«Тағам гигиенасы» пәні

5В 110400 «медициналық-профилактикалық іс» мамандығы

4 курс студенттеріне арналған

1*Организмде зат алмасу және энергия алмасу*1*136*2*

#1

*!Ассимиляция үрдісі бұл

*+организм тіршілігі мен өсіп-дамуына қолданылатын қажетті заттектердің түзілу процесі

*органикалық заттардың ыдырауы мен олардың түсуін қамтамасыз ету процесі

*заттардың ыдырауы, оның оттегімен тотығып, организмнен шығарылуы

*тәулік бойы энергияның түсуі мен жұмсалуының сәйкестігі

*ішкі ағзалардың жұмысына шығындалатын энергия

#2

*!Диссимиляция үрдісі бұл

*ішкі ағзалардың жұмысына шығындалатын энергия

*тәулік бойы энергияның түсуі мен жұмсалуының сәйкестігі

*биохимиялық реакциялар үшін организмге қажет энергияның түзілуі

*+ заттардың ыдырауы, оның оттегімен тотығып, организмнен шығарылуы

*органикалық заттардың ыдырауы мен олардың түсуін қамтамасыз ету процесі

#3

*!Зат алмасудың бұзылуына алып келетін факторлардың бірі

*+ үйлесімсіз тамақтану

*физикалық жүктеме

*дене салмағы

*жынысы

*жасы

#4

*!Ұзақ уақыт теріс энергетикалық баланс нәтижесінде дамитын ауру

*семіздік

*+маразм

*қант диабеті

*атеросклероз

*гипертониялық ауру

#5

*!Ұзақ уақытқа созылған оң энергиялық баланс нәтижесінде дамитын ауру

*алиментарлық дистрофия

*+гипертониялық ауру

*квашиоркор

*пеллагра

*маразм

#6

*!Реттелінетін энергия шығыны бұл

*спецификалық-динамикалық әрекетіне кететін энергия шығындары

* тіршілік етуге қажет жүйелердің қызметін ұстап тұратын

*+еңбек әрекетіне жұмсалатын

*бұлшық ет тонусы үшін қажет

*негізгі алмасуға жұмсалатын

*!Негізгі алмасудың мөлшеріне әсер етеді

*бұлшық ет қызметінің көлемі мен сипаты

*+орталық жүйке жүйесінің жағдайы

*еңбек әрекетінің сипаты

*үй жұмысының түрлері

*спортпен шұғылдану

#8

*!Көмірсуға бай тамақ қабылдауда негізгі алмасу неше пайызға жоғарылайды

*+4-7

*10-14

*20-25

*30-45

*45-50

#9

*!Белокқа бай тамақ қабылдауда негізгі алмасу неше пайызға жоғарылайды

*4-7%

*10-14%

*20-25%

*+30-40%

*45-55%

#10

*!Майға бай тамақ қабылдауда негізгі алмасу неше пайызға жоғарылайды

*1-2%

*+4-14%

*20-25%

*30-35%

*45-50%

#11

*!Зат алмасу бір-біріне қарама-қарсы, бір мезгілде жүретін үрдістерден тұрады

*белоктардың тотығуы мен шығарылуы

*ферменттердің синтезі мен ыдырауы

*көмірсулардың синтезі мен ыдырауы

*гормондардың синтезі мен ыдырауы

• +катаболизм и анаболизм

#12

*!Заттек алмасудың химиялық реакцияларының жылдамдығы, олардың келісімділігі мен реттілігі реттеледі

*+ферменттік және басқа да реттеуші жүйелер, әсіресе жүйке жүйесі қызметімен

*ассимиляция және диссимиляция үрдістерімен

*эндогенді факторлардың әсерімен

*экзогенді факторлардың әсерімен

*гормондар синтезімен

#13

*!Тағамдық заттектер мен энергияға қажеттілік мөлшерін анықтайтын факторлар

*еңбек қызметінің сипаты мен түрлері

*+жынысы, жасы және еңбек сипаты

*алмасу үрдістерінің қарқындылығы

*сыртқы орта факторларының әсері

*кәсіптік патологияның болуы

#14

*!«Еңбекке жарамды ерлер үшін белоктар, майлар, көмірсулар және энергияның нормасы» Астана қ. 2012ж. бойынша қарастырылған кәсіби топтың саны

*2

*3

*4

*+5

*6

#15

*!60 жастан асқан қарт адамдарда зат алмасу үрдістеріне тән

*белокқа жоғары қажеттілік

*қатты мал майларының тез сіңуі

*макронутриенттердің артық түсуі

*+зат алмасу қарқындылығының төмендеуі

*ас қорыту белсенділігінің функционалдық жоғарлауы

#16

*!Тағамның спецификалық-динамикалық әрекетімен байланысты энергия шығыны тең

*негізгі алмасудан 15-20%

*+негізгі алмасудан 10-15%

*тәуліктік қуаттылықтан 5-8%

*тәуліктік қуаттылықтан 10-15%

*тәуліктік қуаттылықтан 15-20%

#17

*!Теріс энергетикалық баланс келесі заттектің жеткіліксіздігімен тығыз байланысты

*май

*+белок

*көмірсу

*витаминдер

*минералдық заттектер

#18

*!Спецификалық-динамикалық әрекетінде аз мөлшерде жұмсалатын энергия шығынын шақыратын тағам

*майлы

*белокты

*+көмірсулы

*витаминге бай

*минералдық заттектерге май

#19

*!Зат алмасудың химиялық реакцияларының жылдамдығы реттеледі

*ассимиляция және диссимиляция процесстерімен

*+ферментті және жүйке жүйесі қызметімен

*эндогенді факторлардың әсерімен

*экзогенді факторлардың әсерімен

*гормондар синтезімен

#20

*!Реттелінбейтін энергия шығына жатады

*+негізгі алмасуда

*еңбек қызметінде

*ойлауда жұмсалатын

*спортпен шұғылдануда

*белсенді демалыс түрінде

#21

*!Реттелінетін энергия шығыны

*жылу алмасу

*негізгі алмасу

*су-тұз алмасу

*+жүйке-бұлшық ет жұмысы

*тағамның спецификалық-динамикалық әрекеті

#22

*!Энергия шығынын анықтайтын кең таралған әдіс

*сұрау-өлшеу

*тікелей калориметрия

*+кестелік-хронометражды

*тікелей емес калориметрия

*алиментарлық энергометрия

#23

*!Ересек еңбекке жарамды адамдардың тамақтануында белок, май, көмірсудың оңтайлы

арақатынасы

*1: 0,8: 4

*+1: 1,2: 4,6

*1:1:3

*1:2: 5

*1:3:7

#24

*!Әр түрлі тағамдық белоктардың сапасын бағалайтын халықаралық эталон ретінде қабылданған азық-түлік белогы

