармен дамиды. Мұның қалай жүзеге асатыны клеткалық биологияның маңызды сауалдарының бірі.
2.Клеткалар суспензиясын дайындау.
Клеткалар суспензиясын алу үшін каллус ұлпасы пайдаланылады.Өсу кезінде экспланттың сыртында түзілген каллус клеткалары үзіліп түсіп сұйық ортаға шығады да, олардан суспензия пайда болады.Борпылдақ дифференцияланбаған каллусты сұйық ортаға салып шайқап өсіру, клеткалар суспензиясын шығарудың негізгі жолы.Борпылдақ каллусты өсіргенде қоректік ортаға 2,5-Д қосады,ал цитокиннің мөлшерін азайтады немесе оны тіпті қоспайды.Тағы бір шарт қоректік ортада кальций ионы болмауы керек, себебі ол калций пектинатының түзілуіне әсер етеді.Одан құтылу үшін каллусқа пектиназа ферментімен әсер ету керек.Борпылдақ каллусты сұйық ортада жиі шайқап, араластырғанда ол жеке клеткаларға ыдырайды және кішігірім клеткалық агрегаттарға бөліне бастайды.Бөлінбей қалған тығыз каллустың қалдықтарын және ірі 1-2 қабат дәке немесе нейлон арқылы сүзіп алып тастайды.
3.Сұйық ортада өсетін клеткалардың қатты ортада өсетін клеткалардан артықшылығы.
Қатты ортада өсірілген клеткалармен салыстырғанда салыстырғанда суспензиядағы клеткалардың бірсыпыра артықшылықтары бар.Клеткалар тіршілік ету үшін белгілі бір қолайлы жағдайларын қамтамасыз етуді қажет етеді. Бұл әдістің тағы бір пайдалы жері: клеткалар өздері бөліп шығаратын зиянды метоболиттерден оңай арылады және де әр түрлі факторлардың бұл клеткалардың зат алмасу мен өсу процестеріне тигізетін әсерін бақылап отыру жеңілденеді.Суспензияда өсетін клеткалар биохимия және молекулалық биология тұрғысынан зерттеулер жүргізуге қолайлы келеді.
5билет