4. Тінту және алу нәтижелерін қылмысты әшкерлеуде пайдалану.

Ұйымдастыру тәсіліне орай тінту екі түрге – қайтара тінту және топтасып тінту түріне бөлінеді. Алғашкы тінту қолайсыз жағдайда жүргізіліп ойдағыдай нәтиже бермеген, тінтуші жұмысқа жедел тартылып, оның қолында қажетті құрал-жабдықтар жеткілікті болмай, тінтуге көмектесетін арнаулы мамандар немесе басқа да қатысушылар жетіспей тінтудің сапасына нұқсан келтірілген алғашқы тінту кезінде кейбір жерлердің назардан тыс қалып немесе асығыс тінтіліп,тергеу ісіне нұқсан келтірген, сондай-ақ алғашқы тінту кезінде окиғаға қатысты заттай дәлелдемелер болмаған, оны жаңадан іздестіру қажеттігі туған немесе қылмыскер алғашқы жасырып қалған заттарын кейін бұрынғы орнына қойған жағдайларда тінту қайтара жүргізіледі.

Кейде бір іс бойынша бірнеше жерде бір мезгілде тінту жүргізуге тура келеді. Өйткені бір қылмыскердің бірнеше пәтері, саяжайы, қызмет бөлмелері болуы мүмкін, бір іс бойынша бір адамның емес бірнеше адамның қатар қылмысқа қатысушы ретінде сезік келтіруі, сондай-ақ қылмыскер немесе сезік келтірушінің бірнеше туысқандары, дос-жарандары болып, заттай дәлелде-мелерді солардың тұрған жерлеріне жасырылуы мүмкін. Мұндай жағдайда топтасып тінту жүргізбейінше, заттай дәлелдемелерді, деректерді дер кезінде қолға түсіру қиын.Топ болып тінту кезінде операцияны бір мезгілде, үйлесімді жүргізудің маңызы айрықша. Бұл қылмыскерлердің бір-бірімен байланыс орнатып, әр түрлі айла-әрекеттер қолданып, жазадан құтылып кетудің жолын кеседі. Тінтуді топтасып жүргізген кезде де оған дайындық және оны өткізу жеке-жеке жүргізіледі. Алайда, олардың бәрі бір жоспарға бағындырылып, бір жетекшінің басшылығымен ұйымдастырылады. Операцияның жетекшісі оның барлық қатысушыларына нұсқау беріп, тінтудің басталар мезгілін белгілеуге, аяқ астынан туған шараларға, айталық, тінтуді қайтара жүргізу қажет болған кезде, қосымша күш бөлуге міндетті.Заттай дәлелдемелер тиісті зандылыққа сәйкес алынуы тиіс. Ол көп жағдайда мекемелердің, ұйымдардың, кәсіпорындардың көлігіндегі заттарды алғанда қолданылады. Заттар, құжаттар оның нақты иесінің немесе ол жұмыс істейтін мекеме, ұйым, кәсіпорын өкілінің қатысуымен алынады. Ал, арнаулы орындарда сақталған құнды заттар осы заттарға тікелей жауапты адамдардың қатысуымен ғана тіркеледі.Мұндай жұмыстарды жүргізу үшін тергеуші іске қатысты нысанмен, құжаттармен, заттармен, алдын ала танысады. Айталық, тергеушінің тиісті мекеменің деректерін, есеп-қисап құжаттарын зерттеуі, іске қажеттісін іріктеуі үшін дайын бұйымдармен, заттармен танысуы жиі кездеседі. Кейде осы мақсатта арнаулы мамандар (есепшілер, технологтар, т.б.) тартылады. Міне, осылардан кейін мәселе анықталған соң ғана тергеуші нені алу жөнінде өз қаулысын шығарады.Егер азамат іске қажетті заттай дәлелдемелерді бергісі келмесе ол күшпен алынады. Ал, ол заттар саналы түрде жасырылса, оны дереу іздеп, тінту үшін қаулы шығарылады. Заттар, құжаттар табылған жерлерінде тексеріліп, алынады. Егер анықтау ісі күрделі болып, бұған көп уақыт талап етілсе, тінтушілердің бір тобы бұған арнайы бөлінеді. Жеке тергеу ісі жүргізіледі.Тергеу әрекеті хатталады. Онда қандай заттың қай жерден табылғаны, заттың ерікті не еріксіз түрде алынғаны, ол заттардың қалай сақталғаны көрсетіледі. Заттарды бейнелегенде оның сезік тудыратын белгілерін қағазға түсірудің қажеті жоқ. Алынған заттар тінтуге қатысушылардың көз алдында қолдары қойылып, мөрленеді.Хаттамада қай заттың кімнің жауапкершілігімен сақтауға қойылғаны, қатысушылардың арыз-өтініштері де көрсетіледі. Оған тінту барысында түсірілген фотосуреттер қоса тіркеледі. Хаттаманың көшірмесі тінтілген адамға беріледі.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

1. Тінту түсінігі түрлері және мақсаттары дегеніміз не?

2. Тінтуге дайындық, тінту сатылары?

3. Тінту және алу жолдары мен нәтижелерін бекіту?

4. Ғылыми техникалық құралдарын қолдануға түсінік бер?

5. Тінту және алу нәтижелерін қылмысты әшкерлеуде пайдалану?

Негізгі әдебиеттер: 5 (50-79), 6 (76-85), 7 (87-111), 4 (65-81)

Қосымша әдебиеттер: 7 (3-35), 10 (115-119), 11 (215-217)

№ 14 дәріс. Тақырып: Жауап алу және беттестіру тактикасы.

Тақырып мақсаты: Жауап алу және беттестіру тактикасының тергеу әрекеттеріндегі алатын орнын ашу.

Түйін сөздер: сот әрекеті, диагностика, ойлау, жәбірленуші, сезікті адам, куә, айыпкер, тергеу, қылмыс, техника, дәлелдемелер.

Дәріс жоспары:

1. Жауап алу түсінігі маңызы және түрлері. Жауап алудың психологиялық және өнегелік негіздері.

2. Жауап алудың тактикалық және логикалық негіздері олардың жіктемесі. Жауап алудың психологиялық байланысты қалыптастыру.

3. Жауап алуды ұйымдастырушылықпен қамтамасыз ету.