турады. Жогары температура мен кысым эсерінен крахмал декстринге дейін жартылай гидролизденеді, сөйтіп, ол крахмалды коспаны желімдейді. Осы кезде коспа калыпталган кабыкшалар орналаскан катты табактар (беттер) кура тез кебеді. Сонан сон томен гі плитаны томен түсіріп, кургак крахмалды (кабык)табакты плитадан түсіріп алады.

3. Кабыктарды кесу. Қабыктардың сынгыштыгын төмендету үшін оларды 30-40°С температурада, ылгалдылыгы 98-99% ылгалдагыш камерада өцдейді, ылгалдау мерзім 8-Ю мин. Ылгалданган крахмалды табактардыц ылгалдылыгы 14-15% болуы керек. Сонан соц кабыкшаларды арнайы кескіш машиналарда кесіп, ойып алады.

4. Кабыкшаларды сынау. Олардыц жарыктары, дактары, механикалык коспалары болмауы жэне болме температурасындагы суда ыдырамай, тез жумсарып кетуі керек. 1 кабыкты 10 мл ыстык суда шайкағанда, жүзіп журген улпасы бар лай суйыктык пайда болады. Кабыкшаларды колмен немесе арнайы машиналармен толтырады.

Желатинді капсулалар (Capsulae gelatinosae). Казіргі кезде шыгарылатын желатинді капсулалар келесі түрлерге бөлінеді: 1) жумсак желатинді капсулалар; 2) катты желатинді капсулалар. Жумсак желатинді капсулалар - сопакша, шар тәрізді немесе цилиндрлі формалы созылгыш куты, оган салмагы 0,1-1,5 г дейін майлы ерітінділер, катгы немесе паста тәріздес заттар салуга болады.

Қатты желатинді капсулалар - катты, уштары домалакталган цилиндрлі формалы кутылар, олар екі бөліктен турады - корпустан жэне какпактан. Алмалы-салмалы (ажырайтын) капсулалар уш колемде шыгарылады; диаметрі 3 мм-ден 9,5 мм-ге дейін, узындыгы 11-25 мм дейін, кабыргаларыныц калындыгы 0,08-0,15 мм-ге дейін. Фармацевтік өндірісте боялган катты капсулалар шыгарылады: ак түсті (титанның кос тотыгымен боялган), сары түсті (тартразинмен), кызгылт сары жэне кызыл (кышкыл кызылмен) жэне екі түсті (сары жэне кызыл).

15.2. Желатинді капсулалар дайындау тәсілдері.

Қазіргі кезде желатинді капсулалар үш түрлі тэсілдермен алынады: 1) батыру; 2) престеу; 3) тамшылату.

15.2.1. Капсулаларды батыру тэсілімен алу технологиясы.

Батыру тәсілімен эрі жумсак, эрі катты капсулаларды алуга болады. Өндірісте жумсак капсулаларды алу келесі сатылардан турады:

1. Желатинді масса дайындау

2. Бір шеті ашык кабыкшаларды калыптау

3. Толтыру

О оо cfboeo

Жумсак капсулалар Тубатиндер Інжу моншактар

_{\J\J U}

Катты калсулада

Сурст 43. Жслатинлі капсулалардын түрлері

Ең алгашкы капсулалардың түрі крахмалды кабыкшалар болып саналады. Олар 1730 жылдан бері белгілі. Бірак дайындалуы киын, сынгыш крахмалды кабыкшаларды желатинді капсулалар ыгыстырып тастады. Сондыктан крахмалды кабыкшалар казіргі кезде колданылмайды, тек тарихи маңызы бар дэрілік түр ретінде карастырылады.

Крахмалды кабыкшалар (Oblatae. Capsulae amylaceae) жағымсыз июті немесе катты боягыш заттарды салу үшін колданылады. Олар біріне-бірі кигізілетін екі тостаганшадан: «түбінен» жэне «какпагынан» түрады.

Крахмалды капсулалар дайындаудың өндірістік процессі үш операциядан куралады:

1. крахмалды коспаны дайындау

2. кабыктарды калыптау

3. кабыктарды кесу.

1. Крахмалды кос па бидай крахмалы мен крахмал желімінен дайындалады. Зауыттарда кабыктар алу процессі үздіксіз болады, сондыктан коспаны өндіріс калдыктарынан дайындайды. Бүл үшін жарамсыз жэне кесілген кабыктарды казанда 20-22°С температурада жібітеді, ісінген коспаны ет тарткыш аркылы өткізеді жэне осы біркелкі ботка тэріздес коспага крахмалдың кажетті мөлшерін косады. Алынган камырдың ылғалдылыгы 67-68 % шамасында болуы керек.