*+тауық жұмыртқасы

*сиыр еті

*балық

*сүт

*соя

#25

*!Ересек адамның1 кг салмаққа белоктың тәуліктік қажеттілігі

*0,3 г

*0,5 г

*+1,0 г

*2,0 г

*3,0 г

#26

*!Ересек адамдардың тәуліктік рационының жалпы энергетикалық құндылығынан белоктың ұсынылған мөлшері

*8-10%

*+12-14%

*16-20%

*25-30%

*40-45%

#27

*!Ересек еңбекке жарамды адамдар үшін өсімдік тектес белоктардың жалпы мөлшері құрайды

*35%

*+45%

*55%

*65%

*75%

#28

*!Ересек еңбеккке жарамды халық үшін жануар тектес белоктардың жалпы мөлшері құрайды

*35%

*45%

*+55%

*65%

*75%

#29

*!Аралас тамақтану кезінде тәулігіне негізгі алмасу жоғарылайды

*40-50%

*+10-15%

*20-25%

*30-40%

*45-55%

#30

*!Белокқа бай тағам қабылдауда негізгі алмасудың жоғарылау пайызы

*40-50%

*10-14%

*20-25%

*+30-40%

*45-55%

#31

*!Артық белоктық тамақтануда организммен қадағаланбайтын үрдістер күшейеді

*организмнің әлсізденуі

*бой өсуінің кешеуілдеуі

*иммунитеттің төмендеуі

*зат алмасу бұзылыстары

*+бауырға жүктеменің артуы

#32

*!Адамда белок жеткіліксіздігінің көріністері

*ішекте шіру үрдісінің күшеюі

*бүйрекке жүктеменің артуы

*бауырда жүктеменің артуы

*+иммунитеттің төмендеуі

*жүйке жүйесінің қозуы

#33

*!Адам организмінде лизиннің рөлі

*+сүйек тінінің қалыпты қалыптастыруына қажет кальцийдің сіңуіне көмектеседі

*ниацин биосинтезіне қатысуымен қамтамасыз етеді

*организмнен ауыр металдарды шығарады

*су балансының бұзылысына алып келеді

*ми химиясына белсенді әсер етеді

#34

*!Организмде темірдің жетіспеуінің негізгі себептері

*+организмдегі темірдің шығынының жоғарылауы

*минералдық заттектердің артық түсуі

*сыртқы ортаның ластануы

*кәсіби зияндылық

*артық салмақ

#35

*!Организмде белоктың қорғаныс қызметі

*барлық клеткалық катализаторлар-белоктар

*1 г белок ыдырағанда 17 кДж энергия бөлінеді

*жиырылғыш белоктар барлық іс-қимылды шақырады

*+бөгде заттарды залалсыздандыру үшін белоктық дене және антидене өндіру

*қандағы гемоглобин белогы оттегімен қосылып, барлық тіндерге тасымалдайды

#36

*!Организмде белоктың рецепторлық қызметі

*1 г белок ыдырағанда 17 кДж энергия бөлінеді

*жиырылғыш белоктар барлық іс-қимылды шақырады

*+белоктар заттектерді клеткамен тануды қамтамасыз етеді

*бөгде заттарды залалсыздандыру үшін белоктық дене және антидене өндіру

*қандағы гемоглобин белогы оттегімен қосылып, барлық тіндерге тасымалдайды

#37

*!Организмде белоктың жиырылтушы қызметі

*+миозин бұлшықет жиырылуына қатысады

*1 г белок ыдырағанда 17 кДж энергия бөлінеді

*белоктар заттектерді клеткамен тануды қамтамасыз етеді

*бөгде заттарды залалсыздандыру үшін белоктық дене және антидене өндіру

*қандағы гемоглобин белогы оттегімен қосылып, барлық тіндерге тасымалдайды

#38

*! Организмде белоктың энергетикалық қызметі

*миозин бұлшықет жиырылуына қатысады

*+1 г белок ыдырағанда 17 кДж энергия бөлінеді

*белоктар заттектерді клеткамен тануды қамтамасыз етеді

*бөгде заттарды залалсыздандыру үшін белоктық дене және антидене өндіру

*қандағы гемоглобин белогы оттегімен қосылып, барлық тіндерге тасымалдайды

#39

*!Протеиндерге жатады

*нуклеопротеидтер, липопротеидтер, фосфопротеидтер, гликопротеидтер

*нуклеопротеидтер, липопротеидтер, глобулин, глютелин

*альбумин, фосфопротеидтер, гликопротеидтер

*альбумин, глобулин, глютелин, фосфотелин

*+альбумин, глобулин, глютелин

#40

*!Протеидтерге жатады

*+нуклеопротеидтер, липопротеидтер, фосфопротеидтер, гликопротеидтер

*нуклеопротеидтер, липопротеидтер, глобулин, глютелин

*альбумин, фосфопротеидтер, гликопротеидтер

*альбумин, глобулин, глютелин, фосфотелин

*альбумин, глобулин, глютелин

#41

*!Адам организмінде триптофанның рөлі

*калийдің сіңуіне ықпал етеді

*ми химиясына белсенді әсер етеді

*су балансының бұзылуына әкеледі

*организмнен ауыр металлдарды шығарады

*+ниацин биосинтезіне оның қатысуын қамтамасыз етеді

#42

*!Тағамның толыққұндылығын анықтауда осы аминқышқылдарының «үштігі» есептеледі

*треонин, триптофан, метионин

*+лизин, триптофан, метионин

*метионин, валин, цистин

*лизин, валин, гистидин

*валин, глицин, цистин

#43

