Жұмыс № 8. Хронаксиметрия.

Хронаксиметрия - ұлпалардың қозғыштық қасиеттерін сипаттайтын әдістерге жатады. Бұл әдіспен хронаксияны анықтайды. Ұлпаларда қозуды тудыратын, екі реобазалық (немесе екі табалдырық) тоқ күшінің әсер ететін ең аз уақыты – хронаксия деп аталады. Ұлпалардың қозғыштығы мен хронаксиясы арасында кері тәуелділік болады (қозғыштығы жоғары ұлпалардың хронаксиясы аз).

Хронаксияны анықтау үшін хронаксиметр аспабын қолданады. Бұл тоқ кернеуін 1 - ден 300 В және ұзақтығын 0,01-ден 40 мс-қа дейін өзгертетін мүмкіндігі бар электростимулятор. Хронаксиметрияны, экспериментте және клиникалық практикада жүйке мен бұлшықет ұлпаларының әрекеттік белсенділігін зерттеу үшін қолданады.

Жұмыс жасауға қажет. Хронаксиметр, арнайы электродтар, 0,9% NaCІ ерітіндісі, дәкелік салфетка.

Жұмысты орындау. Алдын ала физиологиялық ерітіндімен дымқылданған дәкелік салфетканы индиферентті электродтың (анод) астына орналастырып, білектің ішкі жағына бекітеді (8-сурет). Белсенді электродпен (катодпен) білектің ішкі жағында орналасқан саусақтардың бүгілдіргіш еттерін қозғалтатын нүктесін табады.

8 -сурет. Қол бұлшықетінің қозғалтқыш нүктелерінің орналасу схемасы.

Стрелкамен саусақтардың бүгілдіргіш еттерін қозғалтатын нүктесі көрсетілген.

Аспапты «реобазанің режиміне аударады. Табылған қозғалтқыш нүктесінде орналасқан активті электродпен тоқ кернеуінің табалдырықты шамасын немесе реобазаны табады. Анықтауды әлсіз тоқпен тітіркендіруден бастап, бүгілдіргіш еттердің жиырылуы байқалғанша, біртіндеп ұлғайтады. Тоқ кернеуі шкаласында реобазаның мөлшерін белгілеп, аспапты «хронаксияның режиміне ауыстырады. Тоқтың кернеу күші екі реобазаға тең жағдайда хронаксияны анықтайды.

Адамның аяқ-қол бұлшықеттерінің хронаксиясы қалыпты шамамен 0,1-0,7 мс (реобазасы 60-70 В) тең болады.

Жұмысты аяқтағаннан кейін, анықталған реобаза мен хронаксия шамаларын өзара салыстырып, қорытынды жасалады.

Жұмыс № 9. Тістің электрлік қозғыштығын анықтау.

Тістің электрлік қозғыштығын анықтау үшін, стоматология клиникасында ОД-1, ОД-2 электродиагностикалық аспаптары қолданылады. Аспапқа екі электрод қосылады – пассивті (қолға немесе білекке бекітеді) және белсенді (күміс немесе тот баспайтын болаттан жасалған жіңішке сымды жекеленген). Белсенді электродты дымқылданған мақтаға орап, оны тістің әр жеріне орналастырып, тітіркендіргіш күшін бірте-бірте жоғарлатып қозу табалдырығын (табалдырық күшін) табады. Сау тісте, тоқтың табалдырық күші өткір ауырсынуды тез өткендігін сезетіндей әсер қалдырады. Сау тістің қозу табалдырығы 2 - 6 мкА дейін құрайды. Бұл көрсеткіш жас ұлғая төмендейді.

Егер, табалдырық күші 60-100 мкА-ге дейін жоғарласа – бұл тіс пульпасы патологиясы, ал 100 мкА-ден жоғары болса – тіс пульпасының өлгені. Парадонтоз кезінде қозғыштығы жоғары (табалдырығы 2 мкА-ден төмен).

