5 Тарау. Мал шаруашылығының сипаттамасы

Малдың мал азықтарымен қамтамасыз етілу және жануарлардың өнімділігі (тиісті талдамалармен кесте түрінде көрсету қажет).

Бұл тарауда төмендегідей негізгі сұрақтарға жауап жазу керек.

1. Мал шаруашылығының жазғы кезеңде мал азықтарымен қамтамасыз етілуі (жайылым, жасыл конвейер). Жануарлар рационы және бір шартты басқа тәуліктік азықтық өлшемі.

2. Мал шаруашылығының қорада тұратын кезеңде мал азықтарымен қамтамасыз етілуі (шартты мал басына қорада тұратын кезеңге дайындалған негізгі мал азықтары мен азықтық өлшемдердің мөлшері).

3. Рационның бір азықтық өлшемге қорытылатын шикі нәруызбен (протеинмен) қамтамасыз етілуі.

4. Мал азықтары мен шикі нәруызға қажетсінуін салыстыру және шартты мал басының азықтық өлшеммен тәуліктік қамтамасыз етілуі.

5. Жануарлардың нақты өнімділігін потенциальды мүмкін өнімділігімен салыстыру және қорытындылар жасау.

6 Тарау. Экономикалық сипаттама және өндірісті ұйымдастыру

Шаруашылықтың экономикалық жағдайының сипаттамасы мыналарды қамтиды: жерді пайдалануды талдау, шаруашылықтың мамандануы, еңбек өнімділігінің деңгейі, өнімнің өндірілу және іске асырылу көлемі, негізгі қаржылық көрсеткіштер.

Өндірісті ұйымдастыруды оқып-үйрену өндірістік құрылыммен, өсімдік шаруашылығындағы негізгі технологиялық үрдістерді ұйымдастыру тәсілдерімен, жұмыскерлерге еңбек ақы төлеу жүйесін ұйымдастыру мен танысуды қарастырады.

Талдама нәтижелерін кесте түрінде беру керек және қорытындылар жасау қажет.

Есептің 2-кестедегі жадығаттары (9 сх кескініндегі бастапқы деректері) негізінде тауарлы өндірістің құрылымын, жекелеген салалардың, дақылдардың тиімділігін және экономикалық қажеттілігін талдаған дұрыс.

21 – кесте - Еңбек өнімділігі және өсімдік шаруашылығының негізгі өнімдері өндірісінің еңбексиымдылығы (200__-200__жж.)

Өнім түрлері	Өндіріс көлемі,ц			Еңбек өнімділігі, ц/сағ.			Еңбек сиымдылығы, сағ./ц
	200__	200_	200__	200_	200__	200__	200__	200__	200__

Еңбек өнімділігі мен еңбек сиымдылығын есептеу үшін 9сх кескініндегі 2 және 4 бөлімдердегі 1, 5 бағаналардағы және 9-кестедегі жадығаттарды пайдалану керек.

22 – кесте - Өсімдік шаруашылығының негізгі өнім түрлерінің өндіріс көлемі және іске асырылуы

Көрсеткіштер	Өнім
	астық	картоп	көкөністер
200__ж. Жалпы түсім, ц Сату көлемі, ц Тауарлық деңгейі, % 200__ж. Жалпы түсім, ц Сату (іске асырылу) көлемі, ц Тауарлық деңгейі, % 200__ж. Жалпы түсім, ц Сату (іске асырылу) көлемі, ц Тауарлық деңгейі, %

Ескерту: бастапқы деректер - 7сх, 9сх-ден алынады..

23 - кесте – Қаржылық нәтижелері

Көрсеткіштер	Сатудан түскен қаржы, мың тенге	Толық шығындар, мың тенге	Пайда (+), зиян (-), мың тенге	Рентабель-ділік деңгейі, %
200__жыл Өсімдік шаруашылығы Мал шаруашыығы Басқа салалар Шаруашылық бойынша, барлығы 200__жыл Өсімдік шаруашылығы Мал шаруашыығы Басқа салалар Шаруашылық бойынша, барлығы 200__жыл Өсімдік шаруашылығы Мал шаруашыығы Басқа салалар Шаруашылық бойынша, барлығы

Ескерту: бастапқы деректер - 7сх кескіні.

Өндірістік ұйымдастыру сипаттамасы үшін шаруашылықтың ұйымдық құрылым кескінін келтіру керек, орташа жылдық жұмыскерлер (қызметкерлер) құрамы мен сандық құрылымын талдау қажет, еңбеккерлерге жалақы төлеу түрлері мен жүйесін сипаттаған абзал.

Есептегі 4 - кестенің жадығаттары негізінде жұмыскерлердің күнтізбелі уақыт қорын пайдалану жағдайын және еңбек шығынының бөлінуін талдау керек (5 сх, 5-бөлім және 3-анықтама).

Шаруашылықтағы жалақы төлеу жүйесін төмендегідей баптар бойынша оқып-үйрену қажет:

-еңбек ақы төлеу түрі (формасы);

-тарифтік ставкалар мен окладты белгілеудің түрлері мен тәртібі;

-жұмыскерлерге сыйақы төлеу мен оларды көтермелеу түрлері;

-механизаторлардың себу және жинау жұмыстарында орындаған жұмысын бағалау және еңбек ақы есептеу мысалын келтіру керек.