*!Организмде гликоген түзілу үшін тез және жеңіл қолданылатын көмірсу

*клетчатка

*+глюкоза

*крахмал

*лактоза

*пектин

#44

*!Сүт және сүт өнімдерінде ғана кездесетін көмірсу

*пектин

*+лактоза

*глюкоза

*фруктоза

*клетчатка

#45

*!Бауырда көп мөлшерде кездесетін жануар текті көмірсу

*+гликоген

*фруктоза

*крахмал

*лактоза

*пектин

#46

*!Линол, линолен, арахидон қандай май қышқылдарына жатады

*+көпқанықпаған

*моноқаныққан

*тотықпаған

*баяу еритін

*қаныққан

#47

*!Лецитин жататын биологиялық белсенді заттектер тобы

*белоктар

*стериндер

*+фосфолипиттер

*қаныққан май қышқылдары

*қанықпаған май қышқылдары

#48

*!Организмде холестериннің артық мөлшерінің жиналуына кедергі жасайтын заттек

*глобулин

*+лецитин

*лактоальбумин

*қаныққан май қышқылдары

*қанықпаған май қышқылдары

#49

*!Зоостериндердің негізгі өкілі

*лецитин

*витамин

*ситостерин

*+холестерин

*сфингомиелин

#50

*!Күкірт құрамдас аминқышқылы

*серин

*аланин

*тирозин

*триптофан

*+метионин

#51

*!Қаныққан май қышқылдарына жатады

*арахидон

*линолен

*+майлы

*линол

*олеин

#52

*!Глюкозаның негізгі қызметі

*гормондар синтезіне қатысады

*+миға энергияны негізгі жеткізуші

*ішкі секреция безінің қызметін реттейді

*сүт қышқылды бактерияларының дамуына ықпал етеді

*клетка протоплазмасының негізгі құрылымдық элементі

#53

*!Холестериннің тағамдық көзі

*саңырауқұлақ

*өсімдік майы

*+жұмыртқа

*қара нан

*жеміс

#54

*!Организмде эндогенді судың қосымша көзі бола алатын және үнемді қолдануға ықпал ететін заттек

*+май

*белок

*көмірсу

*дәрумен

*минералдық заттар

#55

*!Көпқанықпаған май қышқылдарына жатады

*пальмитин, стеарнин, миристин

*стеарин, миристин, арахидон

*липолен, линолен,арахидон

*+линол, линолен,арахидон

*липол, фолий

#56

*!Лецитин жатады

*белок

*стерин

*+фосфолипидтер

*қаныққан май қышқылдары

*қанықпаған май қышқылдары

#57

*!Организмде гликоген түзілу үшін қолданылатын жеңіл сіңетін көмірсу

*лактоза

*пектин

*+глюкоза

*крахмал

*клетчатка

#58

*!Сүт және сүт өнімдерінде ғана кездесетін көмірсу

*клетчатка

*глюкоза

*крахмал

*+лактоза

*пектин

#59

*!Өсімдік және сүт өнімдерінде көмірсудың сіңімділігінің орташа пайызы

*30-40

*45-50

*65-70

*75-80

*+85-98

#60

*!Азық-түлікте бос күйінде кездеспейтін моносахарид

*лактоза

*глюкоза

*крахмал

*сахароза

*+галактоза

#61

*!Асқазан ішек жолдарында ыдырамайтын және энергия көзі бола алмайтын көмірсу

*+клетчатка

*крахмал

*гликоген

*фруктоза

*лактоза

#62

*!1грамм көмірсу түсуді қамтамасыз ететін энергия мөлшері

*+4 ккал

*5 ккал

*7 ккал

*10 ккал

*25 ккал

#63

*!Сүт өнімдерінде көмірсудың сіңімділігінің орташа пайызы

*30-40%

*45-50%

*65-70%

*75-80%

*+85-98%

#64

*!Қарапайым көмірсулар

*крахмал

*+лактоза

*гликоген

*клетчатка

*пектиндік заттек

#65

*!Күрделі көмірсулар

*глюкоза

*фруктоза

*+крахмал

*сахароза

*мальтоза

#66

*!Моносахаридтерге жататын көмірсу

*крахмал

*сахароза

*лактоза

*гликоген

*+галактоза

#67

*!Гексозға жататын көмірсу

*крахмал

*сахароза

*лактоза

*гликоген

*+фруктоза

#68

*!Тамақтануда қолданылатын аса кең таралған моносахарид

*крахмал

*сахароза

*лактоза

*гликоген

*+глюкоза

#69

*!Кондитерлік өнімдер мен сергіткіш сусындар шығаруда мақсатты қолданылатын көмірсу

*крахмал

*сахароза

*лактоза

*гликоген

*+фруктоза

#70

*!Фруктозаның табиғи көздері

*ет

*сүт

*балық

*жарма

*+жемістер мен жидектер

#71

*!Дисахаридтерге жататын көмірсу

*фруктоза

*галактоза

*крахмал

*+лактоза

*глюкоза

#72

*!Адам тамақтануында кеңінен қолданылатын көмірсу

*+сахароза

*галактоза

*крахмал

*лактоза

*глюкоза

#73

*!Сахарозаның табиғи көздері

*ет

*сүт

*балық

*жарма

*+бақша өнімдері және жемістер

#74

*!Ересек адамдар үшін көмірсудың орташа қажеттілігі

*100г

*200г

*300г

*600г

*+400-500г

#75

*!Көмірсу жеткіліксіздігінің нәтижесінде дамиды

*+қанда глюкоза деңгейінің төмендеуі

*бауыр қызметінің нашарлауы

*сүйек түзілуінің бұзылуы

*артық дене салмағы

*терідегі өзгерістер

#76

*!Тағамда клетчатканың жеткіліксіздігі кейбір елдерде аурулардың едәуір өсуімен байланыстырады

