Сынып: 8 «а». Сабақ №:____________ Күні:_______________

Пән: Дүниежүзі тарих.

Сабақтың тақырыбы: Қайталау. ХVІІ-ХVІІІ ғасырдағы Азия және Африка елдері.

Сабақтың мақсаты:

• Азия және Африка елдерінің даму деңгейін, шаруашылығын, тәуелсіздік алу әрекеттері туралы әңгімелей келе оқушылардың білімділігін арттыру, ХVІІ-ХVІІІ ғ.ғ. Еуропа мемлекеттеріннің Азия мен Африка елдерін отарлау әрекетіне сипаттама беріп, алғашұы отарлаушы мемлекеттермен таныстыру. Жаулап алынған елдердің саяси, экономикалық өміріне отарлаудың кері ықпалы, ұлт-азаттық күрестің тудырғанына оқушылардың назарын аударып, отаршылдық саясат туралы ұғымды қалыптастыру;

• Азия мен Африка елдерінің жағдайларын бір-бірімен салыстырып оқушыларда саяси салыстыру қабілетін қалыптастыру;

• ХVІІ-ХVІІІ ғасырлардағы Азия мен Африка елдерінің тәуелсіздік үшін күрес туралы айта келе оқушылардың өз халқы жағдаймен салыстырып патриоттық, Отансүйгіштікті қалыптастыру.

Сабақтың түрі: аралас.

Әдісі: жаңа сабақты баяндау, дәріс.

Негізгі ұғымдар: Еуропалық отарлар, отарлық империя, экспансия,өнеркәсіптік төңкеріс, әлемдік капиталисттік нарықтық қатынас.

Сабақтың жоспары : I. Ұйымдастыру кезеңі.

II. Үй тапсырмасын тексеру.

III. Жаңа сабақ.

IV. Жаңа сабақты бекіту.

V. Бағалау.

VI. Үйге тапсырма.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

• Оқушылармен амандасу.

• Оқушыларды түгендеу.

• Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

II Үй тапсырмасын тексеру.

1. ХVІІ-ХVІІІ ғасырларда Еуропада қандай ғылым салаларының дамуы байқалды ?

2. Астрономия ғылымындағы үлкен жетістіктерге жеткен италья ғалымы ?

3. «Табиғат философиясының математикалық принциптері» деген еңбек қай ғалым жазды ?

4. Дүниені танудағы барысында пайда болған философиялық бағыт ?

5. ХVІІ-ХVІІІ ғасырдағы музыка саласында өзін танытқан неміс композиторлары ?

Жаңа сабақтың жоспары:

1. Азия мен Африка елдерінің отарлаудың алғашқы белгілері.

2. Англия мен Голландияның отарлау үрдісінің күшеюі.

3. Отарлық езгі зардаптары.

4. Отарлық жүйенің отар елдер эеономикасына әсері.

ХVІІ-ХVІІІ ғасырларда еуропалық өркениет барлық дүние жүзінде тарала бастады. Еуропалықтардың әлемді ортарлау әрекеті Ұлы географиялық ашулардан бастау алады. Испандықтар мен португаллдықтардың ХVғ. басынан-ХVІ ғ. аяғында болып өткен отарлаудың нәтижесі Америкадағы, Азия мен Африкадағы отарлар. Екі ғасыр бойы испандықтар мен португалдықтар, кейін голландықтар, ағылшындар мен француздар Шығысқа теңіз арқылы жол сала отыра Аустралияны ашты. Ұлы географиялық ашулардың сипаты тонаушылық, өз тәртіп еңгізу, дәстүрлі принциптерін күйрету болды. Еуропалық өркениетте еуропалық елдердің «артықшылығы», «еуроцентристік», «Еуропаға табыну» ұғымдарының қалыптасып, дамуына әкеп соқты. Жаулап алушылар ең алдымен халықтарды экономикалық тәуелділікке түсіруді көздеді. ХVІІ ғ. басында Батыс Еуропа елдері ішінде Голландия алға шыққан болатын. Оның отарлары Оңтүстік және Солтүстік Америка, Индонезия мен Цейлонда болды. Англия мен Голландияның теңізде үстемдік орнату үшін бақталастық басталды. Ағылшын мен голландықтардың отарлары сауда компаниялар арқылы пайда болды. Отаршыл әулеттер отбасыларымен қоныс аударып тонаушылықпен айналысты. Осы кезде Шығыс әлеміне Ост-Үнді компаниясы ұйымдастырылды. Еуропа елдерінің ХVІІІ-ХІХ ғасырларда азиялық нарығы үшін отарлық қану одан әрі күшейді. Капиталыиттік қатынастар күшейді, Шығыс елдерінің қайыршылану мен күйзеліс таралды. Өз тәуелсіздігін сақиап қалған Қытай, Корея, Жапония сияқты елдер «жабық саясат» жүргізуге мәжбүр болды. Отарлыққа түскен елдердің экономикасы ауыл шаруашылығы отаршылдардың мақсат-мүддесіне пайдаланылды. ХІХ ғасырда арзан азиялық өнімге толы рыноктар мен шикізат көздері ірі халықаралық шиелініске әкеп соқты. Ағылшын мен француз отарлық бәсекелестікте ағылшын буржуазиясы жеңіске жетіп өз ыпалын кеңейте түсті. ХІХ Англияныңосы кезде әр түрлі ықпады күшейту мақсатында шаралар кезеңі басталды. «Еркін сауда» принципі, Иран мен Ауғанстаннан «Үндістанды қорғау» шаралар екі жүзді соғытар жүргізу тәсілдері болды.

Тапсырма кезеңі.

Отарлық дерава	Отарлық иелік	Отарлық саясат ерекшеліктері

IV. Жаңа сабақты бекіту.

1. Испания мен Португалияның алғашқы иеліктерін атандар ?

2. Англия, Франция мен Голландияның Ост-Үнді компаниялары жайлы айтындар.

3. Фактория, экспансия, отарлық империя, метрополия, «жабық есік» саясаты терминдерінің мәнін ашындар.