40. Дамушы елдердің дамыған елдерден артта қалуының себептерін анықтап, дамушы елдердің негізгі әлеуметтік-экономикалық мәселелерін талдаңыз.

Дамушы елдер— империалистік мемлекеттердің ұзаққа созылған отарлық және жартылай отарлық қанауы салдарынан өздерінің әлеуметтік-экономикалық дамуы жағынан артта қалған Азиядағы, Африкадағы, Латын Америкасындағы тәуелсіз елдердің тобы. Дамушы елдерге, әдетте, өндіргіш күштердің дамуының салыстырмалы төмен деңгейі, көп жосықты (укладты) экономика, ондапатриархаттық және ұсақ тауарлық шаруашылық жөн-жосықтың жоғары үлесі, әлеуметтік-экономикалық өзгерістердің аяқталмауы тән. " Дамушы елдер" терминін халықаралық қолданысқа 1960-шы жылдары аргентиналық экономист Р. Пербиш енгізді

Дамушы елдердің сипаттамасы:

• Экономикалық және әлеуметтік дамудың төмен қарқыны;

• Әлсіз ұлттық жеке капитал;

• Экономикадағы мемлекттік сектор рөлінің жоғарылығы;

• Өндірістік дамыған елдерден ғылыми-техникалық тәуелділік;

Қатты әлеуметтік қарама-қайшылықтар

 Дамушы елдерге Азияның барлық мемлекеттері (Япония, Өңтүстік Қорея және Израиль жатпайды), Латын Америкасы елдері және Африка (ОАР жатпайды) елдері жатады.

Олардың дамуы соңғы жылдары ғана яғни ХІХ ғасырдың аяғыннан басталады. Бұл елдердің барлығы дерлік бұрын отардағы мемлекеттер болған, яғни АҚШ, Япония, Ұлыбритания, Испания және Канаданың қол астында болған. Өз тәуелсіздіктерін біртіндеп алғаннан кейін ғана экономикасы даму бастары. Көбінің экономикасы өзтертипориясындағы табиғи эксурстарды шикізат ретінде дамыған елуірге сату, шетелден инвестиция тарту, ауылшаруашылық өнімдерін экспартқа шығару арқылы ғана жүзеге асырылады. Жалпы ішкі өнімі бойынша, яғни табысты әр жан басына шаққанда әл-ауқаты әлі де төмен, яғни көбісі дамыған елдерге бағынышты күінде алып отыр  Экономикасын жақсарту үшін түрлі халқаралық ұйымдарға мүше болады. ХХғ Ғылыми Теқникалық прогресс басталғалы бері оларды электрондық құалдар жасап қарқынмен дамуда.

Дамушы елдердің арасында ең тез қарқынмен дамып келе жатқан Қытай мен Үндістан.

Қазіргі кезде дамушы елдер біршама экономикалық және әлеуметтік прогреске жеткенімен де, олардың экономикасы дамыған елдерге тәуелді болып отыр. Ғасырлық артта қалушылықты жою және экономикалық тәуелсіздікке жету үшін дамушы елдер өздеріне маңызды деген әлеуметтік-экономикалық мәселелерді мемлекеттік тұрғыдан реттеп келеді. Бұл ретте дамушы елдердің экономикалық артта қалушылығын жоюдың ең маңызды тәсілі – елді индустрияландыру болып табылады. 

Дамушы елдер экономикасын жақсарту және дамыған мемлекеттер қатарына қосылу үшін бәсекелестікке түсікен. Яғни даму бағыттары қолда бар ресурстарды тиімді пайдаланып, дүниежүзілік әйгілі фирмалармен серіктестіктерқұнын жұмыс істе. Дамушы елдердің әртүрлі саясатының арқасында ЖІӨ соңғы жылдары 2% өсті, бұл дүние халықтарының жағдайының жақсара бастағаның бір белгісі.

40. Әлемдегі дамушы елдер тобына анықтама беріп, оларды бір топқа жатқызудың себептерін түсіндіріңіз.

Дамушы елдер — империалистік мемлекеттердің ұзаққа созылған отарлық және жартылай отарлық қанауы салдарынан өздерінің әлеуметтік-экономикалық дамуы жағынан артта қалған Азиядағы, Африкадағы, Латын Америкасындағы   тәуелсіз елдердің тобы. Дамушы елдер» терминін ғылыми ұғым ретінде 1960 жылдың басында аргентиналық экономист Р.Пребиш енгізген.

Дамушы елдерге Азияның барлық мемлекеттері (Япония, Өңтүстік Қорея және Израиль жатпайды), Латын Америкасы елдері және Африка (ОАР жатпайды)   елдері (150-ге жуық) жатады. Олар ұзақ уақыт бойы империалистік мемлекеттердің отаршылдық және жартылай отаршылдық езгісінде болып келді.