*бауыр қызметінің нашарлауы

*сүйек түзілуінің бұзылуы

*+тоқ ішектің қатерлі ісігі

*қант диабеті

*инфаркт

#77

*!Организмге тағам арқылы холестерин көп мөлшерде түскен сайын, ол аз синтезделеді

*өкпеде

*асқазанда

*+бауырда

*көкбауырда

*ұйқы безінде

#78

*!Дисахаридтерге жататын көмірсу

*+сахароза

*галактоза

*фруктоза

*крахмал

*глюкоза

#79

*!Күшті липотропты әсері бар, бауырды май басудан сақтайтын аминқышқылы

*фениаланин

*триптофан

*+метионин

*треонин

*лизин

#80

*!Энергияға сиымдырақ тағамдық заттек

*аминқышқылы

*витамин

*көмірсу

*белок

*+май

#81

*!Моноқанықпаған аминқышқылы

*линол

*+олеин

*линолен

*арахидон

*миристин

#82

*!Адам организміне көмірсудің артық түсуінде қалыптасатын негізгі фактор

*тері өзгерістері

*+артық дене салмағы

*алиментарлық дистрофия

*сүйек түзілуінің бұзылуы

*дене салмағының төмендеуі

#83

*!Кондитерлік өнімдерді және сусындар шығаруда қолданылатын көмірсу

*лактоза

*крахмал

*гликоген

*+фруктоза

*галактоза

#84

*!Организмде холестериннің артық мөлшерін жиналуына кедергі жасауына ықпал етеді

*белок

*КҚМҚ

*+лецитин

*қаныққан май қышқылдары

*қанықпаған май қышқылдары

#85

*!Зоостериндер өкілі

*КҚМҚ

*витамин

*ситостерин

*+холестерин

*май қышқылдары

#86

*!Ауыл шаруашылығы малдарының сүтінде лактозаның мөлшері

*+4-6%

*10-15%

*20%

*38%

*54%

#87

*!Дән өнімдерінің тағамдық құндылығын қамтамасыз ететін көмірсу

*гликоген

*фруктоза

*галактоза

*+крахмал

*лактоза

#88

*!Дән өнімдеріндегі құрамы аса жоғары көмірсу

*гликоген

*фруктоза

*галактоза

*+клетчатка

*лактоза

#89

*!Сахарозаның тағамдық көздері

*ет

*сүт

*балық

*жарма

*+бақша өнімдері және жемістер

#90

*!Қант қызылшасы құрамындағы сахароза мөлшері

*+14-18%

*20%

*30%

*35%

*40%

#91

*!Қант құрағындағы сахароза мөлшері

*+10-15%

*20%

*25%

*30%

*60%

#92

*!Көмірсу ауыр жеткіліксіздігінде дамиды

*+қанда глюкоза деңгейінің төмендеуі

*бауыр қызметінің нашарлауы

*сүйек түзілуінің бұзылуы

*артық дене салмағы

*терідегі өзгерістер

#93

*!Адам организміне көмірсудің артық түсуінде байқалады

*тері өзгерістері

*+артық дене салмағы

*алиментарлық дистрофия

*сүйек түзілуінің бұзылуы

*дене салмағының төмендеуі

#94

*!Сулы ерітіндіде қышқыл және қанттың болуымен желетәрізді және коллоидты массаға айналуға қабілетті көмірсу

*+пектин

*сахароза

*фруктоза

*мальтоза

*лактоза

#95

*!Қауіпті еңбек жағдайлары бар өндірісте емдік және профилактикалық мақсата пайдаланылатын көмірсу

