5) Бақылау сұрақтары

Антикалық философия – бұл ежелгі гректер мен ежелгі римдіктердің

ҮІІ ғ. бастап б.д.д. аралықта қамтитын философия. Антикалық философия Кіші Азия, Жерорта теңізі, Қырым мен Қара теңіз жағалауында, Грекияның өзінде – Афинада, Африка мен Азияның эллинистік мемлекеттерінде, Рим империясындағы гректік полистерінде (сауда-қолөнерлік қала мемлекеттерде) пайда болды. Антикалық философия әлемдік өркениеттің дамуына ерекшеліктер енгізді. Мұнда еуропиялық мәдениет пен өркениет, батыс философиясы мен оның барлық дерлік ізбасарлық мектептердің, идеялары мен ойларының қайнар көздері туды.

• Антикалық философия арнайы философиялық зерттеулердің аймағы ретінде емес, математикалық, жаратылыс-ғылыми, саяси ұғымдарды шешу, сондай-ақ мифология мен өнер сияқты ғылыми білімдермен ажырамас байланыста болғандықтан туған. Б.д.д. ҮІІ-ІҮ ғ.ғ. –да рухани даму мифология және діннен, ғылым мен философияға өтті.

• Философиялық көзқарастың негізгі екі түрі – материализм («Демокриттің» бағыты) және идеализм («Платонның» бағыты) пайда болды.

• Ойлаудың екі негізгі қарама-қарсы әдісі – диалектика және метафизика пайда болды. Антикалық философия диалектикалық философияның алғашқы тарихи формасы болып табылады.

р/р

ұғым

анықтамасы

1.

Архэ

барлық нәрселердің бастапқы негізін, шынайы өмір сүру мәнін білдіретін ұғым (Анаксимандр термині ).

2.

Логос

сөз, ой, ақыл- парасат. Гераклит ілімінде бұл ұғым дүниенің даму заңдылығының ретті және қажетті өлшемі, рухани бастауы секілді онтологиялық негізде түсіндірілді. Стоиктерде логос – тек қана онтологиялық бастауғана емес, ақиқат принципі, этикалық норматив.

3.

Эрос

махаббат. Көне Грек философиясында эрос түсінігін алғаш жүйелеген Платонизм. Платонның түсіндіруінше эрос- жоғарғы сезім мен сезім арасын жалғаушы күш, абсолютке жетудің логикалық емес жолы.

4.

Логика

логика, ойлаудың заңдары туралы, логос және оның қозғалысы жөніндегі рефлексия.

5.

Мифос

миф. Философиялық зерттеулердің обьектісін құрайтын нәрселердің фантастикалық - поэтикалық түсіндірмелері.

6.

Апория

көне грек философиясында шешуі қиын проблеманы білдіретін ұғым.

7.

Эйдос

Сократқа дейінгі ойлауда эйдос түр мазмұнын иеленді ( Демокрит ілімінде атомдардың геометриялық түрлері идея ұғымымен сипатталды ). Платон бұл ұғымды рухани мағынада ізгілік, парасат секілді құндылықтарға теңеді. Аристотельдік тұрғыда эйдос нәрселердің фундаментальды бастауы.

8.

Нус

интеллект, ақыл - парасат, түсінік, ойлау. Көне Грек философиясында ( Сократқа деінгі ) бұл ұғымның онтологиялық мәні тәңірлік нус арқылы сипатталды.

9.

Пайдея

тәрбиелеу, қалыптастыру. Жас өспірімдерді рухани және тән тазалығына үйретуге бағытталған Платон философиясындағы термин.

10.

Номос

заң. антика философиясындағы бірден - бір іргелі идея. Номос Гераклиттің түсіндіруінше барлық адамзаттық заңдар бағынатын Тәңір заңы.

11.

Филия

махаббат, құштарлық.

12.

Антропос

адам. Герменевтикалық философиядағы, денесіз тәңірлік жанды бейнелейтін ұғым.

13.

Гносис

таным. Танымның негізгі үш проблемасы: таным генезисін, табиғаты мен мәнін және таным құндылығын түсіндіреті ұғым.

14.

Диалектика

табиғаттың, қоғамның, адам танымының ішкі даму заңдылықтарын зерттейтін философиялық ілім. Көне Грек философиясында диалектика әлеуметтік ортада, сұхбаттасу өнері тәжірибесінде, ойлау мен іс- әрекет тәсілі ретінде дамыды.

15.

Диалог

сұхбат. Әдебиеттің маңызды жанры, сұхбат өрісінде ақиқатқа жету мақсатындағы Сократ және Платон диалектикасының біден-бір формасы.