Пульпаның тіршілік дәрежесін анықтауда, тістің электрлік қозғыштығын зерттеудің маңызы зор.

Жұмыс № 10. Ауыз қуысындағы микротоқты зерттеу және

оның темір протезі кезіндегі маңызы.

Миллиамперметр немесе милливольтметр аспабын қолданып, ауыз қуысындағы микротоқты анықтайды. Күміс немесе платиннен жасалған қысқышты (датчиктерді) спиртпен залалсыздандырып, оны ауыз қуысындағы түрлі металдарға жанастырады. Қышқышты ауыз қуысындағы кілегей қабатына тигізгенде де микротоқ байқалады. Тісті түрлі металдардан (алтын, тот баспайтын болат, амальгам) даярлағанда немесе пломбылағанда, ауыз қуысында микротоқ пайда болады. Кейбір жағдайда гальванизм құбылысына себебкер болады. Бұл кезде, емделуші адам ауыз қуысында: қышқыл, тұз, темір, күйік және т.б. сезеді. Сонымен қатар жүрек айнуы мен құсу байқалады.

Субъективті бұзылу деңгейі (гальванизм құбылысы) микротоқтың пайда болу күшіне байланысты: тоқ күші 5 мкА-де ешқандай шағым болмайды, 25-30 мкА - әлсіз сезіну, 80 мкА-ден жоғарыда – гальванизм құбылысы айқын байқалады.

Объективті түрі – тіс түсінің өзгеруі, протез бен пломбаның бұзылуы (кемірілуі), ауыз қуысының кілегейінің қабынуы және кей жағдайда ішкі мүшелердің ауруы байқалады.

Гальванизм құбылысы – ауыз қуысында аттас металдар болғанда да байқалады. Металл гильзалар (тектес болғанда), тот баспайтын болат пен припой арасында да электр қозғалтқыш күш (ЭҚК) тіркеледі.

І. 1.2. Тақырып: Бұлшықеттің физиологиялық қасиеттері. Еттің жиырылу түрлері.

ІІ. Тақырыптың маңыздылығы: Бұлшықеттің қимыл қозғалысы – бұл организмнің физиологиялық үрдістерімен байланысты тіршілікке өте қажет қызметі. И.М. Сеченов қаңқа бұлшықеттерін жүйке жүйесінің эффекторлық аппараты ретінде көрсеткен. П.К. Анохин бұлшықет қимыл қозғалысын организмнің әрбір әрекеттік жүйе қызметінің нәтижесінде пайда болатын аса қажетті механизм ретінде қарастырған. Бұлшықет қимыл қозғалысы, өсіп келе жатқан организмнің бір қалыпты дамуына және эмоция мен жоғары психикалық қызметтердің қалыптасуында маңызы зор. Бұл, дәрігерлерге бұлшықеттің жиырылу түрлері мен механизмін және оның қажуы туралы білімін тірек-қимыл аппаратының ауруларын барабар (адекватты) емдеуге мүмкіншілік береді. Бала емдеу дәрігерлеріне (студенттеріне), бұлшықеттің онтогенезде дамуын білу өте қажет. Сондықтан, бұл балалар қимыл-қозғалыс дағдыларының қалыптасуын, оқып үйренуін және тәрбиелеуінде маңызды орын алады.

ІІІ. Сабақтың мақсаты.

Студенттер білуі тиіс:

• Еттің негізгі физиологиялық қасиеттерін.

• Ет жиырылуының түрлері (ЕЖЖ, сіреспе, жинақталу).

• Оптимум, пессимум жиілектер және тітіркендіргіш күштері.

• Ет жиырылуының механизмі.

Студенттер білу қажет:

• Еттің жеке жиырылуының қисық сызығын жазу (кезеңдерін белгілеу).

• Тісті және тегіс тетанусты жазып алу.

• Тітіркендіру жиілігінің оптимум және пессимум қисық сызығын жазу.

• Қол бұлшықетінің күшін және жұмыс жасау қабілетін динамометрия әдісі көмегімен анықтау.