- •Арнайы болаттар. Негізгі анықтамалар мен түсініктер. Қосынды элементтер. Қоспалар.
- •Карбонитридті беріктендірумен жоғары берікті болаттар.
- •Жақсартылған қосынды болаттар. Қосындылаудың болаттар шынығу қабілеттілігіне (прокаливаемость) ықпалы.
- •Аз перлитті болаттар.
- •Қосынды жақсартылған болаттардың ентаңбасы және олардың қасиеттері. Хром-марганецті болаттар.
- •Қосынды элементтердің сыныпталуы. Γ-аймақты жіңішкертетін қосынды элементтер.
- •Қосынды жақсартылған болаттардың ентаңбасы және олардың қасиеттері. Хромды болаттар.
- •Жоғары берікті болаттарды жоғары температуралық термомеханикалық өңдеу.
- •Жоғарғы беріктілігімен аз қосынды болаттар.
- •11. Қосынды жақсартылған болаттардың ентаңбасы және олардың қасиеттері. Хром-молибденді болаттар.
- •12. Бақыланатын прокаттаумен беріктендіру.
- •13. Аз көміртекті бейнитті болаттар.
- •14. Қосынды жақсартылған болаттардың ентаңбасы және олардың қасиеттері. Марганецті болаттар.
- •15. Дисперсті-қатты болаттар.
- •16. Арматуралық болаттар.
- •17. Жақсартылған қосынды болаттардың құрылымы және механикалық қасиеттері.
- •18. Термомеханикалық өңдеу.
- •19. Қосынды жақсартылған болаттардың ентаңбасы және олардың қасиеттері. Хром-кремнийлі және хром-кремний-марганецті болаттар.
- •20. Мартенситтің деформациялық ескіруі кезіндегі беріктендіру.
- •21. Криогенді болаттар. Сыныпталуы.
- •22. Қосынды жақсартылған болаттардың ентаңбасы және олардың қасиеттері. Хром-никельді және хром-никель-молибденді (вольфрамды) болаттар.
- •23 Суықтай деформация кезіндегі беріктендіру.
- •24. Никельмен қосындыланған ферритті болаттар.
- •25. 9) Жоғары берікті болаттардың қасиеттері мен ентаңбасы.
- •26. Рельсті болаттар.
- •27. Аустенитті хром-никель-марганецті болаттар
- •28.10)Қосынды аз жұмсартылған болаттар.
- •29. Жоғары берікті болаттарды төменгі температуралық термомеханикалық өңдеу.
- •34Аустенитті хром-никельді болаттар.
- •38 Подшипникті болаттарды қосындылау және термиялық өңдеу.
- •39Тұрақсыз (метастабильные) аустенитті болаттар.
- •40Тозуға тұрақты болаттар. Сыныпталуы, тозу түрлері.
- •41. Тұрақсыз хром марганецті аустенитті болаттар
- •42 Сұрақ. Жалпы тағайындалуымен серіппе болаттар
- •43Сұрақ.Подшипникті болаттар.Талаптары мен сыныпталуы
- •44.Мартенситтi-ескiретiн болаттар
- •45 Арнайы тағайындалуымен серіппе болаттар. Қасиеттері мен сыныпталуы.
- •46. Мартенситті-ескірген болаттарды қосындылаудың сыныпталуы және принциптері.
- •47 Серіппе болаттарға қойылатын талап тар мен сыныпталуы.
- •48 Қосынды орын ауыстыру мартенситін ескірумен беріктендіру.
- •49 Мартенситті-ескірген болаттарды беріктендіру түрлері.
- •50 Мартенситті-ескірген болаттардың аймақтары және қолдану болашағы.
- •Жалпы тағайындалуымен серіппе болаттарды қосындылау және термиялық өңдеу.
- •Жұмсарту кезіндегі карбиттердің коагуляциясы. Түйірлі перлит.
- •Болаттың аумалы нүктелеріне қосындылау элементердің /қэ/ ықпалы.Темірдің полиморфизіміне қэ әсері. Болаттағы қэ таралуы.
