5.1 Қалдықтардың мүмкіндік шекті концентрациясын есептеу

Қалдықтардың мүмкіндік шегі (ҚМШ) деп - қалдықтардың техникалық мөлшерімен бекітілген шарты бойынша ауаның жердегі қабатындағы ластағыш заттардың концентрациясы жергілікті тұрғындар, өсімдік және жануарлар әлемі үшін ауа сапасының мөлшерінен аспауы тиіс.

Зиянды заттардың мүмкіндік шекті концентрациясы (МШК) деп - белгісіз уақытта адамның бойында күнделікті әсері кезінде патологиялық өзгерістер мен аурулардытудырмайтын құрамын айтады. Жергілікті орындардың ауадағы МШК-сы максималды бірлік немесе орташа тәуліктік мәндері үшін бекітілген.

Зиянды заттардың жердегі концентрациясының С_м (м²/м³) максималды мәніне Х_м қашықтықта бір көзден шығатын газды-ауа қоспасын тастау кезінде жетеді:

( 17 )

мұндағыА-атмосфераның температуралық стратификациясына байла-нысты коэффицент, Қазақстан үшін А=200;

М (г/с) – бір уақытта атмосфераға тасталатын зиянды заттардың салмағы;

F – атмосфералық ауадағы зиянды заттардың тұну жылдамдығын ескеретін өлшемсіз коэффицент, газ тәрізді зиянды заттар үшін F=1;

m,n – қалдық көзінен шығатын газды-ауа қоспасының шартын ескеретін коэффицент;

Н (м) – қалдық көзінің биіктігі;

η – жергілікті рельеф әсерін ескеретін өлшемсіз коэффицент, біздің жағдайда η=1;

(⁰С) – газды-ауа қоспасын тастайтын температура Т_n мен қоршаған атмосфералық ауа температурасының арасындағы айырмасы, қалыпты жағдайда Т_ауа =20⁰С деп қабылдаймыз;

V₁(м³/с) – газды-ауа қоспасының шығыны.

ЭЛТС-АҚ қондырғысы үшін қалдық көзін ыңғайлы есептеу үшін параметрлері кестеде келтірілген тәртіппен а, ә, б әріптерімен белгілейміз. Сонда көздер бойынша газды-ауа қоспасының шығыны шартты түрде алатын болсақ, а үшін D=4,79 м, ә үшін D=1,748 м, б үшін D=0,896 м.

мұндағы: w₀ (м/с)-кестедегі ескертулер бойынша бір көзден шығып жатқан газды-ауа қоспаның орташа шығым жылдамдығы.

Кесте мәліметтеріне сүйене отырыпәр көз үшін V_м, f және f_c параметрлерін есептейміз:

а)

ә)

б)

S<100 cм кезіндегі m және n коэффициенттерін есептейміз:

а)

ә)

б)

f<100 кезіндегі n коэффициентін V_m байланысты төмендегі формуламен анықтаймыз:

а) 0,5<V_m<2 кезіндегі

ә) 0,5<V_m<2 кезіндегі

б) V_m>0,5 кезіндегі

Қалдық көзінен шығатын ара-қашықтықтың шекті концентрациясы Х_м(м) метерологиялық жағдайларда С_м максималдық мәніне жетіп, анықталады:

мұндағы: d - f<100 кезіндегі өлшемсіз коэффициент:

а) 0,5<V_м<2 кезінде

ә) 0,5<V_м<2 кезінде

Көздер үшін Х_м қашықтықты анықтаймыз:

Желдің қауіпті жылдамдығы кезінде V_м факел осінен қалдықтардың әртүрлі қашықтықтарда Х_м (м) қалдық көзінен шығатын атмосферадағы зиянды заттардың жердегі концентрациясы С (м²/м³) төмендегі теңдеумен анықталады:

мұндағы: - қатынасы мен F мәніне байланысты анықталатын өлшемсіз коэффицент. а ластаушы көзінің мәндерін Х₁=20 м, Х₂=200 м, Х₃=5000 м, Х₄=1000 м.

Х₁=20 м үшін <

Х₂=200 м үшін < бірақ 1-ден көп

>

> , F=1 үшін,

ә және б көздері үшін S_i коэффициентін есептейміз:

ә) Х₁=200 м, Х₂=500 м, Х₃=2000 м, Х₄=2100 м деп қабылдаймыз:

<

> , F=1 үшін,

б) Х₁=20 м, Х₂=100 м, Х₃=200 м, Х₄=500 м деп қабылдаймыз:

> , F=1 үшін,

Орындалған есептеулерге сүйене отырып, жердегі концентрация мәні мен оның максималдық мәнін анықтауға болады:

а көзінің биіктігі Н=7м<10м, сондықтан есептеу кезінде S_i-ны S^//-ке ауыстырып есептейміз:

Мұндай ауыстыруларды түрлі көздерден шығып жатқан жердегі концентрацияны және желдеткіш жүйелерінен шығатын қалдықтарды есептеуге пайдаланады.

С₂, С₃, С₄ мәндерін есептейміз:

С₂=0,6438 ; С₃=0,1385 ; С₄=0,0496544

ә)

С₁=0,98067·0,037=0,0363 ; С₂=0,729·0,037=0,026973 ;

С₃=0,113·0,037=0,004181 ; С₄=0,104·0,037=0,003848

б)

С₂=0,1164·6,6665=0,77598 ;

_С3=0,1117·6,6665=0,74465 ; С₄=0,0223·6,6665=0,148662

Алынған мәліметтерге сүйене отырып З қалдық көзіне С-Х байланысындағы сипаттамалық мәліметтер құрамыз [12].