*+пектин

*сахароза

*фруктоза

*мальтоза

*лактоза

#96

*!Ішек перистальтикасын ынталандыратын көмірсу

*+клетчатка

*сахароза

*фруктоза

*мальтоза

*лактоза

#97

*!Холестеринді организмнен шығаруға ықпал ететін көмірсу

*+клетчатка

*сахароза

*фруктоза

*мальтоза

*лактоза

#98

*!Пайдалы ішек микрофлорасын қалпына келтіруде маңызды рөл атқаратын көмірсу

*+клетчатка

*сахароза

*фруктоза

*мальтоза

*лактоза

#99

*!Дән өнімдерінің тағамдық құндылығын аса жоғарлататын көмірсу

*гликоген

*фруктоза

*галактоза

*+крахмал

*лактоза

#100

*!Дән өнімдеріндегі құрамы аса жоғары көмірсу

*гликоген

*фруктоза

*галактоза

*+клетчатка

*лактоза

#101

*!С витаминінің тағамда мүлде болмауы алып келеді

*пеллаграға

*бери-бериге

*анемияға

*+цингаға

*рахитке

#102

*!Аскорбин қышқылының физиологиялық қызметі байланысты

*реттеуші қызметімен

*цистеиннен метионин түзілуіне қатысумен

*кальций мен фосфор теңгерімін ұстап тұрумен

*+тотығу-тотықсыздану реакцияларына қабілеттілігімен

*жүйке және бұлшық ет клеткаларының ферментативті емес рөлімен

#103

*!Антигеморрагиялық витаминдерге жатады

*Е

*В₁

*+К

*В₁₂

*Д

#104

*!Тиамин (В₁) авитаминозы аталады

*рахит

*анемия

*скорбут

*пеллагра

*+бери-бери

#105

*!Рибофлавин жеткіліксіздігінің клиникалық белгілері

*қызыл иектің қанағыштығы

*+ангулярлы стоматит, хейлоз

*үдемелі жүрек жеткіліксіздігі

*мегалобласты анемияның дамуы

*дененің әр бөліктерінде ауру сезімі,тырысулар

#106

*!РР витаминінің негізгі тағамдық көздері

*цитрусты жемістер

*сүт және сүт өнімдері

*балық майы, сары май

*+сиыр бауыры, дәнді-дақылдар

*сары-сарғыш түсті көкөністер мен жеміс-жидектер

#107

*!Рахит көріністерінің бірі

*көру анализаторының қараңғыға бейімделу уақытын төмендету

*+қаңқаның дұрыс дамымауы мен деформациясы

*организмнің иммунореактивтілігінің төмендеуі

*қорғаныс-бейімделу механизмдерінің әлсіреуі

* гепатобилиарлы жүйенің зақымдалуы

#108

*!Организмнің коллагенді құрылымымен байланысы бар витамин

*токоферол

*пиридоксин

*кальциферол

*пантатен қышқылы

*+аскорбин қышқылы

#109

*!Фолий қышқылының негізгі тағамдық көздері

*+шпинат, салат жапырағы

*сүт және сұйық сүт өнімдері

*кептірілген және балауса итмұрын

*ашытылған қырыққабат, тәтті бұрыш

*цитрусты және тропикалық жеміс-жидектер

#110

*! А витаминінің негізгі тағамдық көздері

*алма

*+бауыр

*өсімдік майы

*астық өнімдері

*бұршақ тұқымдастар

#111

*!Тиаминнің негізгі тағамдық көздері

*итмұрын

*қара қарақат

*цитрустық жемістер

*+бұршақ тұқымдастар

*жылтыратылған күріш

#112

*!Витаминдердің жалпы биологиялық қасиеті

*организмде қышқылды-сілтілі тепе-теңдікті реттейді

*+биохимиялық үрдістердің катализаторы

*сүйек тіндерінің қалыптасуына қатысады

*пластикалық қызмет атқарады

*су-тұз алмасуына қатысады

#113

*!Токоферолдың биологиялық ролі

*протромбин өңдірілуін ынталандырады

*+жыныс бездерінің қызметін реттейді

*көру қабілетінің қызметін реттейді

*сүйек түзу үрдісіне қатысады

*көмірсу алмасуына қатысады

#114

*!Фолий қышқылының жеткіліксіздігі әкеледі

*цинга

*пеллагра

*бери-бери

*гемералопия

*+макроцитарлы анемия

#115

*!Витаминге қарсы қасиетке ие заттар

*лютеин

*кверцетиндар

*флавоноидтар

*чай катехиндері

*+авидин (шикі жұмыртқа)

#116

*!Алиментарлық витамин жеткіліксіздігінің алдын-алу шаралары

*рационда жануар текті азық-түлік үлесін азайту

*+рационда көкөністер мен жемістерді молайту

*витамин препараттарын қолдану

*санитарлық ережелерді сақтау

*тамақтану тәртібін сақтау

#117

*!Жараға қарсы әсері бар витамин тәрізді заттар

*холин

*карнитин

*коэнзим Q₁₀

*+витамин U

*пангам қышқылы

#118

*!Е витаминінің негізгі тағамдық көздері

*нан-бөлке өнімдері

*жеміс-жидектер

*+өсімдік майы

*сүт өнімдері

*ет өнімдері

#119

*!Қышқылдық сипаттағы макроэлемент

*калий

*натрий

*магний

*кальций

*+фосфор

#120

*!Сілтілі сипаттағы макроэлемент

*+кальций

*марганец

*фосфор

*күкірт

*хлор

#121

*!Фосфордың аса жоғары мөлшері кездесетін азық-түлік

*+балық, ірімшік, бұршақ

*кондитерлік өнімдер

*картоп, қырыққабат

*қияр, қызанақ

*алма

#122

*!Организмде фосфордың физиологиялық қызметі

*өт бөлінуін жоғарылатады

*қан ұюы үрдісіне әсер етеді

*гемоглобин синтезіне қатысады

*+кальций алмасуымен тығыз байланысты

*ішек жиырылғыштығын ынталандырады

#123

*!Калийдің жоғары мөлшері кездесетін азық-түлік

*+кептірілген жемістер,жеміс-жидектер

*қант, рафинадталған қант

*майдағы балық консерві

*кондитерлік өнімдер

*өсімдік майы

#124

*!Организмнің калийге қажеттілігін қамтамасыз ететін азық-түлік

*күріш жармасы

*өсімдік майы

*бұршақтар

*+картоп

*қант

#125

*!Темірге бай азық-түлік

*кондитерлік өнім

*голланд ірімшігі

*өсімдік майы

*картоп

*+бауыр

#126

*!Темірдің сіңімділігін қиындататын азық-түлік

*+дән өнімдері

*көкөністер

*жемістер

*балық

*ет

#127

*!Минералды элементтердің жіктелуі

*+электр теріс және электр оң заряд түзуіне

*белок молекуласымен байланысу қабілетіне

*Мендеелев кестесінде орналасуына

*организмдегі атқаратын қызметіне

*жүйке жүйесіне әсер етуіне

#128

*!Йодталған азық-түлік көзі болып табылады

*су

*ет

*+тұз

*сүт

*жарма

#129

*!Кальцийге бай азық-түлік

*кондитерлік

*+сүт өнімдері

*көкөністер

*ет өнімдері

*соя

#130

*!Әйелдер үшін рациондағы темірдің қажеттілігі (мг/тәулік)

*2-3

*5-8

*15

*+18

*20

#131

*!Ерлер үшін рациондағы темірдің қажеттілігі (мг/тәулік)

*2

*5

*7

*+10

*12

#132

*!Құрамындағы темірі организмде оңай сіңетін азық-түлік

*ет

*сүт

*балық

*жұмыртқа

*+көкөністер

#133

*!Эндемиялық аурумен байланысты микроэлемент

*кальций

*магний

*фосфор

*+йод

*сера

#134

*!Ерлер үшін йодтың орташа қажеттілігі (мкг/тәулік)

*10

*40

*70

*100

*+150

#135

*!Жүкті және емізулі әйелдер үшін йодтың тәуліктік қажеттілігі (мкг/тәулік)

*50

*100

*150

*+200

*250

#136

*!Организмде темірдің сіңуін тежейтін өнім

*тұз

*+шәй

*ет

*қант

*дән өнімдері

1*Органимдегі заттек және энергия алмасу *2*77*1*

#137

*!Ассимиляция және диссимиляция үрдістерінің ересек адамда қалыпты жағдайдағы сипаты