2. Кабыкшаларды дайындау. Қабыктарды гидравликалык преете кыздыру аркылы калыптайды. Пресс екі плитадан турады: жогаргы козгалмайтын плитага матрицалар жэне төменгі жылжымалы плитага пуансондар орнаіаскан. Матрицада кабыкшалардың көлемі бойынша жасалган терендетілген тесіктер бар, an пуансондар осыларга сэйкес шыгынгы, шошак болып келген. Жумыс ачдында матрица 110-120°С гемпературага дейін, ал пуансондар 120-140°С-ка дейін кыздырылады жэне шабдалы майымен майланады. Сонан соц төменгі плитага крахмалды коспаны күяды. Төменгі плита жогары көтеріліп, пуансондар матрица тесіктеріне тыгыз кіргізіледі жэне оларда 45-55 секунд бойына усталып

4. Дэнекерлеу ,

5. Капсулалардың сапасын багалау

6. Капсулаларды кептіру

7. Тегістеу жэне жуу

8. Жарамсыз капсулаларды кайта өндеу.

1. Желатинді массаны дайындау. Желатинді массаның курамына желатин, глицерин, консерванттар жэне су кіреді. Массаныц курамына боягыш жэне ароматты заттар кіруі дс мүмкін. Капсуланыц түріне байланысты массаныц күрамы өзгеріп турады. Қатты капсулалар алуга арналган желатинді массаныц курамында глицерин болмауы мүмкін немесе оте аз молшерде кіруі мүмкін (0,3%-га дейін). Жұмсак капсулаларда глицериннің мөлшері 20-30%-га дейін котеріледі.

Қатты капсулалар жасауга арналган масса желатинді бөлме температурасында глицерин косылган жаңадан қайнатылган тазартылган суда алдын-ала ісіндіру аркылы дайындалады. Жслатинді еріту коспаны 45-50°С температураға дейін кыздыру жэне әлсін-әлсін араластыру аркылы жүргізіледі. Жүмсак капсулалар алуга арналган масса желатинді су мен глицеринде оны ісіндірмей, еріту аркылы дайындалады. Желатин 80- 84°С температурада су мен глицерин коспасында ерітіледі. Еріту кезінде араластыру оте үкыпты жүргізілуі керек, себебі, капсулалар кабыргасында ауа көпіршіктері пайда болады, осыган байланысты олардың беріктігі төмендеп кетеді.

Өндірісте жумсак капсулалар үшін желатинді масса төмендегіден дайындалады: су «көйлегімен», температураны автоматты реттегішпен, якорлы жэне калакшалы араластыргыштармен жабдыкталган жабык реакторга су жэне глицерин куяды. Қоспаны 70-75°С температурага дейін кыздырады да, консерванттар косып ерігеді. Сонан соц температураны 80-84°С-ка дейін көтеріп, желатин косып, коспаны желатин толык еріп кеткенге дейін араластырады. Массаны осындай жагдайда 2 сагатка калдырады. Сонан соц реакторга вакуум-насосты косып, одан ауаны сорып алады. Ауаны сору 15-30 минут бойына жүргізіледі, дайын массаны арнайы термостатка ауыстырып кұйып, 45°С температурада 24 сагатка калдырады (термостаттайды).

2. Капсулаларды калыптау. Желатинді масса термостаттап батыруга арналган ваннаға берілсді. Ванна электрмен кызатын су «көйлегімеп» жабдыкталган, онда 38-47°С температура бір қалыпты ұсталып турады.

Қалыптар сопакша келген формалы, дюралюминийден жасалынгап, олар рамкага бекітілген (сурет 44).

Батыру алдында калыптар салкындатылады, шабдалы немесе баска маймен майланады. Сонан соц олар бір калыпты ыргакпен ваннага батырылады жэне дэл осылай шыгарылады, массаныц артык мөлшерін агызып тастайды жэпе казыкшаларын жогары каратып аударып, тоцазыткышка желатинделу үшін салынады. Салкындаган рамкалар шыгарылып алынады, кабыкшалары колмен шешіп алады. Осы кезде бір шеті ашык, сопакша немесе доцгелек келген капсула кабыкшалары алынады. Осымен бір мезгілде көзбен шолып, жарамсыз кабыкшаларды бөліп тастайды.

3. Капсулаларды толтыру. Бул үшін электронды дозаторлар колданылады. Оныц негізгі бөлігі медициналык шприц болып табылады. Поршеньдік насостың көмегімен сұйыктык шприцке сорылады. Kepi карай жүргенде масса шприцтен бос кабыкшаларға түседі.

4. Капсулаларды дэнекерлеу. Дэнекерлеу колмен злектрлі дәнекерлегіштің көмегімен жүргізіледі. 55-65°С температурага дейін кыздырылган дэнекерлегішті капсула мойнының тесігі бойымен айналдырады, желатинді масса осы жерде балкып, балкытылган коспа тесікті желімдеп бекітеді.

Дәнекерлеуді еріген желатинді массаныц тамшысымен де жүргізуге болады.

5. Капсулалардын сапасын бағалау. Көзбен шолып дэнекерлеудің сапасын тексереді. капсуланыц беріктігін, толтырылу дэрежесіи аныктайды. Агатын, кабыргаларыныц калындыгы эртүрлі, механикалык коспалары бар жэне т.б., капсулалар жарамсыз деп табылады. Жарамсыз капсулалар кайта өцдеуге жіберіледі.