5. Табиғат пайдаланушылардың құқықтарын қорғау.

Табиғат пайдалану құқығының субъектілері ретінде мемлекет, жеке және заңды тұлғалар қатысады. Табиғат пайдаланушылар жеке және занды түлғалар, мемлекеттік және мемлекеттік емес, үлттық және шетелдік табиғат пайдаланушылар болып бөлінеді. Ұлтгық табиғат пайдаланушыларға Қазақстан Республикасының азаматтары мен қазақстандық заңды тұлғалар, соның ішінде шетелдің қатысуымен, ал шетелдік табиғат пайдаланушыларға — шетел азаматтары, шетелдік заңды тұлғалар, шет мемлекеттер, халықаралық бірлестіктер мен ұйымдар жатады.

Табиғат пайдаланушылар: Тұрақты (табиғат пайдалану құқығы мерзімі шектелмейтін си- патта болады) және уақытша (табиғат пайдалану құқығы белғілі бір мерзіммен шектелғен); Бастапқы табиғат пайдаланушылар (табиғат пайдалану құқығы мемлекеттен не басқа да бастапқы табиғат пайдаланушылардан сол құқықган айыру тәртібімен алынған) және қайталама табиғат пайдаланушылар (табиғатты уақытша пайдалану құқығы бұл мәртебені өзінде сақгап қалатын бастапқы табиғат пайдаланушыдан шарт неғізінде алынған) болуы мүмкін.

Табиғат пайдалану құқығының мазмұны табиғат пайдаланушының құқықгары мен міндеттері болады.

Табиғат пайдаланушылардың:

— заңмен белгіленген шектерде қоғамдық қажеттерін қанағат- тандыру үшін табиғи ресурстарды пайдалануға; — өзінің шаруашылық және өзге де қызмет әдісін дербес таңдап алуға;

— жүзеге асырылуы экологиялық зиянды ықпалмен байланысты шешімдерді әзірлеу мен қабылдауға қатысуға;

— шартты мерзімінен бұрын бұзуымен байланысты, сондай-ақ мемлекет қажетіне алып қоюмен байланысты ысырап пен залалды өтеуге құқығы бар. Табиғат пайдаланушылардың құқықтары заңмен қорғалады. Занда көрсетілген негіздер бойынша болмаса, ешкімді де табиғат пайдалану құқығынан айыруға немесе шектеуге болмайды.

Табиғат пайдаланушылардың құқықтарынан басқа жалпы міндеттері де болады. Мысалы, ҚР-ның "Қоршаған ортаны қорғау туралы" Заңының 20-бабына сәйкес табиғат пайдаланушылар: Табиғи ресурстарды нысаналы қызметіне және олардың берілу шарттарына сәйкес пайдалануға; Шаруашылық және өзге қызметке белгіленген экологиялық нормативтерді және экологиялық талаптарды, қолданылып жүрген стандарттарды, техникалықшарттарды сақгауға;

6. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы стандарттардың маңыздылығын сипаттаңыз.

44-бап. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы стандарттау.

Қоршаған ортаны қорғау саласындағы Қазақстан Республикасының мемлекеттiк стандарттары және техникалық шарттар заңдармен белгiленген тәртiппен әзiрленiп, бекiтiледi және тiркеледi.

Қоршаған ортаны қорғау саласында тiркелген стандарттар және техникалық шарттар талаптарын бұза отырып, өнiмнiң (бұйымның) әзiрленуiне, жасалуына, жеткiзiлуiне (өткiзiлуiне), сақталуына, тасымалдануына, пайдаланылуына және жөнделуiне, жұмыс (қызмет) атқарылуына тыйым салынады.

Компаниялар тобы өзінің кен орындарында өндіретін ілеспе газды экологиялық жағынан қауіпсіз түрде пайдалану – компанияның бірінші кезектегі міндеттерінің бірі. Газды тиімді пайдалану ісіне инвестициялар жасай отырып, «ПетроҚазақстан» Оңтүстік Торғай алабындағы экологиялық ахуалды жақсартуға, сонымен қатар қазақстандықтар үшін тұрақты жұмыс орындарын құруға мүмкіндік беретін инфрақұрылымдық нысандарды тұрғызуда. 2010 жылы Арысқұм кен орнындағы ақаба суларды тазартуға арналған биологиялық тоғандардың екі желісінің құрылысы сәтті аяқталып, іске пайдалануға берілді, онда Қызылқия, Арысқұм, Майбұлақ және Солтүстік-Батыс Қызылқия кен орындарында түзілетін ақаба сулар тазартылады. Тәуліктік тазалау өнімділігі 400 м3 құрайды.

Өндірістік үдерістердің қоршаған ортаға келтіретін ықпалын азайту мақсатында компания жыл сайын табиғат қорғау шараларына, халықаралық стандарттарға сай келетін ресурс үнемдеуші технологиялар мен үрдістерді ендіруге айтарлықтай қаражат бөліп отырады. Тиісті жоспарда қарастырылған және ҚР Қоршаған ортаны қорғау министрлігімен келісілген осы іс-шаралар толық көлемде және белгіленген мерзімдерде іске асырылады.