Адамға зерттеу мүмкіншілігі мен шектеулері, олардың диентологиялық аспектілері.

Патологиялық физиологияның сұрақтарының тәжірибелер анықтау кедергілер қатарымен, жұмыс әдістемесінің мәнін құрайтын жеңу әдістерімен байланысты.

Әр жұмыс әдістемесі зерттеудің нақты талаптарын шешудегі қажеттіліктен туындайды. Жұмыс әдісі зерттеудің жаңа облыстарын ашуға мүмкіншілік туғызуы мүмкін. Мысалы, шартты рефлекстердің әдісін қолдану жоғары нерв әрекетінің физиологиясының жаңа облысын объективті зерттеу мүмкіншілігіне себепші болды; микробтар культурасының әлсіздену әдісі көптеген инфекциялы ауруларға қарсы вакцинаның өндірілуіне жол ашты.

Әдістеме зерттеуде басты мағына бермейді. Басты болып зерттеуде талап, оны шешеді, кедергілерді жеңу үшін қолданбайды. Бірінші, зерттеудің нақты сұрағы туындайды, алдыңғы себептің нәтижесі оны анықтау және қою үшін, ойлау, зерттеудің міндетін анықтау, яғни жұмыс гипотезасының мазмұнын құрайтынның бәрі, содан есепті практикалық шешудегі кедергілерді жеңу жолдары туралы сұрақ туады, яғни жұмыс әдістемесінің мазмұнын құрайтын.

Тәжірибеде шындықты алу үшін дұрыс әдістемені таңдап алу үлкен мағына береді.

Тек маңыздысы тәжірибелік патололгия облысындағы тәжірибе үшін сәйкес келетін объекті таңдап алу болып табылады. Жануарға жасалатын тәжірибенің адамға тікелей жасалатын тәжірибені қалау мен оның бағалығын дәлелдеп қажеті жоқ.

Адам ағзасы қолайлы ғана емес, сонымен қатар жануармен алмастырылмайтын тәжірибенің ереше объектісі. Адам ағзасына біз көп үйрендік және оның өзгерістерін тез біле аламыз(мысалы, бозару, қызару және т.б.). Адамға тәжірибе жасағанда біз алғашқы көзден қажетті мәліметтерді аламыз, жануарға жасаған тәжірибеден оларды жанама жолмен алғанша. Адам есімен және алаңымен тәжірибеге көмектеседі. Адамға тәжірибе кезінде одан нені қалайтыныңды түсіндіруге болады (мысалы, дене қалпын сақтау, қозғалыстарды тоқтату немесе жасау, тынысты тоқтату немесе күшейту белгілі уақытта және т.б.). Қажет физиологиялық заңдылықтарының қатары адамға жасалған тәжірибе қорытындысында ашылған. Мысалға,

1. Тыныс алу физиология облысындағы Холден, Баркрофт, Ван Слайк, Крогтың және т.б. тәжірибелері өкпеден альвеолярлы ауаны алуға, альвеолярлы ауаның құрамын және ол орналасқан жердің қысымын анықтауға, газды қанның құрамын және қанда газ күшін анықтауға, сутек иондары тыныс алу орталығының тікелей тітіркендіргіші екенін анықтауға мүмкіндік берді.

2. Қан айналым физиологиясы бойынша тәжірибелер пульс туралы (артериялық, веналық) және жүрек тондары туралы біздің білімімізді байытты, электрокардиографияны негіздеді, тыныштықта тұрған мүшеден гөрі, үнемі жұмыс істеп тұрған мүше арқылы көп мөлшерде қан өтетін механизмді түсінуге әкелді.

3. Жалпы алмасуды камера-калориметрде зерттеу адам ағзасының түрлі жағдайы кезінде: тыныштықта, физикалық жұмыс істеген уақытта, ойлау кезінде т.с.с. энергетикалық балансты анықтауға мүмкіндік берді.

4. Жүйке-бұлшықет физиологиясы мен электрофизиология тәжірибелері бұлшықет жұмысының, оның ритмі, шаршаумен байланыстылығы, шаршау формаларының және т.б. заңдылықтары туралы көптеген құнды мәліметтерді берді.

5. Жүйке жүйесі облысындағы тәжірибелер рефлекстер туралы (тізелік, ахиллалық және т.б.) негізгі білімді өңдеуге әкелді.

Бірақ адам ағзасына патофизиологиялық тәжірибелік зерттеулерді қолдану облысы шектелгендіктен, жануарға тәжірибе жасауға жүгіреміз, оның ішінде вивисекцияға.