- •«Қазақстандағы тоталитаризм және саяси
- •1. Пәннің мақсаты мен міндеттері. Мәселенің тарихнамасы.
- •2. Саяси жүйені зерттеу методологиясы. «Тоталитаризм», «қуғын-сүргін» (репрессия) ұғымдары.
- •3. Тоталитарлық жүйе: сипаты, ерекшеліктері.
- •Тоталитарлық жүйе түрлері «итальяндық фашизм»
- •«Ұлтшыл – социализм»
- •«Испандық фалангизм»
- •«Темір гвардия»
- •«Жапондық милитаризм»
- •«Чучхе идеологиясы»
- •«Сталиндік режим»
- •4.Сталиндік репрессиялар мен депортациялар.
- •5 Тоталитаризмнің алғы шарттарының жалпы мінездемесі. Тоталитарлық ойлау қисыны.
- •1. Ленин және большевизм: «Апрель тезистерінен» Қазан декреттеріне дейін.
- •2. Большевиктік және басқа да саяси партиялар. Әскери-пролетарлық диктатура
- •3. Заңдық актілер – саяси репрессиялар тарихының дерек көзі
- •2. Коммунистік партияның х съезі (1921 ж. 20 наурыз). Жаңа экономикалық саясатақа өту.
- •3. Рксфр Қылмыстық Кодексінің 58 – бабы.
- •1940-Жылдардың аяғы мен 1950 жылдардың басында да 58-бап күшін жойған жоқ.
- •1. Саяси бюро Ленин өлімінен кейін. «Съезге хат» («Завещание Ленина»).
- •2. И.Сталиннің билік басына келуі.
- •3. Қазақстандағы қоғамдық-саяси ахуал. Ф.Голощекиннің Қазақстанға келуі.
- •1. 1926-1928 Жж. Зиялыларға қарсы қуғын-сүргін шараларының күшеюі.
- •2. «Шахта ісі», «Өнеркәсіп партиясы ісі» және оның Қазақстанға әсері, әр түрлі «саяси ауытқушылыққа» айыптау науқандары: барысы, салдарлары.
- •1. Ф.Голощекиннің «Кіші Қазан» идеясы. Тап күресі мәселесі.
- •2. Қазақстандағы аграрлық реформалар (тәркілеу, ұжымдастыру, ортырықшыландыру): мақсаты, барысы, салдары.
- •3. Шаруаларға қарсы сталиндік репрессия және кулактардың жойылуы.
- •1. Алаш зиялыларының тарихи-мәдени мұраға қосқан үлесі және жаңа жүйенің оған қарсылығы.
- •1. Дәстүрлі мал шаруашылығының күйреуі.
- •2. Аштыққа қарсы күрес және Қазақстандағы жаппай босқыншылықты тоқтатуға тағытталған шаралар.
- •3. Қазақстандағы ауыл шаруашылығын ұжымдастырудың демографиялық салдары.
- •1. Кеңес мемлекетінде жазалау саясатының қалыптасып дамуы.
- •2. Басқа ұлт өкілдерінің қазақ жерлеріне депортациялануы.
- •3. Үлкен террордың басталуы. 1937-1938 жж. Жаппай саяси қуғын-сүргін.
- •1. Сталиндік лагерьлер жүйесінің ұйымдастырылуы.
- •2.Тоталитарлық тәртіптің толық орнауы және соғыстан кейінгі қоғамдық-саяси ахуал.
- •1. Сталинизм идеологиясы және қуғын-сүргін саясаты.
- •2. Сталиннің өлімі. Партияның хх съезі.
- •3. Соғыстан кейінгі Қазақстандағы қоғамдық-саяси өмір.
- •4. Теміртаудағы 1959 жылғы оқиға.
- •2. Ксро ок 1985 ж. Сәуір пленумы және қайта құру.
- •4. Тоталитарлық жүйенің күйреуі.
- •1. Қазақстан – тәуелсіз мемлекет.
- •2. Қазақстан Республикасының қоғамдық-саяси өмірі.
1940-Жылдардың аяғы мен 1950 жылдардың басында да 58-бап күшін жойған жоқ.
