5.2 Технопарктер

Технопарк ғылыми-өндірістік аумақтық кешен дегенді білдіреді, оның міндеті шағын және орта инновациялық клиент-фирмалардың дамуы үшін барынша қолайлы орта құру. Осылайша, технопарк ұғымы инновациялық қызмет саласындағы инкубатор ұғымына өте жақын. Инновциялық инфрақұрылымның бұл екі элементі де шағын инновациялық компаниялардың дамына ықпал етуге, олардың қызметіне қолайлы, қолдау жасай алатын орта құруға арналған кешен. Олардың айырмашылығы неде?

Технопарктердің клиент-фирмаларының жиыны инкубаторға қарағанда қайтадан құрылып жатқан және дамуының ерте кезеңіндегі инновациялық компаниялармен шектелмейді. Технопарк қызметтерін тек ғылыми білімдерді, ноу-хау мен ғылымды қажет ететін технологияларды коммерциялық меңгерудің түрлі кезеңдеріндегі шағын және орта инновациялық кәсіпорындар пайдаланады. Басқаша айтқанда, технопарктерге инновациялық қызметтер саласындағы инкубаторларда болып тұратын тұрақты жаңарудың, клиенттерді алмастырудың қатаң саясаты тән емес.

Бұл жерде атап өтетін нәрсе, егер технопарктер тек инновациялық қызметтерді қолдауға арналған болса, онда инкубаторлар технологиялық емес, яғни дәстүрлі салалар мен қызмет түрлері үшін де құрылады (мысалы, өнер, ауыл шаруашылық қызметі).

Оған қоса, инкубаторлар кешені әдетте бір немесе бірнеше ғмратта орналасады. Ал технопарктерде клиент фирмаларға кеңселер немесе басқа өндірістік ғимараттарды салу үшін жалға берілетін жерлер бар. .

Яғни, технопарктер инкубаторлармен салыстырғанда шағын және орта инновциялық кәсіпорындардың құрылу базасын материалдық-техникалық, әлеуметтік-мәдени, ақпараттық және қаржылық дамыту арқылы инновациялық кәсіпкерлікті қолдау бойынша неғұрлым көп қызметтер жиынтығын ұсынуға мүмкіндік беретін түрлі инновациялық орта құруды білдіреді.

Технопарктің негізгі құрылымдық бірлігі орталық болып табылады. Әдетте, технопарк құрылымында инновациялық-технологиялық, оқыту, кеңестік, ақпараттық, маркетингтік орталықтар, өндіріс аймағы ұсынылған. Технопарк орталықтарының әрқайсысы мамандандырылған қызметтер жиынтығын ұсынады, мысалы, мамандарды қайта даярлау қызметі, белгілі бір технология бойынша ақпаратты іздеу және ұсыну, заңгерлік кеңестер және т.с.с. Атап өтілгендей, технопарк құрамына оның жеке құрылымдық элементі ретінде инкубатор кіруі мүмкін.

Технопарк құрылымындағы орталық орын инновациялық-технологиялық орталықтарға (ИТО) тиісті болады, олардың жағында көп жағдайда ақпараттық-сараптамалық орталықтар қызмет етеді. Инкубаторлар сияқты ИТО қандай да бір технопарктік құрылымға тәуелсіз қызмет ететін инновациялық құрылымның жеке элементі де бола алады.

Мұнда атап өтетін нәрсе, парктер инновациялық құрылымның элементі ретінде түрлі елдерде түрлі атауларға ие болған. Егер Ресейде оны «технологиялық парктер» (технопарктер) немесе «ғылыми-технологиялық парктер» деп атаса, АҚШ-та ол құрылымдарды «зерттеу рактері» деп, Ұлыбританияда – «ғылыми парктер», ҚХР – «ғылыми-өндірістік парктер» деп атайды.

Кей мамандар түрлі парктердің типтерінің арасындағы айырмашылықтың тек лингвистикалық емес, ал принципиалды да сипаты бар деп, олардың бөліп және сипаттауға тырысады. Кейде парктердің түрлі үлгілері туралы да айтылады (американдық, жапондық және т.б. үлгілер). Парктердің түрлі үлгілері мен типтерінің өзгешелік сипаты ретінде не олардың университеттермен және басқа ғылыми орталықтармен байланысының деңгейін, не инновациялық үрдістердің түрлі деңгейдегі қамтылуын, не қозғаушы күштердің сипаты мен олардың қызметінің практикалық бағытын қарау ұсынылады. Әрине, инновациялық құрылымның элементі ретінде парктердің жеке елдерде ғана емес, олар бар әр аймақта немесе қалада ерекше белгілері бар. Түрлі парктердің университетермен, ғылыми орталықтармен және басқа да ұйымдармен байланысы да айтарлықтай түрленіп тұрады. Сондықтан түрлі елдер мен облыстарда парктердің пайда болуы мен қызмет етуінің белгілі бір ерекшеліктерін жоққа шығармай оларды технопарктік құрылымның жалпылай бір түрі деп қараған орынды. Яғни, технопарктер деп біз технологиялық та, ғылыми, зерттеу, ғылыми-зерттеу, ғылыми-өндірістік парктер құрамына кіретін инновациялық құрылым элементтерінің тобы, класы деп түсінеміз. Технопарктердің құрылтайшылары рөлін көбінде университеттер, техникалық және басқа жоғарғы оқу орындары, ғылыми-зерттеу және конструкторлық мекемелер атқарады.

Қазіргі уақытта әлемде 450-ден астам технологиялық (ғылыми, зерттеу) парктері қызмет етеді, олардың 170-і Еуропада, 70-тен астамы – Ресесйде орналасқан [Ресейдің университеттіе ғылыми-техникалық парктерінің каталогы, 1998]. Түрлі елдердегі технопарктердің дамуына мысал келтірейік.

Француз Альпілерінде орналасқан «София Антиполис» Француз технопаркін технологиялық утопия деп жиі атайды. Ол 1969 жылы Тау ісі жөніндегі университеттің инженерлері мен ғалымдарымен аймақтық үкіметпен бірлесіп құрылған. Парктің құрылау фазасы 15 жылға созылған. Провинциалды ғылым мен технологиялық қызмет дәстүрі әлсіз елдерде парк жұмысының табысты болуы көпшілік үшін таң қаларлық болған. Қазіргі уақытта ол жерде 5 мың адам қызмет етеді, алып жатқан аумағы 2800 га.

1989 жылы құрылған Патра грек технопаркі сәтті қызмет етіп келеді. Осы парктегі технологияның жеті негізгі коммерцияландыру саласы Патра қаласындағы университетпен жүргізіліп отырған ғылыми жұмыс бағытына сәйкес келеді.

1990 жылы Швецияда Новум технопаркі құрылып, сәтті қызмет етіп келеді, оның қызметінің негізгі саласы медициналық өнімдерді өндіру мен медициналық қызмет көрсетуде маманданатын инновациялық компанияларды қолдау көрсету болып табылады.