2.3 Дәріс сабағының тақырыбы: Иудаизм

1.Иудаизм, бірқұдайлықтың пайда болуы.

2.Библия- еврейлердің қасиетті кітабы.

Дәріс тезисі:

Көне еврейлердің діні көп жағынан өзге діндердерге қарағанда ерекше. Бұл дін әрі еврей халқының тарихыда. Ал еврейлер тарихы, бейнелеп айтқанда, адамдар мен құдайдың қарым-қатынасының тарихы.Сондықтан да ол жай ғана тарих емес, Қасиетті тарих деп аталады.Бұл діннің ерекшелігі сол, оны жасаушы еврей халқының өздерін құдайдың ықыласы ауған ерекше халықпыз деп санауында. Еврей халқының өмірінен, оның рухани дүниесі мен мұраларынан Інжілдің ең көнедегі үлгісі – Көне өсиеттер көптеген қызғылықты мәліметтер береді.Иуадизімнің пайда болуымен дамуының негізгі кезеңдері : библейлік,талмудивті, раввиниститі ,реформационалды.

Көне өсиеттерді христиандар өздерінің діни кітабы санайды.Сонымен бірге ол еврейлердің қазіргі діні-иудейлік діні Қасиетті жазуларының да негізі болып табылады.Мұнда ешқандай сәйкессіздік жоқ.Өйткені Христостың өзі де еврей халқының ортасынан шыққан пайғамбар,христиан діні мен иуда дінінің арғы тамыры бір жерден барып қосылады.Мәселе,еврейлердің Христосты шын Құтқарушы тұрғысын да қабылдамауында.

Иудейлік ілімінің негіздері.Иудейлік деген түсінік ертеде пайда болған.Бірақ, ол еврейлер дініне қатысты б.д. алғашқы ғасырларында ғана қолданыла бастады.Әдетте иудейлікті жер бетіне тарап кеткен еврейлердің жаңа дінінің атауы деп қабылдайды.Иудейлік жақтаушылары бұл пікірмен келіспейді.Олар еврейлердің көне уақыттардағы діні мен иудейлік бір нәрсе деп санайды. Танах иуадизім туралы қасиетті ммәтіннің басты корпусы болып табылады. Танаха құрлымы. Яхве табынушылығы. Ғақлия немесе өсиет идеясы одақ сияқты, оның өзі еркін таңдау болжайтын (« барлығы да алдын ала анықталған, бірақ еркіндік берілген»). Сенім мен Құдай өзіндік таңдаудың нәтижесі есебінде. Бітіс трактовкасы діни және тарихи тәжірибенің жинақтау (синтезі) іспеттес.

Тарихты ойлау транцендентті Абсолютпен Адам арасындағы әңгімелік немесе диологиялық қатынастардың мәтін қолжазбаларында ашып көрсетілген болатын. Қасиетті тарих туралы түсінік. Тарихи саналылықтың дүниеге келуі оның өзі эсхатологияны қайта ойлап шығу нәтижесінде. Иудейлік монотеизім. Яхвені мойындау тек қана жалғыз құдай ретінде; еврей халқының ұғынып таңдап алған құдай ретінде болады.

Иудаизімнің екінші Шіркеу кезеңіндегі дамуы. Гақияныңнемесе өсиеттің жандануы немесе қайта орнына келуі және еврейлік религиялық өмірдің қайта құрылуы. Раввинистілікті иуадизімнің құрылуы. Мишн мен Талмуданың бүктелуі немесе буып- түйілуі. складывание. Канонизация Жазылымы.Иудаизімнің эллинизім кезең аралығында. Иерусалимдік Шіркеудің иудейлердің қасиетті табынушылығы мен өзін - өзін басқару орталығы есебінде болуы. Эллинистикалық қайта құрылуы және Маккавей көтерілісі. Гректі- Рим диаспорасы кезіндегі Иудаизм дамуының ерекшеліктері.Екінші Шіркеу кезіндегі секталар (фарисей,саддукей,ессеи,зелоты,сикарии). Мессиандық көңіл- күй. Иуделі- християндық алауыздықтар. Иудейлік көтерілістер. Екінші шіркеудің күйреуі. (біздің эрамызға 70 жылдарға дейінгі). Иерусалим және Шіркеудің талқандалуының діни нәтижелері. Титуал құрлымындағы өзгерістер. Ғибадаттың немесе мінәжаттың ролінің жоғарлауы. Синагогия институтының құрылуы. (« Миниатюредегі Шіркеу»). Сеніммен табынушылық зерттелуінің ерекшелігі. Иудейлік дәстүрдегі Тораның оқылуы . Торадағы религиоздық заңдылықтар (Леит кітабы); қасиетті заңдылықтар (Екінші заңдылық кітабы); нарративті ( таңдамалы повест түрдегі) тора бөлімдері (Тұрмыстық кітап ,Сандар кітабы ,шығыс кітабының көп бөлігі). Заңдылықтар нормасының түйіндестілігі және мен этникалық заңы оның өзі өлшеусіз өсиетті заңдылықтар (теократикалық сипатта болатын).Талмуд қасиетті аңыз ретінде. Мишн мен Гемара. Вавилондық және Иерусалимдік Талмуд. Иуадаизм сенім символы ретінде. Монетеизім және құдайсайлануы еврей халқының оның өзі иудаизм жүйесінің орталық жағдайы ретінде. Құдай одағымен трактовка еркін таңдау құралы ретіндегі. Иудаизімдегі құдай туралы жаңа танымдар констатациясы ( трансценденттілік ,табиғаттан тыс Абсолюттің болуы). Құдай таза діни және өнегелілік Абсолют. Әңгімелесу немесе диолог адам мен құдай арасындағы семантикалық және аксиологиялық доминанты болып табылады. Әлемді «жоқтан бар жасау» ретінде жаратушы деп тану ( ex nihilo ) . «Әлемнің басы оның өзі символикалық заң кейпкері ретінде» (С.Аверинцев) Иудаизімде Құдайлық көріністік табу идеясы. Моралдық таңдау ретінде еркіндік идеясының болуы. Адамның концепциясы. Адамның құдай тәріздес ретінде танылуы. Мәңгілік өмірдің болуына ерте иуадизімдегі сенімнің болмауы. Өлім адамның абсолютті соңы екендігі. Мистикалық иуадизім тенденциясы. Каббала. Хасидизм иудейлік қоғамдық ойлау ретіндегі үстемдігін жүргізетін ағым ғасырлардағы. (Шығыс Еуропа елдері). Иуадизім ритуалдық жүйе ретінде. Күні бойғы мінәжат ету мен әдет - ғұрыптар. Апталық мінәжат жасау және әдет -ғұрыптар. Шаббат аптаның басты жаңалығы ретінде табылуы.