*ассимиляция процесінің диссимиляция процесінен басым болуы

*диссимиляция процесінің ассимиляция процесінен басым болуы

*алмасу процестерінің қарқындылығының жоғарылауы

*зат алмасу қарқындылығының төмендеуі

*+салыстырмалы түрде тепе-тең

#138

*!Адекватты тамақтанбауда жұмсалған энергия шығынының орнын қабылдаған тамақтың қуаттылығы толтырмаған жағдайда туындайтын энергетикалық баланс

*оң

*+теріс

*оңтайлы

*бейтарап

*динамикалық

#139

*!Жұмсалған энергия шығынынан тағам рационының қуаттылығы ұзақ уақыт артқанда туындайтын энергетикалық баланс

*+оң

*теріс

*бейтарап

*оңтайлы

*қалыпты

#140

*!Теріс энергетикалық баланстың организмдегі салдары

*+белок жеткіліксіздігі

*гипертониялық ауру

*артық дене салмағы

*атеросклероза

*семіздік

#141

*!Негізгі алмасуға жұмсалатын энергия шығыны

*+тіршілік етуге қажетті энергияның ең аз мөлшері

*тағамның қорытылуы және сіңуі

*физикалық белсенділік

*ақыл-ой жұмысы

*енбек қызметі

#142

*!Адамның негізгі алмасуына әсер етеді

*+ жасы мен жынысы

*тамақтану тәртібі

*жұмыс жағдайы

*тәулік уақыты

*мамандығы

#143

*!Еңбек етуде жұмсалатын энергия шығынының көлемін анықтайды

*+физикалық, бұлшық ет жұмысының көлемі мен сипаты

*жұмыс уақытының ұзақтығы

*жұмыс орны

*климаттық жағдайы

*денсаулық жағдайы

#144

*!Тағам қабылдағанда энергия шығынының жоғарылауы байланысты

*+тағамдық заттектердің ыдырауы үшін тотығу үрдістерінің күшеюіне

*интервалом между приемом пищи

*тұтынған тағамның көлемі

*тамақты тұтыну жиілігі

*тамақтану тәртібі

#145

*!Алиментарлы дистрофияның ауыр сырқаты қалыптасу кезінде маңызды рөл атқарады

*күрделі көмірсулардың аз сіңімділігі

*+белокты-калориялық жеткіліксіздігі

*минералдық заттардың жеткіліксіздігі

*қиын балқитын майдың аздығы

*гиповитаминоз

#146

*!Организмнің энергия шығынын анықтайтын әдіс

*респираторлық энергометрия

*тікелей калометрия

*+хронометражды

*алиментарлы

*зертханалық

#147

*!Бір уақытта және қарама-қарсы жүретін зат алмасу үрдісі

*қышқылдану және органимнен ыдыраған өнімдердің шығуы

*биосинтез және жаңа құрылымдардың пайда болуы

*қажетті заттектердің синтезі мен сіңімділігі

*заттектердің ыдырауы және энергия бөлуі

*+ассимиляция және диссимиляция

#148

*!Ағзадағы зат алмасуды реттейтін негізгі жүйе

*ас қорыту жүйесі

*тыныс алу жүйесі

*зәр шығару жүйесі

*қан айналым жүйесі

*+орталық жүйке жүйесі

#149

*!Организмдегі теріс азоттық баланс дамиды

*алмастырылатын аминқышқылдарының артық мөлшерде болуы

*+рационда белоктың жеткіліксіз болуы

*рационда көмірсулардың артық болуы

*минералдық заттардың жеткіліксіздігі

*дәрумендер жеткіліксіздігі

#150

*!Құнды белоктарға жатады

*құрамында кем дегенде бір алмастырылмайтын аминқышқылы болса

*азықта кем дегенде бір алмастырылатын аминқышқылы жетіспесе

*+азықта алмастырылмайтын аминқышқылдары түгел кездессе

*өнімде барлық алмастырылатын аминқышқылдары сирек кездессе

*азықта екі алмастырылатын аминқышқылдары болса

#151

*!Аминқышқылының биологиялық құндылығы мен физиологиялық рөлін анықтайтын негізгі критериі

*алмастырылмайтын аминқышқылдарының синтезіне қатысу

*күрделі көмірсулардың ыдырауын күшейту

*+бойды өсіру және белок синтезін қамтамасыз ету

*фермент синтезін жеделдету

*гормон синтезін жабдықтау

#152

*!Тағамның толыққұндылығын анықтайтын аминқышқылдардың «үштігі»

*треонин, триптофан, метионин

*+лизин, триптофан, метионин

*метионин, валин, цистин

*лизин, валин, гистидин

*валин, глицин, цистин

#153

*!Астық тұқымдас өнімдердің белок құндылығын төмендететін негізгі фактор

*алмастырылмайтын аминқышқылдарының жеткіліксіздігі

*фенилаланин синтезінің бұзылуы

*метиониннің артық болуы

*+лизиннің жеткіліксіздігі

*валиннің болмауы

#154

*!Күшті липотропты әсері бар аминқышқыл

*фениаланин

*+метионин

*аланин

*валин

*лизин

#155

*!Темірдің биологиялық ролі

*+оттегі тасымалдайды

*көмірсуды ыдыратады

*зат алмасуды күшейтеді

*зат алмасуды бәсеңдетеді

*организм қартаюын кешеуілдетеді

#156

*! Арибофлавиноз мына тағамдық заттектің жеткіліксіз түсуінен дамиды

*майдың

*+белоктың

*көмірсудың

*витаминнің

*минералдық заттектің

#157

*!Бой өсуінің кешеуілдеуі мен салмақтың төмендеуі, бүйректегі және қалқанша бездегі өзгерістерімен сипатталатын аминқышқылының жеткіліксіздігі кездеседі

*глютаминде

*+лейцинде

*тирозинде

*аланинде

*серинде

#158

*!Сүйек түзілу бұзылыстары, эритроциттер санының азаюына және гемоглобиннің төмендеуіне алып келетін аминқышқылының жеткіліксіздігі байқалады

*тирозинде

*лейцинде

*+лизинде

*аланинде

*серинде

#159

*!Метилдеу, трансметилдеу процестерін қалпына келтіруде маңызды роль атқаратын аминқышқыл

