50.Трансұлттық компанияларлың құрылымдық ерекшеліктері мен стратегиялық ұстанымдарының қабылдануының елге тигізетін әсерін көрсетеңіз.

ТҰК ұйымдастырушылық құрылымы көпсалалы концерн формасында болады. Бас компания корпорацияның оперативті штабы болып табылады. Кең ауқымды мамандану мен кооперация негізінде ол шетелдік компаниялары мен еншілес кәсіпорындарының іс-әрекетіне техникалық-экономикалық саясат пен бақылауды жүзеге асырады. ТҰК комбинаттық құрылымға және өзінді қаржы-несие, зерттеу мекемелеріне ие.

Барлық ТҰК кең сыртқыэкономикалық экспансия жүргізеді. ТҰК сыртқыэкономикалық операциялары олардың шетел компанияларының кең желісінде жүзеге асырылады. Филиалдар мен еншілес компаниялардың сатылымдары әлемдік экспорт көлемінен артық. Олардың халықаралық сауда операцияларының нәтижесінде әлемдік сауданың үштен бір бөлігі трансүлттық кешендердің шеңберінде жүргізіледі.

ТҰК қабылдаушы елдің экономикасына әсер етудің үлкен мүмкіндіктеріне ие. Олардың тікелей инвестицияларының ағымы негізгі капиталға әлемдік салымдарының 5 пайызын құрайды. ТҰК-ның әр түрлі елдерде орналасқан бөлімшелері арасындағы операциялар сыртқысаудалық айналымның ірі бөлігін құрайды.

ТҰК шеңберінде сауда мен тәуелсіз компаниялар арасындағы саудаға әлемдік тауар айналымының 2/3 бөлігі сай келеді. Кейбір мемлекеттердің( Венгрия, Малайзия) өндірістік тауарларының экспортындағы ТҰК үлесі 50 пайыздан асады.

Капиталдың еркін қозғалысы тәртібі ТҰК-ға елден елге өз мүдделеріне сай капиталдың ірі көлемдерін тасымалдауға мүмкіндік береді.

ТҰК стратегиясы және мемлекеттің елдің гүлденуіне бағытталған стратегиясы бір-біріне сай келе бермейді. Олардың іс-әрекеттерінің саласы бір-бірімен тоғыспайды деуге болады. Өз қызметінде ТҰК ұлттық мемлекеттер шекарасынан асып кетеді. Көптеген мемлекеттер табысты өз бетінше қайта бөлудің шектеулі мүмкіндіктеріне ие. Мемлекет пен ТҰК арасында құрылымдық қарбаластық байқалуда.

51.Тікелей шетелдік инвестициялардың қабылаушы елдердің экономикасына оң және кері әсерлерін талдаңыз.Тікелей шетелдік инвестициялардың қабылдаушы елдердің экономикасына тигізетін әсері оң және теріс болуы мүмкін. Бір жағынан, тікелей шетелдік инвсетициялар елдегі инвестициялық ресурстардың тапшылығы проблемасын шешуге көмектеседі. Олар бәсекелестіктің өсуіне жағдай жасайды, яғни ұлттық компанияларды бәсекеге қабілеттілігін арттыру жолдарын іздестіруге итермелейді, тауар мен қызметтердің сапасы артады, бұл тұтынушыларға да тиімді болады. Тікелей шетелдік инвестициялар елге жаңа технологтяларды, жетілдірілген техниканы, бизнес-практиканы әкеледі, бұл тек қана технологиялық даму мен бизнес-процестерді ұйымдастыру механизмінің жетіллуін ғана емес, жоғары жалақысы бар тиісті сапалы жұмыс орындарын құруды білдіреді. Яғни еңбек нарығында оң өзгерістерді туғызады.Екінші жағынан, шетелдік компаниялар инвестициялары ішкі инвестициялар үшін мүмкіндіктерді азайтады. Бұл ішкі капиталдың ағып кетуіне, елдің инвестициялық потенциалының азаюына әкеледі. Шетелдік компанияның келуі бәсекелестікті төмендетеді, себебі кейбір ұлтық фирмалар бәсекеге шыдамай, нарықтан кетуге мәжбүр болады. Шетелдік компания жетілген тезниканы пайдаланғандықтан, ол аз еңбек күшін қолдана алады, олар көбінесе жоғары маманданған еңбек күші болып табылады, және болашақта шетелдік компанияның бұл елден кетуіне байланысты мамандар елден кетуі мүмкін, яғни ел бағалы еңбек кадрларынан айырылады. Немесе шетелдік компания дамушы елдердің арзан еңбек ресурстарын пайдаланып, өндіріс инновацияларын енгізуге қызығуышылық танытпауы мүмкін.

Сонымен қатар, шетелдік инвестор келуінің теріс жақтарына әкелетін экономикалық емес себептер де бар. Тікелей шетелдік инвестицияны жүзеге асыратын компаниялар ішінде қаржылық ресурстары белгілі бір елдердің ЖІӨ-не тең немес жоғары компаниялар жеткілікті, сол себепті олардың кейбір жағдайларда олардың қызмет етіп жатқан елдің саяси шешімдеріне әсер ету мүмкіндігі бар. Осылайша, шетелдік компаниялар өздеріне қабылдаушы экономиканың адами және табииғи ресурстарын максималды тиімді пайдалану шарттарын қамтамасыз ете алады, бірақ орнын толтырмау фактілері байқалады.