Қазіргі замандағы биологианың мәселесі

Дәріс 15

Тақырып: Биоэтиканың негізі

Жоспар

Биоэтика түсінігі, анықтамасы. Биоэтика ғылым ретінде қалыптасуы

Биоэтиканың негзгі мәселелері.

Мемлекетаралық ұйымдар және биоэтикалық мәселелерді шешуші құқықтық нормалар

1.Биоэтика түсінігі, анықтамасы. Биоэтика ғылым ретінде қалыптасуы

«bios» ол өмір деген мағына беретіндігі белгілі. Этика терминін грек философы, энцеклопедисті Аристотельмен енгізілген (грек. Ethos әдет ғұрып мінез) ол адамның қоршаған ортадағы: отбасыда, жұмыста, және т.б жерлердегі әлеуметтік орнын анықтайтын өзін-өзі ұстау нормалдары. Цицерон Аристотельдің еңбектерін латын тіліне аударған кезде ол «мораль» сөзін қолданған (лат. Mor – әдет ғұрып, қызығушылық). Орыс тілінде оны «қызығушылық» деп атайды – солайша тағыда бізге адамның әдет ғұрыптарды еске түсіреді.

«биоэтика» терминін 1969 жылы «Биоэтика – болашаққа көпір» кітабын шығарған В.Р. Поттермен енгізілшен. Бұнда ол биоэтиканы биологиалық және адам құндылықтарын біріктіре оны «адам өмірін жақсартатын ғылым ретінде түсінген». Біздің көзқарасымыз бойынша, негіз ретінде биоэтика бойынша Страсбург симпозиуммен ұсынылған түсінікті алуға болады (1990) бұнда, болашақта жеке ғылым ретінде, биологиа мен медецинаның дамуымен қатар, әлеуметтік моральдік, саяси мәселелерді қарастырады. Термин 1990 жылы В.Р. Поттермен, қазіргі замандағы адамдардың осы уақытта өмірдегін орнын сақтауға бағытталған этикалық мәселелрді белгілеуге бағытталған. Терминді бірінші рет медецинада 1971 жылы қолданылған. Encyclopedia of biothics, биоэтиканы «инабаттылық сипаттамаларды жүйелік зерттемелер ретінде» қарастырады, бұған қоса моральді баға, шешім, өзін-өзі ұстау, және т.б – медецинамен биологианың жетістіктері.

Биоэтиканың қалыптасуы 60 жылдары ғылыми-техникалық төңкеріске байланысты медецинаның дамуымен байланысты. Тәжірібиеге жаңа технологиалардың енгізілуі ортада моральді-этикалық құқықтық мәселелерді туындатты, бұны әншейінді медециналық түрмен шешуге мүмкін болған жоқ. Демократиалық құқықтар бойынша қозғалыстар, адамның жеке құқықтары мен бостандықтарына байланысты ақпараттарды тарату, пациенттердің құқықтары жаңа түсінік алды. Өзән өзі анықтау принциптеріне негізделген әдеттегі патерналистикалық жүйенің ауысуы жүреді. Мысалы, медецинаның міндеттеріне, пациентті емдеу әдісі жайлы хабарлау кіреді, бұл жағдайда пациент бұны қабылдап немесе мүлдем бас тартуы мүмкін.

Осы негізгі екі негізгі түсініктерден басқа тағы биоэтиканың қалыптасуына әсер ететін факторларды атап өткен жөн:

Денсаулық сақтау секторындағы әлеуметтік әділеттілікті сақтау

Барлық адамдарды тиісті Биоэтиканың мәселелерін қозғау (сондықтан медецина облысында моральдік шешімдерді іздестіру мәселерін ВОЗ басқарады.)

Биоэтика өзінің мәні бойынша медецинаның шегінен шығады, ал істе ол қазіргі заманғы медецинада пайда болатын адамгершілікке байланысты мәселелерді шешуге тырысады, ол қазіргі заманғы жаңа технологиалардың қолдангуымен себептеледі. Биоэтика - барлығына ортақ игілік, пациенттерін құқықтарын сақтауға бағытталған құндылық және келесі мәселерді шешуге бағытталған:

Эвтаназиа мәселесі, өлімнің жаңа критериі, аборт

Медециналық көмектен өте алмайтын, мүгедектер,

Бала туумен байланысты (жасанды туу және т.б)

Ол тек денсаулық пен ауру емес, бұнда осы жағдайларды адамның түп түбінен іздестіру қажет, адамның биологиасында, табиғатынан іздестіру керек.

Компьютерлік технологиалардың қалыптасуына байланысты адамның медецинадағы орнын роботтармен ауыстыру мәселесі туындап жатыр. Осымен қатар тағы басқа өндірістік тамақ қорлар, адамдар санының өсуі. Сондықтан игілік барлық адамдардың қызығушылығы болып отыр.