*+метионин

*тирозин

*аланин

*лизин

*серин

#160

*!Алмастырылатын аминқышқылына жатады

*триптофан

*метионин

*+аланин

*валин

*лизин

#161

*!Алмастырылатын аминқышқылы болып табылады

*лизин

*валин

*метионин

*+глютамин

*фенилаланин

#162

*!Белоктың ағзадағы ролі

*жаңа май санын түзеді

*оттегі тасымалдаушысы

*А және Д витаминдерінің ерітушісі

*ішек перистальтикасын ынталандырады

*+гемоглобиннің, бұлшық еттегі миозин мен актиннің құрамына кіреді

#163

*!Белоктың биологиялық құндылығын анықтайды

*сіңімділігі

*қорытымдылығы

*тасымалдаушылығы

*+аминқышқыл құрамы

*энергетикалық құндылығы

#164

*! Күшті липотропты заттек болып табылатын, бауырды май басудан сақтайтын аминқышқыл

*+метионин

*глицин

*аланин

*серин

*валин

#165

*!Аталған азық-түліктің қайсысы жоғары биологиялық қасиетке ие

*нан

*қант

*алма

*картоп

*+жұмыртқа

#166

*!Толыққұнды белок көзі болатын өнім

*нан

*қияр

*+сүт

*ұнтақ

*баклажан

#167

*!Тамақтануда ұзақ уақыт тек өсімдік текті тағамдарды қолдану, яғни вегетариандық, алып келеді

*+аминқышқыл дисбалансына

*су балансының бұзылуына

*йоджеткіліксіздігіне

*остеопорозға

*семіздікке

#168

*!Жоғары биологиялық белсенділікке ие, аса күшті липотропты заттек болып табылатын метиониннің әсері

*+бауырды май басудан қорғайды

*бауырдағы өзгерістерді ұлғайтады

*қимыл қозғалыстың бұзылуын реттейді

*эритроциттер саны азаюының алдын алады

*сүйек кальцификациясының бұзылуын ынталандырады

#169

*!Тағамда лизин жеткіліксіздігі алып келеді

*бауырды май басудың алдын алу

*+қан түзілу бұзылыстарына

*дене салмағының артуына

*оң азоттық балансқа

*атеросклерозға

#170

*!Триптофанның негізгі тағамдық көздері

*+ет, балық, сүзбе, жұмыртқа

*көкөністер

*жидектер

*жемістер

*жүгері

#171

*!Триптофанның маңызды қызметі

*холин синтездейді

*қозғалысты күшейтеді

*тамыр қабырғасының өткізгіштігін арттырады

*бойдың өсуін тежеу және дене салмағын төмендетеді

*+ағзаның өсуі және азоттық тепе-теңдікті ұстап тұрады

#172

*!Құнды белоктың көзі болып табылатын азық-түліктер

*+сүт өнімдері

*дән өнімдері

*көкөністер

*жаңғақтар

*жемістер

#173

*!Оң азоттық баланс байқалатын кезең

*+регенерация үрдісінің қарқындылығында

*құнсыз белогы бар тағамдарды тұтынуда

*тағамда белоктың мүлдем болмауында

*өсу және ағзаның дамуында

*белоктық ашығуда

#174

*!Теріс азоттық баланс пайда болады

*+тағамда белоктың жеткіліксіз мөлшерде болуы немесе мүлдем болмауында

*синтетикалық үрдістің белок шығынынан басым болуында

*қандай да бір ағзада белоктың жиналуында

*регенерация үрдісінің қарқындылығында

*өсу және ағзаның дамуында

#175

*!Ересек адам үшін аскорбин қышқылының тәуліктік қажеттілігі (мг)

*1-3

*5-10

*20-30

*50-60

*+70-80

#176

*!Өсімдік жапырағында кездесетін, аты сонымен байланысты витамин

*алма қышқылы

*лимон қышқылы

*+фолий қышқылы

*пантотен қышқылы

*аскорбин қышқылы

#177

*!С витаминінің негізгі көзі болып табылатын азық-түліктер

*нан-бөлке өнімдері

*макарон өнімдері

*+қара қарақат

*ет өнімдері

*балық

#178

*!Адам ағзасында синтезделмейтін витамин

*+аскорбин қышқылы

*пантотен қышқылы

*рибофлавин

*тиамин

*биотин

#179

*!Бұлшық ет әлсіздігі, жаяу жүргенде аяқтың ауыруымен өтетін витамин жеткіліксіздігі байланысты

*аскорбин қышқылымен

*рибофлавинмен

*пиридоксинмен

*+тиаминмен

*ретинолмен

#180

*!Рибофлавиннің маңызды қызметі

*+өсу процесіне қатысады

*қан ұю процесіне қатысады

*түнгі көргіштікке әсер етеді

*қышқылдыққа қарсы қасиетке ие

*жасушаның тыны салу үрдісіне қатысады

#181

*!Қараңғылық адаптациясын, түс ажыратуды жоғарылатып, түнгі көргіштікті жақсартатын витамин

*тиамин

* Р витамині

* С витамині

*+рибофлавин

*линоль қышқылы

#182

*!В1 авитаминозы дамитын жағдай

*тиімді тамақтануда

*тамақтану режимін ұстанбағанда

*+ұзақ уақыт ақталған күрішті тұтынғанда

*көмірсудің тамақ рационында қиын сіңірілуінде

*көп қанықпаған май қышқылдарының қарқынды түсуінде

#183

*!Май алмасуда тиаминнің қызметі

*қан ұю процесіне қатысады

*+май қышқылдарының синтезіне қатысады

*карбоксил тобының ыдырауын катализдейді

*амин қышқылдарды дезаминдеу процесіне қатысады

*амин қышқылдарды қайта аминдеу реакциясына қатысады

#184

*!В1 витаминінің жеткіліксіздігінің ерте көрінісі

*+қандағы және зәрдегі пирожүзімқышқылының мөлшерінің жоғарылауы

*шаш түбі фолликуласына қан құйылуы

*капилляр қызметі бұзылыстарының туындауы

*жүйке жүйесі мен психиканың өзгеруі

*асқазан секрециясының бұзылуы

#185

*!Витамин жеткіліксіздігінің ең айқын және ауыр түрі

*гипоавитаминоз

*+авитаминоз

*квашиоркор

*бери-бери

*маразм

#186

*!Витаминдердің жіктелу негізі

*суда ерімеуімен

*спиртте еруімен

*+суда және майда ерігіштігі

*витаминдердің басқа тағамдық заттектермен байланысы

*жасушаның құрылымдық элементінің түзілуіне қатысуы

#187

*!А коэнзимінің негізгі бөлігі болып табылатын витамин

*сүт қышқылы

*фолий қышқылы

*аскорбин қышқылы

*+пантотен қышқылы

*пирожүзім қышқылы

#188

*!Жеткіліксіздігі ағзадағы ісік ауруларының туындауына әкелетін витаминтәрізді заттек

