Сабақ 20

Грамматикалық тақырыбы: Келер шақ көсемше. Жасалу жолдары.

Мақсаты: Оқуға, жазуға, ауыз екі сөйлеуге қалыптастыру. Лексикалық минимум мен грамматикалық тақырыпты меңгеру.

Жұмыс жоспары:

1.Грамматикалық мағынаны енгізу.

2.Жаңа сөздерді меңгеру.

3.Өтілген материалды бекіту.

4.Соған байланысты тапсырма, жаттығулар орындату.

Грамматикалық тақырыбы:

-ғалы, -гелі, - қалы, - келі жұрнақтары келер шақ көсемше жасайды.

Мысалы: айтқалы отыр, кеткелі жатыр, оқығалы жүр, келгелі отыр.

 Третий вид деепричастий встречается реже, чем первые два. Деепричастия с суффиксами -ғалы, -гелi, -қалы, -келi имеют два значения – цели или времени.

Примеры: Сiз айтқалы мен ойландым. – После сказанного вами я задумался.      Мен сөлескелi келдiм. – Я поговорить пришёл.      Ол тақтаға жауап бергелi шықты. – Он к доске отвечать вышел.      

1-тапсырма. Төмендегі сөздерге келер шақ көсемшені жалғай отырып сөйлем құраңыздар. -ғалы, -гелі, - қалы, - келі

Бару, келу, отыру, жату, оқу, сұрау, ойнау, үйрету, үйрену, қарау, куу, өшіру, қуану, жану, оқу, орналасу, өлшеу, сағыну, төгу, жүгірту, сөйлеу, табу, келу, тебу, үйрену, жіберу, болу, жату, беру, алу, бару, көру, ашу, танысу, басу, көшіру, есептеу, тағу, дайындалу, егу, жазу, жабу, жуын, зерттеу, кету, тойлау, жату, көру, сөну, сезу, кіру, отыру, ұнату.

2-тапсырма. Сөйлемнен келер шақ көсемшені тауып жазыңыз.

1.Айнұр сыртқа шыққалы тұр. 2. Марат баяндама оқығалы тұр. 3.Оқушылар сабаққа кіргелі жатыр. 4.Мұғалім тапсырма бергелі жатыр. 5.Біз қонаққа барғалы жүрміз.

3-тапсырма. Жақшадағы етістіктерді көсемшеге айналдырыңыз.

1.Мен саған (бару) жатырмын. 2. Сені (көрмеу) үш жыл өтті. 3.Мартина Кәрімге хат (жазу) отыр. 4. Досым туралы (білу) келдім. 5. Кітап (сатып алу) үйде ештеңе істемейсің. 6. Оқуға (бару) жарты жыл болды. 7.Ет (пісу) қашан! 8. Сабақ (біту) қанша болды? 9. Жиналыс (басталу) көп болды ма? 10. Тамақ (ішпеу) қанша?

4-тапсырма. Сөздерді пайдалана отырып «Менің туған жерім» тақырыбына шағын шығарма жазыңыз.

Туған жер, өлке, аудан, аймақ, облыс орталығы, жергілікті тұрғындар, үлкен көше, бұлақ, көл, сулы жер, тоғай, табиғат, әсем, әдемі, келбет, үй, тас үй, шым үй, көп қабатты үйлер, бау-бақша, аула.

Сабақ 21

Грамматикалық тақырыбы: Мақсат көсемше. Жасалу жолдары.

Лексика: «Экономикалық тәуелсіздік».

Мақсаты: Оқуға, жазуға, ауыз екі сөйлеуге қалыптастыру. Лексикалық минимум мен грамматикалық тақырыпты меңгеру.

Жұмыс жоспары:

1.Грамматикалық мағынаны енгізу.

2.Жаңа сөздерді меңгеру.

3.Өтілген материалды бекіту.

4.Соған байланысты тапсырма, жаттығулар орындату.

Экономикалық тәуелсіздік

Экономикалық тәуелсіздікке қол жеткізу үшін мынадай үш шарттың орындалуы қажет сияқты:

1. Экономикалық жүйенің ашық болуы.

2. Экономикалық жүйе ашық бола отырып, өз тауарын, өз өндірісін, өз ұсынысын қорғай білу, оған айрықша жағдай жасау.

3. Әлемдік нарықта шикізатты ғана шығаруға негізделген экономиканың ешқандай өспейтінін есте сақтау.

Отбасы экономикасы жанұяның өр мүшесінің еңбекпен тапқан табысы олардың отбасындағы ортақ игілігіне, тамағына рухани мүдделеріне, жол және пәтер ақысына т.б. тіршілікке қажетті мұқтажына жұмсалатын қаржысына айналады. Тапқан табысты қажетіне қарай қанша жұмсау әркімнің өз иқтияры. Алайда кімнің жеріне үнемдеп жұмсау отбасының күнделікті қажетін толық зор ықпал ететін ескермейге болмайды.

Айталық, үйдегі ересек адамдардың әсіресе ата-ананың ақшаға, дүние –мүлікке көз қарасы мен қатынасының ыңғайына қарай баланың да көз қарасы, мінез –құлық әдеттері, тәртібі қалыптасатыны бекер емес.

Ата-ана отбасын да күніне, аптасына, айына қанша қаржы жұмсайтынын үйге қанша кіріс кіретінін, не сатып алу керектігі жөнінде баланы қатыстыра ақылдасып, тіршілікке баулап өсіргені жөн.

Біз өз отанымыздың жүрегі қандай дертке шалдыққанын сезіне бермейміз. Күнделікті өмірде жеп жүрген нанымыз да, ішіп жүрген сүтіміз де, мініп жүрген көлігіміз де өзге елдің өнімі екенін естен шығармайық.

Тапсырма

1. Экономикалық тәуелсіздік туралы сіздің пікіріңіз. (пікірталас)

2. Отбасы экономикасы. (шағын әңгіме)

Грамматикалық материал:

-ғалы, -гелі, - қалы, - келі жұрнақтары мақсат келер шақ көсемше жасайды.

Мысалы: айтқалы отыр, кеткелі жатыр, оқығалы жүр, келгелі отыр.

 Третий вид деепричастий встречается реже, чем первые два. Деепричастия с суффиксами ғалы/гелi, қалы/келi имеют два значения – цели или времени.

Примеры: Сiз айтқалы мен ойландым. – После сказанного вами я задумался.      Мен сөлескелi келдiм. – Я поговорить пришёл.      Ол тақтаға жауап бергелi шықты. – Он к доске отвечать вышел.     

3-тапсырма. Етістікті болжалды, мақсатты келер шақта жазыңдар.

ойна - ...                     отыр - ...                    жу - ...

жаз - ...                       жатыр - ...                  тара - ...

сана - ...                     пісір - ...                     сыйла - ...

айт - ...                       қара - ...                      көр - ...

4-тапсырма. Мына етістіктерден көсемшенің үш түрін жасаңыз.

Үлгі: көру - көр-е - көр-іп - көр - гелі

Отыру, жату, оқу, сұрау, ойнау, үйрету, үйрену, қарау, куу, өшіру, қуану, жану, оқу, орналасу, өлшеу, сағыну, төгу, жүгірту, сөйлеу, табу, келу, тебу, үйрену, жіберу, болу, жату, беру, алу, бару, көру, ашу, танысу, басу, көшіру, есептеу, тағу, дайындалу, егу, жазу, жабу, жуын, зерттеу, кету, тойлау, жату, көру, сөну, сезу, кіру, отыру, ұнату.