1952 жылы 4 желтоқсанда тарихшы Е. Бекмаханов осы бап бойынша сотталған еді. Ол РКСФР ҚК 58-10 бабының екінші бөлімі (мазмұны бойынша арнайы қорғалатын мемлекеттік құпияны құрамайтын, заңның тікелей тиым салуы немесе мекеме, кәсіпорын, ведомство басшысының өкімі бойынша жариялауға жатпайтын экономикалық мәліметерді аталған баптың І бөлігінде көрсетілген (шетелдік мемлекеттерге, контрреволюциялық ұйымдарға немесе жеке тұлғалар) ұйымдарға немесе тұлғаларға ақысыз немесе ақыға беру мақсатында жинау немесе беру) 58-2 бабымен санкциясымен (контрреволюциялық мақсатта кеңес территориясына қарулы отрядтар мен бандылар кіруі немесе қарулы көтерілістер ұйымдастыру, сонымен бірдей орталықта және жергілікті жерлердегі өкіметті жаулап алу немесе РКСФС – дан оның қандай да болсын территориясының бөлігін зорлап бөліп алу мақсатында қандай да болсын әрекеттерге қатысу) 25 жылға еңбекпен түзеу лагеріне жіберілген болатын.
Көріп тұрғанымыздай, аталған бап бөліктерінің пайдалануы кейбір кезде мүлдем сәйкес келмеді. Сонымен қатар, екі бапта да 25 жылға соттау туралы айтылмады.
58-бап – 1958 жылғы 25 желтоқсандағы «Мемлекеттік қылмыстар үшін қылмыстық жауапкершілік туралы» КСРО Заңы қабылданға дейін қолданылды. Бұл бап – тұтас халықтар өкілдерінің, жеке тұлғалардың тағдырын анықтаған еді. Кеңес азаматтары 1926-1958 жылдар аралығында аталған бап бойынша ауыр жазаларға кесіліп жатты. Сондықтан да бұл бапты тарихи дерек ретінде зерттеу саяси репрессиялар тарихын ашуға көмектеседі. 58 бап – орыс тоталитаризмінің тарихи дерегі, адам құқығын төмендетудің бет-пердесін ашып беретін құжат. Баптың басты мақсаты – ең жоғары жаза – ату еді.
Негізгі әдебиет:
1. Сборник законадательных и нормативных актов о репрессиях и реабилитации жертв политических репрессий. – Москва: Республика, 1993.-С.10-12.
2. Ковальченко И.Д. Источниковедение истории СССР. - Москва, 1980. -С. 31.
3. Следственные дела как исторический источник // Эхо веков. -Казань. 1995. май
4. Алдажұманов К., Баймаханов М., Қозыбаев М. Книга скорби. Азалы кітап. - Алматы. 1997. -С.4.
5. Голощекин Ф.И. Десять лет пройденных и предстоящие задачи. -Алма-Ата: Госиздат РСФСР. Каз краевое отделение. 1930. -С. 75.
6. Козыбаев М.К. Казахстан на рубеже веков: размышление и поиски. -Алматы: Ғылым. 2000. -С.154
7. Садыков Т.С., Кеңестік тоталитарлық саясат және Қазақстан қасіреті. Оқу құралы. – Алматы: Эверо. 2014.
8. Хрестоматия по новейшей истории Казахстана. Т.1. -Алматы: Санат, 2002. -С. 386.
9. Трагедия трех лидеров//Эхо веков. -Казань. 1995. май.
10. Кәкен А. Қазақтың Сәкені. -Астана. 2004.
11. Мұсағалиева А.С. РКФСР Қылмыстық кодексінің 58-бабы – тарихи дерек көзі. // ҚарМУ хабаршысы, №1 (49), 2008 ж.
Қосымша әдебиеттер:
Тәтімов М. Қазақ әлемі. - Алматы: Атамұра, 1993.
Козыбаев М.К. История и современность. - Алматы, 1991.
Қазақстан Республикасы Президентінің мұрағаты «Тар жол, тайғақ кешу...» (1917–1937 жж.) Құжатты көрменің проспект - жоспары. -Алматы, 2008 ж.
Қозыбаев М.Қ. Тарих зердесі (Замана асуы). 1-кітап. - Алматы, 1998.
Мұхамедов М.Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы, оқу құралы. – Алматы: «Қарасай», 2009.
Электрондық оқулықтар мен оқу құралдары тізімі:
1. Өскембаев Қ.С. Қазақстан тарихы (1917-1991 жылдар). Электрондық оқулық. ҚР Әділет министрлігінің Зияткерлік меншік құқығы тізімдегі. № 1511 (2013 жыл 12 қараша).
Интернет көздері:
1.История Казахстана. // http://ru.wikipedia.org/wiki
2. История Казахстана. // http: //www.encyclopedia. kz/wiki/
3. История Казахстана, Информация об истории Казахского народа. Исторический очерк о 4. Казахстане. // http://www.kazakhstan.orexca. com/rus/kazakhstan_history.shtml.
Дәріс тақырыбы №6. Сталин және сталинизм
1. Саяси бюро Ленин өлімінен кейін. «Съезге хат» («Завещание Ленина»).
2. И.Сталиннің билік басына келуі.
3. Қазақстандағы қоғамдық-саяси ахуал. Ф.Голощекиннің Қазақстанға келуі.