*инозит

*биотин

*+холин

*карнитин

* U витамині

#189

*!Витамин жеткіліксіздігі кезінде эритроциттер саны азайып, қандағы холестерин мөлшері көбеюімен сипатталады

*рибофлавинде

*пиридоксин

*+биотинде

*тиаминде

*ниацинде

#190

*!Асқазан және он екі елі ішектің ойық жарасын емдеуге қабілетті витаминтәрізді зат

*холина

*инозит

*биотин

*картинин

*+ U витамині

#191

*!Бірнеше глистті инвазияда қай витаминнің тапшылығы байқалады

*аскорбин қышқылы

*пантотен қышқылы

*+ В12витамині

*тиамин

*биотин

#192

*!Барлық алмасу мен жасушаның тыныс алу реакцияларына қатысатын витамин

*тиамин

*ретинол

*+ниацин

*рибофлавин

*филлохинон

#193

*!Тіс тазалауда қызыл иектің қанауына алып келетін витамин жеткіліксіздігі кездеседі

*А

*РР

*+С

*В 1

*В 6

#194

*!Түнгі көргіштікті жақсартатын және түс ажыратуды жоғарылататын витаминге жатады

*аскорбин қышқылы

*фолий қышқылы

*+рибофлавин

*кальцеферол

*тиамин

#195

*!Родопсиннің түзілуін кешіктіретін немесе тежейтін, кешқұрым көздің көргіштігі төмендеуіне әкелетін витамин жеткіліксіздігі

*Д

*С

*В1

*+А

*холин

#196

*!Организмдегі көбею қызметін ынталандыруға қатысатын витамин

*А

*С

*В1

*+Е

*холин

#197

*!Сілтілі сипаттағы минералдық элементтері бар өнім

*дән өнімдері

*жұмыртқа

*балық

*+сүт

*ет

#198

*!Ағзадағы кальцийдің маңызды рөлі

*өт бөлінуін жоғарылатады

*гемоглобин синтезіне қатысады

*+сүйек тінінің қалыптасуына қатысады

*ішек перистальтикасын ынталандырады

*антиспастикалық және тамыр кеңейткіш әсер көрсетеді

#199

*!Магнийдің адам ағзасындағы атқаратын қызметі

*+антиспастикалық және тамыр кеңейткіш әсер көрсетеді

*жүйке-бұлшықет қозғыштығын қадағалайды

*сүйек тінінің қалыптасуына қатысады

* гемоглобин синтезіне қатысады

*қан ұю процесіне әсер етеді

#200

*!Ересектерде мырыштың алиментарлы жеткіліксіздігінде байқалады

*+тері жабындысының зақымдалуы

*темір жеткіліксіздігі кезіндегі анемия

*ақыл-ой дамуынын кешеуілдеуі

*гепатоспленомегалия

*гипогонадизм

#201

*!Рациондағы мырыштың негізгі көздері болып табылады

*нан-бөлке өнімдері

*жеміс-жидектер

*+теңіз өнімдері

*көкөністер

*шырындар

#202

*!Ұзақ гипокалиемия алып келуі мүмкін

*бұлшық ет спазмына

*+жүрек аритмиясына

*артериалдық гипертензиға

*гормональды бұзылыстарға

*дәм мен иіс сезудің бұзылуына

203

*!Қан түзілуге қатысатын микроэлемент

*марганец

*+кобальт

*селен

*фтор

*йод

#204

*!Селен жеткіліксіздігінің клиникалық көріністеріне жатады

* темір жеткіліксіздігі кезіндегі анемия

*+кардиомиопатия

*эндемиялық зоб

*ксерофтальмия

*акродерматит

#205

*!Гиперфторозбен байланысты ауру

*ангулярлы стоматит

*+флюороз

*анемия

*кариес

*зоб

#206

*!Селеннің маңызды биологиялық ролі

*+антиоксидантты қорғаныс

*қанда оттегіні тасымалдаушы

*артерия қысымын реттеуші

*апоптоз процесстерін күшейтуші

*қан ұю жүйесін ынталандырушы

#207

*!Қышқылды сипаттағы азық-түлік

*+ет

*сүт

*алма

*қырыққабат

*жапырақты аскөк, ақжелек

#208

*!Рационда натрийді ұзақ уақыт артық пайдалану нәтижесінде дамиды

*тремор

*ішек парезі

*бұлшық ет спазмы

*бұлшық ет әлсіздігі

*+артериалдық гипертензия

#209

*!Теңіз өнімдерінде кездесетін минералдық элементтің көзі

*+йод

*фтор

*хлор

*натрий

*магний

#210

*!Бананның пайдалы қасиеті

*йод көзі

*+калий көзі

*аз калориялы жеміс

*жануар белогының көзі

*гастрит кезінде ұсынылады

#211

*!Гемоглобин синтезіне белсенді қатысатын биомикроэлемент

*стронций

*+мыс

*мырыщ

*фтор

*йод

#212

*!Сүйек түзілуімен, оссификация және сүйек тінінің қалыптасуымен байланысты биомикроэлемент

*йод

*мыс

*фтор

*кобальт

*+стронций

#213

*!Организмде судың жиналуына ықпалын тигізетін сілтілі сипаттағы элемент

*+натрий

*кальций

*магний

*калий

*цинк