21 Билет

21. 1.Жалпы мектепке қарағанда көм.мектеп оқушыларында дыбыс айту кемшіліктері жиірек кездеседі. Оның негізінде көптеген себептер жатыр,ол: танымдық іс-әрекеті-ң дамымауы, сөйлеу-есту дифференциациясы-ң қалыптаспауы, тіл моторикасы-ң бұзылысы, артикуляциялық аппараты құрылымындағы аномалия, т.б Ақ-есі кем бала-р сөйлеу дыбыстарын қате айтумен қатар, алмастырулары да көптеп кездеседі. Келесі ерекшелігі, дұрыс артикуляциясы қалыптасқан болса да, сөйлеуінде қолдануы үлкен қиындық тудырады. 1-2 сынып-да дыбыс айту бұзылыс-ы бір ғана тобынан гөрі 2 есе көп, әсіресе,көбі ысқырық, ызың дыбыс-р топтары-ң 2-3 тобы кездеседі, ал 3-сыныптан бастап 1-2 топ дыбыстарына азаяды, жоғары сынып-да 1 топ дыбыстар бұзылысы байқалады. Тағы да бір ерекшелігі ақыл-есі кем бала-да бұл дыбыс айту бұзылыс-р көбіне вариативті түрде кездеседі, яғни әр-түрлі болып байқалады. Ақ-есі кем бала белгілі бір дыбысты бір жағдайда дұрыс, ал басқасында тастап кетеді неме қате айтады. Бұл дыбыс-буындық құрылымына, дыбыстың сөздегі орнына байланысты болып келеді. Жай сөзде және оны айту барысында дұрыс айтуы мүмкін, ал дауыссызы көп күрделі сөзде дыбысты тастап кетеді немесе бұрмалап, қате айтады. Мұндай кемшілікті жою барысында логопедпен индивидуалды түрде жүргізген жөн. 21. 2. Дыбыстарды үйрету барысында негізінде логопедтің баламен жұмыс жасағанда айнамен жұмыс жасауы көптеген нәтиже береді, алдымен артик. жат-р«Сылақшы», «Ине», «Құлыншақ», «Кеме» орындау. Л дыбысына байланысты жаңылтпаштарды жаттатқызу,қысқа өлен-р, буынға бөліп оқыту, л дыб кездесетін сөздерді айтқызу, сон қатар оқушының деңгейі жақсы болса л дыб кезд сөздерді жазғызу, айтқызу. Тапсырмалар: 1.«Дыбыс қайда тығылды» ойыны Мақсаты: Фонематикалық есту қабілетін дамыту, сөздегі дыбыстын орнын анықтау. Ойын барысы: Ойынның алдында балаларға сөздің басы, ортасы, соңы бар екендігін түсіндіру қажет. Сосын тәрбиеші сөздерді айтады, ал балалар берілген дыбыстын орнын анықтау керек. Буынға бөлген дыбыстарды жазбаша түрде бөліп, оның үстіне нөмерлеу арқылы орнын көрсету. 2. Л дыбысы кездесетін сөздерді буындап логопед айтады, ал бала керек дыбысты буында естігенде шапалақ ұрады 21.3.Піл, лимон, балық сөздерін буынға бөлдіру және дыбыстық талдау жасатады. Сонан соң осы сөздерге кездесіп тұрған л дыбысының орнын ажыратқызады. Л дыбысының сөздің басында, ортасында, соңында келетінін мысалдармен түсіндіреді. Өткен дыбыстармен л дыбыс қатыстырылып, буын, сөздер құрастырылып оқытылады. 21.3 Ызың дыб(ш,ж,щ,ч). Ш дыб-ерін аздап дөңгеленеді, тіс-р арасы 1-1,5мм б, тіл таңдайға ожауланып көтеріледі, оның бүйірлері жоғ.азу-ға тиеді, алд.ұшы альвеол артындағы таңдайға тиіп,ортасында жарты ай куысын жасайды,жұмсақ таңдай көтеріліп,мұрын жолын бітейді. Дауыс перде-і ажыраған,шығатын демді жұтқыншақ пен ауыз қуысына еркін өткізеді. Ш мен Ж дыбыс-ң айтылуындағы айырмашылық Ж дыбысын айтқанда дауыс перделері жабысып, қозғалысқа түседі, шығатын ауа ағысынан әлсіздеу, тілдің аралық қуыс тарылады. Жұмсақ Щ дыбыс ш-дантіл үстінің жоғарырақ орналасуымен, оның ілгері ығысуымен, одан тіл мен алд.тіс арасы тарылуымен, соның нәтижесінде шыжылдаған шудың күшеюімен ерекшеленеді. Ч дыбысы жабысқан Т мен Щ дыбыс-ң тығыз бірігуі. Алғашында тіл альвеол астындағы таңдай алдына жабысады. Тіл үсті мен бүйір-і Щ дыбысындағыдай қалыпта болады. Жұмсақ таңдай көтеріледі, дауыс перде-і ажырайды. Оның артынан жабысуы бұзылып тіл алды щ артикуляциясына тән серпіледі