Do czego przydaje się makroekonomia?
ważna dla przedsiębiorców, ponieważ umożliwia im przewidywanie wydarzeń w przyszłości (np. wcześniejsze rozwinięcie mocy wytwórczych, by skorzystać na wzroście popytu w czasie dobrej koniunktury)
ważna dla polityków do prowadzenia dobrej polityki gospodarczej (np. pozwala podejmować działania zapobiegające recesji, oceniać w jaki sposób zmiany polityki wpływają na typy dóbr produkowane w gospodarce etc.)
ważna dla wyborców, by żądali od polityków prowadzenia dobrej polityki gospodarczej (np. pozwala ocenić różne propozycje, co do zmiany podatków i wydatków rządu)
Zjawiska makroekonomiczne
Realny produkt krajowy brutto (PKB; produkcja) – mierzy faktyczną, fizyczną produkcję dóbr i usług.
Potencjalny PKB – wielkość produkcji, którą gospodarka może wytworzyć w długim okresie (podawana przeciętnie dla jednego roku) przy danych, istniejących czynnikach wytwórczych. Inaczej mówiąc: wielkość produkcji, jaka zostałaby wytworzona, gdyby gospodarka nie przechodziła boomów, ani recesji (czyli nie biorąca pod uwagę czynnika cyklicznego).
Rzeczywisty PKB – wielkość produkcji, która rzeczywiście została w danym roku wytworzona.
Czynniki wytwórcze nigdy nie są wykorzystane w 100% ponieważ przy wysokim stopniu wykorzystania czynników produkcji koszt krańcowy szybko rośnie i przewyższa krańcową korzyść. Z tego powodu rzeczywisty PKB może być zarówno wyższy, jak i niższy niż potencjalny.
Luka PKB [output gap] – różnica między PKB: potencjalnym a rzeczywistym.
Fluktuacje – zmiany czasowo odbiegające od trendu.
Rozkwit (ożywienie, boom) – okres, gdy realny PKB zwiększał się.
Recesja – okres, gdy realny PKB obniżał się.
Dno – ostatni okres (np. kwartał) recesji.
S
zczyt
– ostatni okres (np.
kwartał) ożywienia.
Uwaga: przeważnie przyjmuje się, że recesją nazywamy okres, gdy realny PKB obniża się przez dwa lub więcej kwartały. A więc krótkotrwały spadek produkcji w jednym miesiącu nie oznacza jeszcze recesji (ponieważ może być wywołany np. czynnikami sezonowymi).
Nominalny PKB – PKB w cenach bieżących, czyli istniejących w momencie wytworzenia towaru
Realny PKB ( = PKB w cenach stałych)
Wielkość nominalnego PKB skorygowana o skutki inflacji, wyrażona w cenach z pewnego okresu (określanego jako rok bazowy).
PKB per capita – PKB podzielony przez liczbę mieszkańców.
Ilość wytworzonej w ciągu roku produkcji na jednego mieszkańca.
PKB per capita wg PSN (parytetu siły nabywczej) – dostosowany o różnice poziomów cen między różnymi krajami (w krajach biedniejszych poziom cen wyrażony w walucie zagranicznej jest niższych niż wyrażony w wartości dóbr).
W gospodarce istnieje bardzo wiele stóp procentowych. W makroekonomii przeważnie będziemy mówić o jednej stopie, gdyż wszystkie te stopy są ze sobą związane (w finansach zjawisko to opisuje np. teoria oczekiwań struktury stóp procentowych).
W gospodarce polskiej najbardziej reprezentatywną stopą procentową jest WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) – stopa procentowa na rynku międzybankowym (rynku, na którym banki komercyjne udzielają sobie nawzajem pożyczek). WIBOR 1M oznacza stopę dla pożyczek na okres miesiąca, WIBOR 3M – na trzy miesiące. W Unii Europejskiej będzie to EURIBOR, dla Wlk. Brytanii LIBOR.
Realna stopa procentowa – nominalna stopa procentowa skorygowana o skutki zmian cen.
Podaż pieniądza – gotówka i wkłady ludności w bankach.
Pieniądz realny (= realna podaż pieniądza) – nominalna podaż pieniądza podzielona przez poziom cen.
Główne narzędzia w analizie ekonomicznej
Model – uproszczony opis gospodarki.
Wszystkie nauki używają modeli. Np. w geografii modelem jest mapa.
Modele ekonomiczne mogą:
prawidłowo albo błędnie odzwierciedlać rzeczywistość
być odpowiednio dobrane lub źle dobrane do potrzeb analizy
być zbyt rozbudowane (skupiać się na niepotrzebnych przedmiotach)
mieć różną postać: słowa, wykresy, równania
Zasada ceteris paribus – poza wielkościami badanymi w danym momencie, wszystkie inne czynniki, których zmiana mogłaby wpłynąć na wynik analizy, pozostają stałe.
Zapis zależności kilku zmiennych
M = L (Y, R, c)
Oznacza że zmienna M jest zależna od zmiennych Y, R, c w sposób L.
M nazywamy zmienną zależną, a Y, R, c zmiennymi niezależnymi.
M nazywamy również zmienną endogeniczną, czyli określaną w ramach rozpatrywanego modelu (wyjaśnianą przez ten model), a Y, R, c nazywamy zmiennymi egzogenicznymi.
W ekonomii często nie można określić, które zmienne są zależne, a które niezależne – najczęściej są one współzależne. Dla uproszczenia w pewnych miejscach będziemy zakładali, że niektóre z nich są egzogeniczne.
Uproszczenia są kluczem do analizy gospodarki. Musimy upraszczać rzeczywistość, bo gospodarka jest zbyt skomplikowana, by opisać wszystkie jej aspekty. W skutek tego makroekonomia jest nauką stosunkowo abstrakcyjną i potrzeba także dużo wyobraźni, żeby ją rozumieć i docenić.
Badania empiryczne – po zbudowaniu teorii przeprowadza się różnego rodzaju obserwacje rzeczywistych danych historycznych (czyli zaobserwowanego już zachowania się gospodarek) i określa się, czy dana teoria dobrze odzwierciedla rzeczywistość, czy też nie.
Stopa wzrostu jakiejś zmiennej między dwoma okresami – zmiana wartości tej zmiennej podzielona przez wartość tej zmiennej w pierwszym okresie i pomnożona przez 100.
x procent ≠ x punktów procentowych ≠ x punktów bazowych
W slangu finansowym stosuje się określenie punkty bazowe (bp – base points): 1 punkt procentowy to jest 100 punktów bazowych. A więc obniżenie stóp procentowych z 20% do 18% to obniżenie ich o 10 procent, inaczej mówiąc o 2 punkty procentowe, a jeszcze inaczej mówiąc - o 200 punktów bazowych.