Жұмыссыздық түрлері

Жұмыссыздық түрлерінің классификация адамдардың уақытш жұмыспен қамтылуының себептерімен анықталады. Оның түрлер:

1. Фрикционды жұмыссыздық

Фрикционды жұмыссыздық еңбек рыногына енді келген немесе бір жұмыс орнынан екіншісіне ауысу кезеңінде уақытша жұмыс істемейтін адамдарды қамтиды.

Оған мысалы, мектеп және жоғары оқу орнын бітірушілер, баламен отырған әйелдер, запастағы әскери қызмткерлер, өз еркімен жұмыстан босатылғандар.

Фрикционды жұмыссыздық міндетті түрде болады, өйткені еңбек рыногында жаңадан келгендер, бір жұмытан екіншіге ауысқандар әрқашан табылады. Бұл жұмыссыздық ұзаққа созылмайды.

2. Құрылым жұмыссыздығы

Құрылым жұмыссыздығы халық шаруашылығының құрылымындағы объективті өзгерістерге байланысты мамандықтары керексіз болғын адамдарды қамтиды.

Бұл жұмыссыздықтың болу себебі – жұмыс орны құрылымының жұмыссыздардың мамандықтарының құрамына сәйкес келмеуі, яғни бос жұмыс орындары бар, ал оған алынуы керек жұмыссыздардың сәйкес мамандықтары жоқ.

Құрылым жұмыссыздығы да міндетті түрде болады, өйткені ол экономикалық өмірдегі тұрақты өзгерістердің салдары және ол ұзағырақ созылады, бұл жұмыссыздарды алдын ала дайындау мерзімі мен түсіндіріледі.

Құрылым жұмыссыздығының бір түрі – техникалық жұмыссыздық, ол жаңа техниканың енгізілуімен байланысты.

3. Циклды жұмыссыздық

Циклды жұмыссыздық экономика дамуының циклдық сипатына негізделген, экономикалық құлдырауда болады.

Экономикалық құлдырау фазасында өндіріс қысқарады, жұмыс орны азаяды, жұмысшыларды қысқартуға тура келеді, нәтижесінде циклды жұмыссыздық пайда болады.

4. Жасырын жұмыссыздық

Жасырын жұмыссыздық адамдар толық жұмыс күнін немесе толық жұмыс аптасын істемеуге мәжбүр болғанда орын алады.

90-шы жылдардың басында нарықтық өзгерістердің басталуы себепті біздің елде бұл жұмыссыздық көптеп кездесті.

Жұмыссыздық деңгейін анықтауда бұл түрі есептелінбегендіктен өндірістің құлдырауы мен жұмыссыздықтың төменгі деңгейі бір қарағанда сәйкес болмады.

Табиғи жұмыссыздық түсінігі

Құрылым және фрикционды жұмыссыздық барлық елдердің экономикасында болғандықтан және олар еңбек рыногының “Табиғи жағдайы” болып табылғандықтан экономисттер табиғи жұмыссыздық ұғымын енгізді.

Табиғи жұмыссыздық – тек қана фрикционды және құрылым жұмыссыздықтарының болуымен анықталатын жұмыссыздық.

“Табиғи жұмыссыздық” ұғымымен “толық жұмысбастылық” ұғымы тығыз байланысты.

Толық жұмысбастылық – экономикада тек қана табиғи жұмыссыздық болатын жұмыспен қамтылу деңгейі.

Нарықтық экономикалы елдерде түрлі тұрғындар тобының арасында жұмыссыздық көрсеткіштерінің кейбір ортақ заңдылықтары белгілі:

• Жұмыссыздық деңгейі үлкендерге қарағанда жастардың арасында жоғары

• Жұмыссыздық деңгейі жоғары квалификациялы, оқыған адамдардың арасында төмен

• Қызметкерлердің арасында жұмыссыздық деңгейі жұмысшыларға қарағанда төмен.

• Қалалықтарға қарағанда жұмыссыздық ауыл тұрғындарында төмен