18.Радиокедергі таратқыштарында кедергі сигналдары қалай жасалады.
Қазіргі уақытта радиодиапазонда жұмыс жасайтын таратқыштағы шуылдық сигналдардың құрылуының екі негізгі түрі белгілі:
Тербелістердің автогенерациясы мен ары қарай күшейтілуімен
Белгілі бір параметрі бойынша тасушы тербелістің модуляциясымен
Бірінші әдіс ретінде әр түрлі турашуылдық радиокедергілер қабылдағыштарын мысалға алуға болады.
Ал модуляцияланған шуылдарды келесі түрлерге жіктейміз:
Амплитудалық модуляцияланған шуылдық кедергілер
Фазалық модуляцияланған шуылдық кедергілер
Жиіліктік модуляцияланған шуылдық кедергілер
Ендігі кезекте реализациясына келетін болсақ,сигналдар турашуылдық радиоэлекторондық кедергілер таратқыштарында жүзеге асады.Бастапқы көздердің шуылдары күшейтіліп,антеналық таратқыштың көмегімен кеңістікке таралады.Олардың негізгі ерекшеліктері ретінде параметрлерін – амплитудалары,фазаларын және жиіліктерін алуға болады.
Турашуылдық кедергілер үшін кернеу шамасы:
,
Мұндағы Um(t),Δψ(t)– кездейсоқ уақыт функциялары.Шуылдық сигналдың шамасы:
Практикада турашуылдық радиокедергі таратқышының екі түрі қолданылады:
Бастапқы қорек көзі шуылдарының тура күшейтілуімен
Гетеродиндеу әдісімен бастапқы қорек көзі шуылдары спектрінің алмасуымен
Бастапқы қорек көзі шуылдарының тура күшейтілуімен болатын таратқыштың жеңілдетілген сұлбасы 1-суретте (а) келтірілген.Ал бастапқы қорек көзі Gm(f) шуылының спектралді тығыздығының графигі 1-сурет (б) көрсетілген.Сонымен қатар бұл суретте орнатылатын фильтрдің К2ф(f).амплитуда-жиіліктік сипаттамасы да кқрсетілген.
а)
б)
Бастапқы қорек көзі шуылдарының тура күшейтілуімен болатын таратқыштарында арнайы жасалынған вакуумдық және жартылайөткізгіштік шуылдық диодтар қолданылады.Вакуумды диодта шуыл деңгейін жоғарылату мақсатында жоғары температуралы катод орналасады.Диод анодты токқа қанығу режимінде жұмыс жасайды.
Таратқыштың қуаты :
Рп≈G п(f0) ∆f п
болғандықтан бастапқы қорек көзінің қуатынан әлдеқайда көп болып келеді,сондықтан қысқа енді шуылдық сигналдар құрау үшін көпкаскадты резонансты күшейткіштер қолдануға тура келеді.Каскадтар саны шуыл таратқышын 2-суреттегі (а) структуралық схемасына қарай жасағанда азйтылуы мүмкін.Таратқыштың жұмысын түсіндіретін графиг 2-сурет (б) көрсетілген.Салыстырмалы түрде тең емес спектрлік тығыздыққа ие төменгі жиілікті шуылдар Um(t) коррекциялаушы фильтрге келіп түседі.
Фильтрдің амплитуда-жиіліктік сипаттамасы бастапқы қорек көзі сигналының спектрін теңестіруден шығады:
және 0<F<Fmax интервалында болады.Бұл өз кезегінде бастапқы қорек көзінің шуылын түзулетеді (2-сурет,б).Ары қарай бұл шуыл орын ауыстырғышқа келіп түседі.Орын ауыстырғыштың екінші кірісіне генератор жиілігімен орнатылатын синусойдалы тербелістер келіп түседі.
Орын ауыстырғыш баланстық схемада құрылған.Онда сгналдармен бірге көбейту операциясына ұқсас операциялар жүзеге асады:
а)
б)
Хаостық импульстік шуыл сигналдары РЭС-ге әсері нәтижесі бойынша маскирующий радиошуылдарға жатады. Берілген радиошуылдардың эффективтілігі импульстік тізбектердің параметрлерінің (импульстер аралығы мен олардың ұзақтықтарының арасындағы уақыттық интервал) орташа мәндерінің өшірілетін РЭС параметрлерімен, жеке алғанда, қабылдағыштың өткізу жолағының кеңдігімен қатынасына тәуелді.uи және Tп шамалары кездейсоқ болатын кездейсоқ импульстік тізбектерді алу үшін uш(t)≥U0, (U0 – жарамсыздық табалдырығы) кезінде жарамсыз болып қалатын және uш(t)<U0 кезінде бастапқы жағдайға қайтатын табалдырықтық құрылғыдан тұратын Шмитт триггері қолданылады. Осылайша алынған uи(t) импульстер тізбегі модуляциялаушы кернеу ретінде СВЧ-тербелістер генераторына келіп түседі, одан ол радиоимпульстер тізбегіне айналады. Автогенератордың өшірілетін РЭС қарсыласының жиілігіне f0 сәйкес жөнге келуі барлаушы қабылдағыштың сигналы бойынша жүзеге асырылады.