Дамушы елдер ұқсастықтары:

• Маңызды табиғи ресурстар

• Бұрынғы отар елдер

• Экономикасының көпжақтылығы

• Халықы санының тез өсуі

• Еңбек ресурстарының көптіліг

• Жастар үлесінің көп болуы

• Ауылдық халықтың басымдығы

• Урбанизацияның аз болуы

• Урбанизацияның жылдам қарқыны

• Жалған урбанизация

• Күрделі этникалық құрам

Дамушы елдер құрамы: Дамушы елдерді экономикасының ауқымына, халықаралық еңбек бөлінісіндегі орнына, әлеуметтік-экономикалық даму деңгейіне байланысты алты топшаға жіктейді :Жетекші дамушы елдер,Жаңа индустриялық елдер,Плантациялық шаруашылық елдері ,Мұнай экспорттаушы елдер ,Жалға пәтер беруші" елдер, Даму деңгейі төмен елдер

Дамушы елдердің негізгі экономикалық бағыты:экономикасын жақсарту және дамыған мемлекеттер қатарына қосылу үшін бәсекелестікке түсу . Яғни даму бағыттары қолда бар ресурстарды тиімді пайдаланып, дүниежүзілік әйгілі фирмалармен серіктестіктер құнын жұмыс істеу.

Дамушы елдер ерекшеліктері:

Халқының саны бойынша (Индия, Гренада)

• Минералды ресурстармен қамтамасыз етуі бойынша (Сауд Арабия, Демократиялық Конго Республикасы,Парагвай, Судан)

• ЖІӨ бойынша жан басындағы шаққандағы (Катар, Кувейт, Непал, Чад)

Дамушы елдердің әлемдік экономкадағы орны артып келеді. Мұны олардың халықаралық еңбек бөлінісдегі және әлемдік ЖҰӨ дегі дамушы елдер үлесінің артып, әлемдік саудадағы үлесінің артуымен түсіндіруімізге болады.

43. Дамушы елдердің әлемдегі ірі аймақтық топтарының ерекшеліктеріне қысқаша сипаттама беріңіз. отарлық және жартылай отарлық қанауы салдарынан өздерінің әлеуметтік-экономикалық дамуы жағынан артта қалған Азиядағы, Африкадағы, Латын Америкасындағы   тәуелсіз елдердің тобы. Дамушы елдер» терминін ғылыми ұғым ретінде 1960 жылдың басында аргентиналық экономист Р.Пребиш енгізген.

Дамушы елдерге Азияның барлық мемлекеттері (Япония, Өңтүстік Қорея және Израиль жатпайды), Латын Америкасы елдері және Африка (ОАР жатпайды)   елдері (150-ге жуық) жатады. Олар ұзақ уақыт бойы империалистік мемлекеттердің отаршылдық және жартылай отаршылдық езгісінде болып келді.

Дамушы елдер ұқсастықтары:

• Маңызды табиғи ресурстар

• Бұрынғы отар елдер

• Экономикасының көпжақтылығы

• Халықы санының тез өсуі

• Еңбек ресурстарының көптіліг

• Жастар үлесінің көп болуы

• Ауылдық халықтың басымдығы

• Урбанизацияның аз болуы

• Урбанизацияның жылдам қарқыны

• Жалған урбанизация

• Күрделі этникалық құрам

Дамушы елдер құрамы: Дамушы елдерді экономикасының ауқымына, халықаралық еңбек бөлінісіндегі орнына, әлеуметтік-экономикалық даму деңгейіне байланысты алты топшаға жіктейді :Жетекші дамушы елдер,Жаңа индустриялық елдер,Плантациялық шаруашылық елдері ,Мұнай экспорттаушы елдер ,Жалға пәтер беруші" елдер, Даму деңгейі төмен елдер

Дамушы елдердің негізгі экономикалық бағыты:экономикасын жақсарту және дамыған мемлекеттер қатарына қосылу үшін бәсекелестікке түсу . Яғни даму бағыттары қолда бар ресурстарды тиімді пайдаланып, дүниежүзілік әйгілі фирмалармен серіктестіктер құнын жұмыс істеу.

Дамушы елдер ерекшеліктері:

Халқының саны бойынша (Индия, Гренада)

• Минералды ресурстармен қамтамасыз етуі бойынша (Сауд Арабия, Демократиялық Конго Республикасы,Парагвай, Судан)

• ЖІӨ бойынша жан басындағы шаққандағы (Катар, Кувейт, Непал, Чад)