Минералды тыңайтқыштардың негізгі қасиеттері
Тыңайтқышты сипаттауда олардың физико-химиялық, механикалық қасиеттері мен тауарлық сапасын (ылғалдылығын, жентектелуін, түйіршікті құрамын, беріктілігін, тығыздығын, себілу мүмкіндігін) білу қажет.
Тыңайтқыш
көбірек ылғалданса, ол жентектеліп,
дұрыс себілмейтін болады. Ылғалдану
қасиетін анықтау үшін гигроскопиялық
нүкте деген ұғым пайдаланылады. Суда
еритін тұздарды гигроскопиялық нүктесін
белгілі бір температурада тұздың
қаныққан етітіндісінің бетіндегі су
буының парциалды қысымының (
нақты ерітіндінің бетіндегі су буының
парциалды қысымына (Р) қатынасы арқылы
анықтайды:
Гигроскопиялық
нүктеге сәйкес кезінде тыңайтқыш ауадан
ылғалды қабылдамайдыда және өзінің
ылғалдылығын жоғалтпайды. Осындай
тепе-теңдік жағдайға сәйкес
салыстырмалы теңдік ылғалдылығы деп
аталады. Егер
болса, онда тұз ауадан ылғалды қабылдайды,
ал
болса, тұз ылғалын жоғалтып, кебе
бастайды. Гигроскопиялық нүктені анықтау
үшін Пестов Н.Е. тәсілін қолданады
(1-кесте). Мысалы, аммоний сульфатының
ылғалдану баллы 6,5 ал гигроскопиялық
нүктесі 57,5
, аммоний селитрасының баллы 9,3 ал
гигроскопиялық нүктесі 43,5
,
преципитаттың баллы 1,2 ал гигроскопиялық
нүктесі 84
.
Тыңайтқыштың жентектелу қасиеті – оның агломерат түзіп қатып қалуына байланысты. Агломерат түзілуіне негізінен тұздың ылғалданғыштығы, ерігіштігі, химиялық құрамы, түйіршіктердің өлшемі мен формасы, үйілген тұздардың ішкі қысымының шамасы, тұздың сақталу уақытының ұзақтығы және т.б. жағдайлар әсер етеді.
1-кесте. Тыңайтқыштың гигроскопиялық шкаласы
Балл |
Гигроскопиялық нүкте |
Ылғалдылықтың Сапалы бағасы |
Балл |
Гигроскопиялық Нүкте |
Ылғалдылықтың Сапалы бағасы |
10-9 |
40-45 төмен |
өте күшті ылғалданады |
5-4 |
65-70 |
ылғалданады |
9-8 |
45-50 |
өте күшті ылғалданады |
4-3 |
70-75 |
Орташа ылғалданады |
8-7 |
50-55 |
күшті ылғалданады |
3-2 |
|
Нашар ылғалданады |
7-6 |
55-60 |
күшті ылғалданады |
2-1 |
|
Ылғалданбайды |
6-5 |
60-65 |
ылғалданады |
1-0 |
|
Тіпті ылғалданбайды |
Пайда болған агломератты ұнтақтау кедергісіне байланысты тұздардың жентектелу қасиетін бірнеше дәрежеге (топқа) бөледі.
Жентектелу дәрежесі |
Жентектелудің сапалық сипаттамасы |
Ұнтақтауғ кедергі мөлшері, кПа |
|
Жеңіл |
98,1 дейін |
ΙΙ |
Нашар жентектеледі |
98,1-196,2 |
ΙΙΙ |
Шамалы жентектеледі |
196,2-392,4 |
ΙV |
Орташа жентектеледі |
392,4-686,7 |
V |
Көбірек жентектеледі |
686,7-981 |
VΙ |
Қатты жентектеледі |
981-1471,5 |
V |
Өте күшті жентектеледі |
1471,5 жоғары |