а
б
Рис.2.19. Хаостық импульсті радиошуылдар таратқышы:
a – структуралық схемасы; б – Шмитт триггерінің кірісі мен шығысындағы кернеудің графиктері
19. Опишите работу передатчиков прямошумовых радиопомех.Қазіргі уақытта радиодиапазонда жұмыс жасайтын таратқыштағы шуылдық сигналдардың құрылуының екі негізгі түрі белгілі:
Тербелістердің автогенерациясы мен ары қарай күшейтілуімен
Белгілі бір параметрі бойынша тасушы тербелістің модуляциясымен
Бірінші әдіс ретінде әр түрлі турашуылдық радиокедергілер қабылдағыштарын мысалға алуға болады.
Ал модуляцияланған шуылдарды келесі түрлерге жіктейміз:
Амплитудалық модуляцияланған шуылдық кедергілер
Фазалық модуляцияланған шуылдық кедергілер
Жиіліктік модуляцияланған шуылдық кедергілер
Ендігі кезекте реализациясына келетін болсақ,сигналдар турашуылдық радиоэлекторондық кедергілер таратқыштарында жүзеге асады.Бастапқы көздердің шуылдары күшейтіліп,антеналық таратқыштың көмегімен кеңістікке таралады.Олардың негізгі ерекшеліктері ретінде параметрлерін – амплитудалары,фазаларын және жиіліктерін алуға болады.
Турашуылдық кедергілер үшін кернеу шамасы:
,
Мұндағы Um(t),Δψ(t)– кездейсоқ уақыт функциялары.Шуылдық сигналдың шамасы:
Практикада турашуылдық радиокедергі таратқышының екі түрі қолданылады:
Бастапқы қорек көзі шуылдарының тура күшейтілуімен
Гетеродиндеу әдісімен бастапқы қорек көзі шуылдары спектрінің алмасуымен
Бастапқы қорек көзі шуылдарының тура күшейтілуімен болатын таратқыштың жеңілдетілген сұлбасы 1-суретте (а) келтірілген.Ал бастапқы қорек көзі Gm(f) шуылының спектралді тығыздығының графигі 1-сурет (б) көрсетілген.Сонымен қатар бұл суретте орнатылатын фильтрдің К2ф(f).амплитуда-жиіліктік сипаттамасы да кқрсетілген.
а)
б)
Бастапқы қорек көзі шуылдарының тура күшейтілуімен болатын таратқыштарында арнайы жасалынған вакуумдық және жартылайөткізгіштік шуылдық диодтар қолданылады.Вакуумды диодта шуыл деңгейін жоғарылату мақсатында жоғары температуралы катод орналасады.Диод анодты токқа қанығу режимінде жұмыс жасайды.
Таратқыштың қуаты :
Рп≈G п(f0) ∆f п
болғандықтан бастапқы қорек көзінің қуатынан әлдеқайда көп болып келеді,сондықтан қысқа енді шуылдық сигналдар құрау үшін көпкаскадты резонансты күшейткіштер қолдануға тура келеді.Каскадтар саны шуыл таратқышын 2-суреттегі (а) структуралық схемасына қарай жасағанда азйтылуы мүмкін.Таратқыштың жұмысын түсіндіретін графиг 2-сурет (б) көрсетілген.Салыстырмалы түрде тең емес спектрлік тығыздыққа ие төменгі жиілікті шуылдар Um(t) коррекциялаушы фильтрге келіп түседі.
Фильтрдің амплитуда-жиіліктік сипаттамасы бастапқы қорек көзі сигналының спектрін теңестіруден шығады:
және 0<F<Fmax интервалында болады.Бұл өз кезегінде бастапқы қорек көзінің шуылын түзулетеді (2-сурет,б).Ары қарай бұл шуыл орын ауыстырғышқа келіп түседі.Орын ауыстырғыштың екінші кірісіне генератор жиілігімен орнатылатын синусойдалы тербелістер келіп түседі.
Орын ауыстырғыш баланстық схемада құрылған.Онда сгналдармен бірге көбейту операциясына ұқсас операциялар жүзеге асады:
а)
б)