7.Нәруыздардың коллоидты қасиеттері. Нәруыздың ерітіндідегі тұрақтылығы, тұрақтылық факторлары.

Белок ерітінділерінің коллоидты қасиеттері.

Белоктардың судағы ерітіндісі тұрақты, гомогенді, сондықтан оларды нағыз ерітіндіге жатқызуға болады. Белок жоғары молекулалы қосылыс болғандықтан оның судағы ерітіндісіне коллоидтық қасиет тән.

Коллоидты ерітінділерге тән қасиеттер:

- белгілі бір оптикалық қасиет көрсетеді (белоктардың жарықты шағылыстырып, сындыру қасиетіне негізделген, Тиндаль конусы );

- диффузия жылдамдығының баяу болуы;

- жартылай өткізгіш мембранадан өте алмауы;

- ерітінділердің тұтқырлығы;

- гель түзуі;

-белок молекуласының беткі қабатында заряды және оны қоршап тұратын гидратты қабаты бар. Осы екі фактор белок молекуласына тұрақтылық береді.

Белоктардың осы көрсетілген қасиеттері практикада қолданылады. Белоктың оптикалық қасиетін нефелометрия әдісі арқылы анықтайды; олардың жартылай өткізгіш мембранадан өте алмауы төмен молекулалы қосылыстардан диализ әдісімен тазартуда қолданады; диффузия жылдамдығының баяу жүруі, ерітінділердің тұтқырлығы; гель түзу қабілеті белоктардың пішініне де тәуелді болады. Глобулярлы белоктар үлкен жылдамдықпен диффузияланады, ал фибрилярлы белоктар баяу диффузияланады. Тұтқырлығы жоғары белоктар гельді жақсы түзеді.

. Белоктардың ерітінділерде тұрақтылығы неге неізделген? Тұрақтылық факторлары.

Белок молекуласының беткі қабатында заряды және оны қоршап тұратын гидратты қабатының болуына байланысты белоктар ерітінділері тұрақты болады. Оларды тұрақтылық факторлары деп атайды. Егер тұрақтылық факторларының бірін жойса, белок тұнбаға түседі.

8.Нәруыздарды тұнбаға түсу реакциялары Осы реакциялардың медицинадағы маңызы. Нәруыздардың тұздалуы. Тұздалу механизмі. Тұнбаға түсу реакциялары. Ерітіндіден белокты қалай тұнбаға түсіруге болады? Тұнбаға түсу реакцияларының медицинадағы маңызы.

Белоктар белгілі бір күйде тұнбаға түседі. Белок заряды жойылса, гидратты қабатынан айырылып, белоктардың ерігіштігі нашарлап, тұнбаға түседі. Белоктардың зарядын нейтралдайтын заттарға ауыр металдардың тұздары, алкалоидты реактивтер жатады. Ал концентрлі қышқылдар гидратты қабатқа әсер етіп, гидраттандырады. Белоктарды нейтрал тұздар да тұнбаға түсіре алады. Бұл процесті тұздалу немесе тұнбаға шөгу деп атайды. Иондардың тұздалу әсері, белоктан судың алынуына, иондардың белок молекуласына адсорбциялануына және зарядтарының нейтралдануына байланысты. Тұздану күшіне байланысты иондар мынадай қатар құрайды:

Гидраттану дәрежесі

Адсорбция дәрежесі

Литийдің электр зарядының өте тығыз болуына байланысты, суды өзіне жақсы тартады. Сондықтан да гидратты қабығын тез бұзады, бірақ нашар адсорбцияланады. Цезий, керісінше, жақсы адсорбцияланады. Тұздану процесін белоктарды тазарту мен фракциялауда қолданады.

9. Нәруыз молекуласының құрылымдары (структуралары).Оларды тұрақтандыратын байланыстар. Белок молекуласының құрылымы, белоктың биологиялық қасиетінің біріншілік структурасына тәуелділігі.

Белок молекуласының құрамына кіретін амин қышқылдарының саны мен сапасының әр түрлі болуы, осы класқа жататын қосылыстарға тән ерекшелік қасиеттерін және олардың құрылысының күрделілігін қамтамасыз етеді. Амин қышқылдарының жүйелілікпен тізбектелуі және белок молекуласының кеңістік құрылымы төрт деңгеймен сипатталады – бірінші, екінші, үшінші, төртінші реттік құрылым.

Бірінші реттік құрылым. Бұл амин қышқылдарының белгілі бір ретпен өзара байланысып, полипептид тізбегін түзуі. Бірінші реттік құрылымды пептидтік байланыс қамтамасыз етеді.

Әрбір полипептид тізбегінің екі шеткі амин қышқылын былай ажыратады: бос амин тобы бар амин қышқылы полипептид тізбегінің бастамасы, яғни N-басы немесе бірінші амин қышқылы болып саналады. Ал бос карбоксил тобы бар амин қышқылы С-соңы болып табылады. Осы екі амин қышқылының арасында, пептидтік байланыспен жалғасқан басқа амин қышқылдары жүйелі ретпен орналасады (сур. 4).