­­­­­­­­­­­­­­­­­­_______________________________________________________________________________________________

Prawo międzynarodowe publiczne

Remigiusz Bierzanek

Janusz Symonides

Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis™, Warszawa 2005

wydanie VIII zmienione

_______________________________________________________________________________________________

Rozdział 1. Podstawowe zagadnienia prawa międzynarodowego

§ 1. Społeczność międzynarodowa a prawo międzynarodowe

1. Pojęcie i skład społeczności międzynarodowej

• społeczność międzynarodowa:

  • ogół suwerennych państw, utrzymujących stosunki wzajemne regulowane przez prawo międzynarodowe

  • ogół suwerennych państw a także niesuwerennych podmiotów, czyli wszystkich uczestników stosunków międzynarodowych wyposażonych w zdolność do działania na płaszczyźnie międzynarodowej, których prawa i obowiązki są regulowane przez prawo międzynarodowe (znaczenie szersze)

• geneza społeczności międzynarodowej:

  • w Europie państwa należały do wspólnego kręgu kulturowego (rodzina „narodów państw chrześcijańskich”), sprzyjało to rozwojowi stosunków międzynarodowych (od czasów średniowiecza)

  • pokój westfalski z 1648 r.- oznaczał kres panowania cesarza i rozpoczął w Europie okres stosunków opartych na stopie równości

    • konferencje dyplomatyczne w Osnabrück i Münster – powstanie „rodziny narodów”

  • wiek XIX – powstanie pierwszych organizacji międzynarodowych (unii administracyjnych) w wyniku szybkiego postępu na płaszczyźnie nauki, wymiany międzypaństwowej itp. (ujednolicenie miar i wag, zagadnienia komunikacji i łączności międzynarodowej itp.)

  • wykształcenie się poczucia wzajemnych więzów, czemu towarzyszył rozwój prawa międzynarodowego określającego zasady i formy stosunków międzynarodowych

  • poszerzanie się społeczności międzynarodowej: Ameryka Łacińska, kraje bałkańskie, Turcja, Japonia, Persja, Synaj, Chiny

• skład społeczności międzynarodowej:

  • ogół państw, które weszły do społeczności nie tyle w wyniku czy poprzez uznanie międzynarodowe, lecz głównie w konsekwencji swego powstawania i nabycia zdolności w płaszczyźnie zewnętrznej

2. Cechy charakterystyczne społeczności międzynarodowej

• najczęściej wymienia się:

  • mała liczba członków

  • zasada równości

  • mały stopień zorganizowania wewnętrznego

  • brak obowiązkowego sądownictwa

• zasada równości  oparcie wzajemnych stosunków między państwami na zasadzie równości:

  • równość wobec prawa:

    • jeden głos na konferencjach lub w organizacjach

    • precedencja protokolarna ustalana jest na podstawie kryteriów formalnych (czas, kolejność alfabetyczna

  • prawa wszystkich państw są tak samo respektowane, bez względu na to, czy chodzi o państwo wielkie czy małe, i czy jest ono w stanie wymusić ich przestrzeganie

  • w stosunkach zewnętrznych organy państwowe korzystają z takich samych immunitetów i przywilejów

  • akty państwa (zasada par in parem non habet imperium) nie podlegają jurysdykcji, zatem nie mogą byś osądzanie przez trybunały wewnętrzne drugiego państwa

  • nakaz okazywania sobie wzajemnego szacunku ( kurtuazja międzynarodowa ), także w normatywnie regulowanej sferze reprezentacji, stosunków dyplomatycznych, konsularnych czy morskich

  • równość wobec prawa nie ma charakteru niezbywalnego – państwo może się jej zrzec (bądź jej części), np. przez przekazanie części kompetencji do organizacji międzynarodowej

• szczególna pozycja wielkich mocarstw:

  • wielkie mocarstw zajmują pozycję „pierwszych wśród równych” (stałe miejsce i prawo weta w Radzie Bezpieczeństwa). Różnice w zakresie praw wynikają z:

    • zgody innych podmiotów na uprzywilejowaną pozycję mocarstw (uznanie szczególnych obowiązków i roli w utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa)

    • elementy faktyczne (prawo morza ustalane przez tych którzy posiadają dostęp do niego i dysponowały największymi flotami)

• mały stopień zorganizowania:

  • brak władzy ustawodawczej, wykonawczej i obowiązkowego sądownictwa

  • ONZ spełnia tylko funkcje koordynujące, państwa nie są jej podporządkowane

• czy istnieje społeczność międzynarodowa?

  • tak, gdyż mimo braku aparatu represyjnego prawo międzynarodowe jest uważane przez wszystkich członków za wiążące społeczność międzynarodową

  • mimo wszystkich występujących w obrębie społeczności konfliktów i sprzeczności nie tylko się nie zmniejsza, lecz wręcz narasta poczucie wzajemnych więzi i współzależności zarówno w sferze międzynarodowych stosunków ekonomicznych, wymianie handlowej, problemach demograficznych, żywnościowych, jak też ochronie środowiska naturalnego

3. Społeczność międzynarodowa a wspólnota. Uniwersalizm a regionalizm

• wspólnota  grupa państw połączonych ze sobą ściślejszymi więzami politycznymi, gospodarczymi, militarnymi

• wspólnota regionalna  państwa, które łączy sąsiedztwo, historia, język, nawet religia

  • np. OPA, UA, LPA, Rada Nordycka

• wspólnota funkcjonalna  państwa należące do organizacji międzynarodowej mającej na celu koordynowanie prowadzonych działań w dziedzinie gospodarki, wojskowości etc.

  • NATO, EWWiS, EWG

  • cechą charakterystyczną ograniczenie wykonywania kompetencji państw na rzecz organizacji w Regulowanej przez nią dziedzinie gospodarki

• normy uniwersalne i regionalne

  • uniwersalne  odnoszące się do całej społeczności międzynarodowej

  • regionalne  normy odrębne dla jakiejś wspólnoty regionalnej lub subregionalnej (mogą być bardziej zaawansowane – osiągnięcie porozumienia w grupie bardziej homogenicznej jest łatwiejsze)