7.3. Тауарлардың таңбалануы

Сыртқы нарықтағы тауардың таңбалануы қаптамада көрсетілген мәтінді, шартты белгілерді немесе суреттерді, сонымен қатар сатып алушыларға тауарды дайындаушылар (өндірушілер), өнімнің сандық және сапалдық сипаттамалары туралы ақпараттарды жеткізу немесе тауардың жеке қасиеттері туралы басқа да мәліметтерді білдіреді.

Таңбалануды қолдану көптеген елдерде тауардың бәсекелік қабілеттілігінің жеке сипаттамалары туралы әлеуетті тұтынушыларға танысуға мүмкіндік береді. Мысалы, жапондық «Электротехникалық және тұрмыстық мақсаттағы тауарлар және олардың өндірісі үшін қолданылатын материалдарды бақылау туралы Заңға» сәйкес тауарды шетелдік өндіруші бұйымға оның қауіпсіздігін кепілдендіретін, арнайы таңбаламаны көрсетуі тиіс. .

Таңбаланудың негізгі иеленушілері заттаңбалар болып табылады. Олар жеке елдердің тарихи, мәдени және әлеуметтік – экономикалық дәстүрлеріне сәйкес келулері тиіс. Заттаңбалама ұлттық және халықаралық стандарттарға сәйкес келуі тиіс. Ең алдымен, ресми тілді ескеру қажат, ол келесілерге мүмкіндік беретін ақпараттарды қамтуы тиіс:

- тауар өндіруші елді, тауар өндірушінің атын, сонымен қатар тауардың негізгі құрамдастырушылары мен құрылымын;

- тауардың жарымдылық мерзімін және оның сапалық сипаттамаларын анықтау (мысалы, сұрып);

- тауарды дұрыс қолдану;

- тауарды дұрыс қолданбау негізіндегі жағымсыз зардаптарға жол бермеу.

Әлемдік қауымдастықпен тауарлардың қапатамасы мен таңбалануының бірқатар тәртіптері әзірленген және келісілген. Мұндай келісімдердің ішінде негізінен келесілерді ерекшелеп көрсетеді:

- қауіпті тауарлардың тасымалдануы туралы халықаралық келісім шарттар;

- қауіпті тауарлар үшін халықаралық су кодтары;

- ауа жолымен тасымалданатын, қауіпті жүктерді таңбалау бойынша халықаралық келісімдер.

Көптеген елдерде, оның ішінде әсересе ЕО елдерінде тауардың экологиялық таңбалануы деп аталатын ұғым кеңінен қолданылады. Оның негізгі мақсаты экологиялық таза өнімді өндіруге және тұтынуға ынталандыру болып табылады. Экологиялық таза өнім қатарына қоршаған ортаға минималды зиян тигізетін өнімдер жатқызылады. Мұндай зиянды бағалау кезінде негізінен келесілер ескеріледі:

- өнімнің өндірісі үдерісінде қалдықтардың болуы;

- ортаның ластану деңгейі;

- ауаның ластану деңгейі;

- топырақтың ластануы және оның эрозияға ұшырау мүмкіндігінің деңгейі;

- жанжалдың болуы;

- табиғи ресурстарды пайдалану деңгейі;

- тұтынылатын электр қуатының саны.

7.4. Штрих коды.

Сыртқы саудалық тәртіптерді жетілдірудегі қалыптастырылған тәртіптерге сәйкес штрих кодының болуы экспорттық жеткізілімдерді іске асырудың міндетті шарт болып табылады. Штрих кодын иеленбеген тауар сауда фирмасымен қабылдана алмайды. Штрих кодының болмауы келесіні болжамдайтын, тауар қозғалысын басқаруды қажетті деңгейде іске асыруға мүмкіндік бермейді:

- тауардың автоматтандырылған түрде бірегейленуі;

- тауар қорларының автоматтандырыған есебі және бақылануы;

- тауар қозғалысын жеделдетілген түрде басқару;

- сатып алушыларға қызмет көрсету мәдениетінің жоғарғы деңгейі;

- маркетингтік зерттеулерді ақпараттық қамтамасыз ету.

Болжамданатын тауарлардың 85 % артығында штрих коды болатын болса, ол экономикалық деңгейде ақталған болып есептелінеді.

Штрих коды әлемнің көптеген елдерінде кеңінен қолданылады. Мұндай код АҚШ – та барлық өндірілетін өнімнің 90%-да, Германияда - 80% жуық пайызында, ал Францияда - 70% жуығында болады.

Әлемде штрихтық кодтаудың 50-ден артық әртүрлі жүйелері қолданылады. Алайда, 1977 жылы қалыптастырылған, тауарлық нөмірленудің Еуропалық бірлестігімен құрылған EAN (European Article Numbering) код белгілі бір артықшылықты иеленеді. Бірлестікке еуропалық емес елдер енгеннен кейін, оның негізінде Брюсселде орталық – пәтері бар тауарларды кодтаудың Халықаралық бірлестігі құрылды.

Штрихтық кодтаудың EAN құрылған жүйесінің негізіне 1970 жылдың басында АҚШ-та және Канадада әзірленген UPC (Universal Product Code) әмбебап тауар кодтарын қолдануға бағыттар енгізілді. Бұл кодтар қазіргі кезде де қолданылады. Олар 8 және 12 сандардан тұрады. Сонымен қатар, кодтың сандық бөлігі нөлден басталады, ал кодтың бірінші және соңғы сандары – кодтың «басы» және «соңы» түріндегі штрихтарға бөлінген.

Әдебиеттер: 1 - 40