- •Жұмсарту кезіндегі бірінші, екінші және үшінші түрленулерден кейінгі болаттардың фазалық құрамы
- •Қосындылау болаттардағы қатты күйтүрлер. Феррит қасиеттеріне қэ әсері. Инелі ферриттің түзілуі. Карбиттік күйтүрге қэ әсері.
- •Динамикалық сынау кезіндегі материалдың механикалық қасиеті. Созу кезіндегі динамикалық қасиеттері. Бұзылудағы динамикалық тұтқырлық параметрлері. Ию кезіндегі соққы тұтқырлығы.
- •Легірленген болаттардағы мартенситтің құрылымы мен қасиеттері.
- •61. 21) Легірленген болаттардың сыныпталуы және ентаңбалануы
- •63. Қатты дененің металдық күйінің сипаттамалары. Құралғыш, фаза және қорытпа түсініктері.
- •64. Темір негізіндегі қатты ерітінділер.Темір және оның қасиеттері. Қосындылау ферриттің, аустениттің құрылымы мен қасиеттері.
- •Химиялық қасиеттері
- •66. Материалдың сызатқа төзімділігі және олардың басқа да маңызды сипаттамалары.
- •67. Карбидтер мен нитридтер. Жалпы заңдылық. 4-5 топтың, 6-8 топтың металдарының карбидтері мен нитридтері.
- •69. Перлит, сорбит және троостит құрылымымен болаттардың механикалық қасиеттері.
- •70. Қорытпалардағы қатты күйтүрлер. Алмасу мен ену қатты ерітінділерінің түзілу заңдылығы. Қатты ерітінділерінің негізгі сиппаттамалары.
- •72 Түйіндерінің өсу ыңғайына байланысты болаттардың негізгі түрлері
- •73 Металдық қосылыстар. Электрондық қосылыстар. Ену күйтүрлер. Лавес күйтүрлері. Сигма-күйтүрлер
- •75 Полиморфизм құбылысы. Темір, титан, вольфрам және цирконийдің полиморфты модификациясы.
- •76 Қыздырғанда және салқындатқанда аустениттің айналулары. Перлиттік айналу. Аралық айналу. Мартенситтік айналу
- •77 Металдың механикалық, жемірілу-механикалық және электроэрозиялық тозуы. Тозуға сынау әдістері. Әсерлесу төзімділігінің шегі.
- •78 Қатты ерітінділердің атомдық-кристалдық құрылымын оқу әдістері. Рентгенқұрылымдық сараптау.
- •81. Қаттылық материалдың қасиеті ретінде. Оларды анықтау тәсілдері.
- •82. Жоғары берік құрылғылық машина жасау болаттары. Сапалы және жоғары сапалы көміртекті болаттардың қасиеттері, сыныпталуы, ентаңбалануы және қолдану аймақтары.
- •83.Интерметалит негізіндегі қорытпалар. Реттелген интерметалитті материалдар. Легірленген интерметалитті қорытпалар. Алу әдістері, қасиеттері, құрылымы, ентаңбалануы және қолдану аймағы.
- •84. Салқындату кезіндегі болаттың қатты күйіндегі металлографиялық түрленулер.
- •85 Жоғары берік легірленген болаттар. Төменгі жұмсартылған легірленген болаттар. Термо-механикалық өңдеумен беріктендірілген орташа көміртекті болаттар
- •87 Бұрау кезіндегі беріктіктің шартты және нақты шекараларын анықтау
- •88. Мартенситті-ескіретін болаттар. Пнп және пнд болаттар. Негізгі қасиеттері және сыныпталуы. Қолдану аймағы мен келешегі
- •90. Шарпи бойынша маятникті коперде динамикалық сынау тәсілдері.
Қосынды жақсартылған болаттардың ентаңбасы және олардың қасиеттері. Хром-марганецті болаттар.
