1.5 Тұрақты ток қозғалтқыштарының сипаттамасы

1.5.1 Жұмыс сипаттамалары

Жұмыс сипаттамалары деп реттеуші, жылдамдық, сәттік және п.ә.к. сипаттамалары аталады.

Реттеуші сипаттамасы

Реттеуші сипаттама айналым жылдамдығының П қоздыру тогынан I тәуелділігін келесі жағдайда көрсетеді, егер зәкірдің тогы Iа және желі кернеуі U өзгеріссіз болып қалса, яғни, n=f(Iв) Ia=const кезінде және U=const.

Машинаның магнит өткізгіш болаты қанықпаған кезеңге дейін, Ф ағыны қоздыру тогына Iв пропорционалды өзгереді. Бұл жағдайда реттеуші сипаттамасы гиперболалық болып табылады. Қанығу шамасы бойынша үлкен токтар кезінде Iв сипаттама желілікке жақындайды (1.5.1 сурет). Токтың шағын мәндерінде Iв айналым жылдамдығы кенет өседі. Сондықтан, қозғалтқыштың қоздыру тізбегі үзілген кезде (Iв = 0) параллельді қоздырумен оның айналым жылдамдығы «Қозғалтқыш жан жаққа кетті» деп айтатындай, жол бергісіз шектеріне жетеді. Бос жүрістің М0 салыстырмалы зор сәтіне ие, микроқозғалтқыштар ерекшелік ретінде болуы мүмкін.

1.5.1 Сурет. Қозғалтқыштың реттеуші сипаттамасы

Бірізді қоздыру қозғалтқыштарында Iв = Iа. Шағын жүктемелерде зәкір тогы Iа шағын және айналым жылдамдығы тым үлкен болуы мүмкін, сондықтан шағын жүктеме кезіндегі іске қосу және жұмысына жол берілмейді. Микроқозғалтқыштар, алдындағы жағдайда сияқты, ерекшелікті құруы мүмкін.

Жылдамдық сипаттамалары.

Жылдамдық сипаттамалары егер қоздыру тізбегінің реттеуші реостатының U желісі кернеуі және rв кедергісі өзгеріссіз болып қалған жағдайда, қозғалтқыш білігіндегі пайдалы қуаттылығынан Р2 айналым жылдамдығының п тәуелділігін береді, яғни, n=f(P2), U=const кезінде және rв = const.

1.5.2 Сурет. Жылдамдық сипаттамалары

Параллельді қоздыру қозғалтқышының механикалық жүктемесін арттыру кезіндегі зәкірдің тогы артуымен бір мезгілде зәкірдегі кернеудің түсуі үдей түседі және зәкірдің реакциясы пайда болады, ол әдетте магнитсіздендіруші әрекет етеді. Бірінші себеп қозғалтқыштың айналым жылдамдығын азайтуға, екіншісі — ұлғайтуға талпынады. Зәкірдегі кернеудің түсуі әрекеті әдетте әсері зор болады. Сондықтан, параллельдік қоздыру қозғалтқышының жылдамдық сипаттамасы сәл түсетін сипатына ие (1 ауытқымасы, 1.5.2 сурет).

Бірізді қоздыру қозғалтқышындағы зәкірдің тогы қоздыру тогы болып табылады. Нәтижесінде бірізді қоздыру қозғалтқышының жылдамдық сипаттамасы гиперболалыққа жақын сипатына ие. Жүктемені арттыру кезінде магнитті тізбектің қанығуы шамасы бойынша сипаттама тура сипатта болып келеді (1.5.2 суретіндегі 3 ауытқымасы ).

Компаундты қозғалтқышта орамдардың келісті іске қосылуы кезінде жылдамдық сипаттамасы параллельді және бірізді қоздыру қозғалтқыштарының сипаттамалары арасында аралық жағдайды алып тұр. (2 ауытқымасы).

Сәттік сипаттамалар.

Сәттік сипаттамалар М сәті егер U желісінің кернеуі және қоздыру тізбегінде реттеуші реостаттың rв кедергісі өзгеріссіз болып қалса, қозғалтқыш білігіндегі Р2 тиімді қуаттылығын өзгерткен кезде сәт қалай өзгеретінін көрсетеді, яғни, М = f(P2), U=const, rв=const[3] кезінде.

Қозғалтқыш білігіндегі тиімді сәті:

(12)

Егер паралледьді қоздыру қозғалтқышының айналым жылдамдығы жүктемемен өзгермейтін болса, онда Ммех сәтінің тиімді қуаттылықтан тәуелділігі графикалық түрде координаталар басы арқылы өтетін түзу сызықты көрсететін еді. Шынында, жүктеменің артуымен айналым жылдамдығы төмендейді. Сондықтан, тиімді сәттің сипаттамасы біршама жоғары қиықталады (2 ауытқымасы, 4 сурет). Бұл кезде М электр магнит сәтінің ауытқымасы Ммех тиімді әтінің ауытқымасынан бос жүріс сәтіне М0 (1 ауытқымасы) тең тұрақты шамаға жоғары өтеді.