8. Электр жарақаты кезінде алғашқы көмек көрсету:
Жасанды қанайналым
Зақымданған адамды ток әсерінен босату
Зақымданған адамға алғашқы көмек көрсету
Жасанды дем беру
Асқазанды жуу
Қолданылған әдебиет:
Долин П.А. «Справочник по технике безопасности» 5-е изд., М: Энергоизлат, 1982. 800 с.
Практикалық жұмыс №4 Рентген сәулесінен қорғау экранын есептеу және дозиметр жұмысын зерттеу
Жұмыстың мақсаты: Ионданған сәуле түрлерін, радиациялық қауіпсіздік көрсеткіштерін зерттеу, шекті дозаларды нормалау принциптерін түсіндіру, қондырғымен танысу және ДИ-1 дозиметрін пайдалану, қорғау экрандарын есептеу әдістемесін түсіндіру.
Жұмыстың жоспары:
1.Әдістемелік нұсқауды оқу.
2.Тақырып бойынша берілген есептерді және мысалдарды шешу.
3.Жұмысты орындағаны жөнінде есеп (қорытынды) шығару.
Жұмыс мақсатын құрастыру.
Қондырғыға қысқаша сипаттама беру және жеке дозиметрдің ИД-1 жұмыс істеу принципін түсіндіру.
Өлшенген сәуле дозасын ШШК-мен салыстыру.
Қорғау экранын пайдалану кезінде сәуле интенсивтілігі әлсіреуінің еселігін қолайсыз жағдайда есептеу.
Теориялық бөлім
Грунтта радиоактивті заттардың болуы кезінде табиғи жағдайда атмосферада ионданған сәулелер болады, сондай-ақ ядролық жарылыстар нәтижесінде немесе радиоизотопты приборлар мен аппараттар (рентген аппараттары, дефектоскоп гаммасы) қолданған кезде пайда болады.
Ионданған сәулелердің төмендегідей түрлерін бөліп көрсетеді:электромагнитті радиация (рентген сәулелері, гамма сәулелер) және корпускулалы радиация (альфа бөлшектер, бета бөлшектер, протон мен нейтрондар ағыны). Радиоактивті сәулелер адам ағзасына әсер еткенде жасуша ішіндегі заттардың молекулалары мен атомдарының иондануын тудырады, судың сутегі мен гидроксил топтарына ыдырауы жүреді. Ағза жасушаларындағы химиялық құрылыстық, молекулалық байланыстардың бұзылуы жасушаның тіршілік қызметіндегі өзгерістереді тудырады. Табиғи радиациялық фоннан асып кететін сәуленің біраз мөлшерімен жүйелі радиоактивті сәулелену кезінде сәулелі ауру және өлім қаупі пайда болуы мүмкін (6.1-сурет)
Адам азғасына күшті физиологиялық әрекетті нейтронды, альфа- , бета- сәулелер тудырады. Әсіресе өткір қабілеттілікке гамма-кванттар ие болады. Ағзаға радиоактивті сәуленің әсері тәуелді болатын негізгі факторлар: сәулелену түрі, сәуле шығару энергиясы, сәулеленудің ұзақтығы. Сәулеленудің салдары дененің қай бөлігі сәулеленуге ұшарағанына тәуелді.
Радиоактивтіліктің терминдеріне сипаттама мен өлшем бірліктері 6.1 және 6.2-кестелерде берілген.
Радиоактивті сәулелердің жеткілікті дозалары радиациялық қауіпсіздік нормаларымен РҚН-76\87(НРБ-76\87) реттеліп отырады. Бұл құжатпен сәулеге ұшырайтын тұлға категориясы және критикалық органдар тобы анықталады:
А категориясы – көздермен тікелей жұмыс жасайтын адамдар;
Б категориясы – радиоактивті сәуле көздерімен жұмыс жасайтын бөлмелерде және территорияларда жұмыс істеуші адамдар (тұрғылықты жердің шектелген бөлігі).
В категориясы – ел тұрғындары.
6.1-кесте