Жақсартылатын болаттар. Термиялық жақсартуға болатын болаттар – шынықтыру және жоғары босату, босатылған сорбит құрылымын алуды қамтамасыз етеді, күрделі кернеулер кезінде жұмыс істейтін тетікбөлшектерді жасау үшін кеңінен қолданылады (ауыспалы және динамикалы жүктемелер кезінде жұмыс істейтін тетіктер). Бұл болаттарға морт сынғыштыққа қарсы тұру маңызды орын алады. Олар өте жоғары конструкциялық беріктікке ие болуы керек. Жақсартылатын болаттар – орташа көміртекті. Легірленген жақсартылатын болаттарды ірі және ауыр жүктелген жауапты тетікбөлшектерді жасау үшін қолданады (40Х, З0ХГСА, 40ХН, З0ХНЗА, 40ХН2МА, 36Х2Н2МФА).
Хроммарганецті болаттардың беріктік және шынығуға қабілеттілігі жоғары және қыздыруға сезімталдығы салыстырмалы түрде төмен. Егерде хроммарганецті болаттардың құрамында азот болмаса, бұл болаттардың жемірілуге төзімділігі төмендеп кетеді. Хроммарганецті болаттардың технологиялық қасиеттері жақсы және төменгі температуралар кезінде созымдылық қасиетін сақтап тұрады. Сол себепті бұл болаттарды төмен жебірлі орталарда қолдануға мүмкіндік туды (хромникельді болаттың орнына, себебі хромникельді болаттар қымбат). 0,06% титан қосқан кезде, болаттың қыздыруға сезімталдығы төмендейді. Молибден болса, болаттың тұтқырлығын жоғарылатады.
Маркалады:18ХГ, 18ХГТ, 20ХГР, 25ХГТ, 25ХГМ, 27ХГР, З0ХГТ. Хроммарганецті болаттарды біріктіріліп пісірілетін негізгі қосылыстар мен тозуға төзімді машина бөлшектерін жасауда қолданады. Ауыр жүктеме кезінде жұмыс жасайтын тетікбөлшектер жасалынады.
3
Қосынды элементтердің сыныпталуы. Γ-аймақты жіңішкертетін қосынды элементтер.
Болатқа белгiлi бiр мөлшерде оның құрылымы мен қасиеттерiн өзгерту мақсатымен арнайы енгiзiлетiн элементтер қосындылау элементтерi деп аталады (грек тiлiнен “лега”-күрделi). Қосынды элементтердiң жиын мөлшерi 2,5% аспаған болаттар аз қосындыға, 2,5-10%-қосындыға және 10% көбiрегi-көп қосындыға (Fe-ң мөлшерi 45% көбiрегi) жатады.
Қосынды болат төрт нышаны бойынша сыныпталады: тепе-теңдiк құрылымы бойынша, ауада суынғаннан кейiнгi құрылымы бойынша, құрамы мен тағайындалуы бойынша.
Тепе- теңдiк құрылымы бойынша:
1. Эвтектоидқа дейiнгi болат, құрылымында басы артық феррит бар.
2. Эвтектоидты болат, перлит құрылымы бар.
3. Құрылымында басы артық (екiншi) карбидi бар эвтектоидтан кейiнгi болаттар.
4. Құрылымында сұйық болаттан бөлiнiп шыққан бiрiншi карбидтерi бар ледебурит болаты. Құйылған күйiнде басы артық карбидтер аустенитпен бiрге эвтектиканы ледебуриттi түзедi, ол соғу мен қақтауда жекеленген карбид пен аустенитке бөлiнедi.
Ауада суынғаннан кейiнгi құрылымы бойынша: перлиттi, мартенситтi, аустениттi негiзгi үш сыныпқа бөлуге болады.
Перлит сыныбының болаттары қосынды элементтердiң салыстырмалы аз мөлшерімен, мартенсит – едәуiр көбiрек, аустенит – көп мөлшерiмен сипатталады.
Құрамы бойынша сыныпталуы. Қосынды болат құрамына байланысты никельдi, хромды, хромникельдi, хромникельмолибдендi т.с.с. болып сыныптала-ды. Сыныпталу нышаны - болатта қосынды элементтердiң бар болуы.
Тағайындалуы бойынша сыныпталуы: конструкциялық болат, мәшине тетiкбөлшектерiн жасауға жұмсалады. Аспаптық болат, кескiш, өлшеуiш, металқалып және басқа аспап жасауға қолданылады.