Ұзақ мерзімді қаржыландыру

Облигациялар шығаратын корпорациялар жаңа технологияларды сатып алу, ұлғаю немесе корпоративтік бірігу (жұту) үшін қаражаттарды алғылары келеді. Корпорациялар жаңа облигацияны шығарғысы келген жағдайда, банкке шығарылымға кепіл болу туралы өтінішпен жүгінеді.

Займды алу үшін, корпорациялар ұзақ мерзімді қарыздық облигацияларды жиі сатады. Облигацияның ұстаушылары корпорацияларға қарызға ақша береді, және осының салдарынан корпорациялардың несие берушісіне айналады. Облигацияның қызмет ету мерзімі барысында оның ұстаушылары пайыз ретінде сыйақы, ал облигация өтелетін кезде - оның толық құнын алады. Сонымен қатар, компаниялар сауда несиесі, қаржылық мекемелердің займдары және басқа компаниялардан тікелей қарыздану арқылы қысқа мерзімге қарыздана алады. Қаржылық институттар, өз кезегінде, компанияларға ақшаны қарызға береді. Компаниялардың күрделі және басқа да ресурстарға салған инвестициялары бір бөлігі жаңа құрал-жабдықтардың шығындарын жабуға мүмкіндік беретін ауқымды пайда табуға ықпал етеді. Компанияның үстінен есептелетін пайыздарды қоса қарызын қайтаруға мүмкіндігі болады. Сонымен, бизнес экономиканың өсуіне пайдаланатын ақшалары өз иесіне де инвестициядан табыс әкеледі және жинақтардың көбеюіне мүмкіндік береді.

Егер, облигацияның ұстаушылары компанияның несие берушісі болып саналатын болса, онда акционерлер оның иесі болып табылады. Корпорациялар, көбіне, қаржы нарығында қорларды жинау үшін жаңа акциялар шығарады. Барлық корпорациялар жай акцияларды шығарады, ал кейбіреуі, сонымен қатар, қарым-қатынасы облигацияларға ұқсас артықшылығы бар акцияларды шығарады.

Акциялар

Жай	Артықшылығы бар
Жай акциялар барлық шығындар мен салықтарды шегергеннен кейін қалатын пайданың бір бөлігін алуға құқық береді. Жай акциялардың ұстаушылары директорлар Кеңесінің мүшелерін сайлауға қатысады және басқа да дауыс берулерге қатыса алады.	Артықшылығы бар акция дауыс беру құқығын бермейді, олардың басқа артықшылығы бар: мұндай акциялардың ұстаушылары дивидендтерді бөлу бойынша шешім қабылданатын жағдайда өз пайдаларын бірінші болып алады.

Барлық акционерлік қоғамдар жай акциялар шығарады. Көптеген корпорациялар, сонымен қатар, артықшылығы бар акциялар шығарады. Жай акциялар да, артықшылығы бар акциялар да иелік ету үлесін білдіреді. Компанияның жағдайы нашар болса да артықшылығы бар акциялардың ұстаушылары өз дивидендтерін алады, ал жай акциялардың ұстаушыларында мұндай мүмкіндік болмайды, олар ештеңе ала алмайды. Сонымен қатар, компания жабылатын жағдайда артықшылығы бар акциялардың ұстаушылары активтердегі өз үлесін бірінші болып, одан кейін жай акция ұстаушылары ала алады.

Күн сайын бүкіл әлемде миллиард акциялар сатылады және сатып алынады. Бірақ, акциялардың бірнеше белгілі нарықтары бар. Корпорация өзінің алғашқы акцияларын шығаратын кезде инвестициялық банкке кепіл болу туралы өтініш жасайды.

Егер банк, шығарылымның кепілі болуға келісетін болса, ол компанияның шығаратын барлық акцияларын келісілген баға бойынша сатып алады да, кейіннен оларды сатып алушыларға акцияларды алғашқы ашық ұсыну арқылы сатады. Бұл жаңа эмиссия нарығы немесе алғашқы нарық деп аталады.

Алғашқы ұсыныс акциялары сатылғаннан кейін адамдар оларды шығарған компанияға тәуелсіз сатады және сатып алады. Қайталама нарық дегеніміз біз әдетте қор нарығы деп атайтын нарық. Қайталама нарықта адамдар тек акциялармен сауда жасап қана қоймай, сонымен қатар, корпоративтік және мемлекеттік облигацияларды айырбастаумен айналыса алады. Облигацияның пайыздық мөлшерлемесі нарықтық мөлшерлемелердің өзгеруіне тұрақты болатындықтан, олардың құндылығы жоғары немесе төмен болуы мүмкін. Облигациялардың табыстылығына номиналға қатысты оның құнынынң артуы немесе кемуі әсер етеді. Табыстылық – баға мен жылдық пайыздың қатынасына сәйкес болатын облигация бойынша төленетін сомма. Қазынашылық вексельдер мен муниципалды облигациялар секілді мемлекеттік облигациялар алғашқы шығарылымнан кейін қайталама нарықта сатылады. Федералды резервтік жүйе жаңа қазынашылық вексельдер мен облигацияларды сатумен айналысады. Олардың өтелу мерзіміне дейін сатқысы келетіндер брокерлердің көмегіне жүгінеді. Муниципалды облигациялар инвестициялық банктер немесе ашық саудаластық арқылы шығарылады. Шығарылғаннан кейін олар брокерлер арқылы сатылады.

Қор нарығында адамдар акцияларды сатып алған ақшалар компанияларға емес, сол акцияларды сатқан адамдарға өтеді. Осыған орай, қосымша қаржыландыру қаражаттарын алуды көздейтін компаниялар үшін қор нарығы маңызды емес болып көрінуі мүмкін. Ал, шын мәнінде, қор нарығы маңызды рөл атқарады. Адамдардың шектеулі саны ғана алғашқы нарықта акциялар сатып ала алады, ал қайталама нарықтарсыз компанияларда қажетті күрделі ресурстарды қаржыландыруға байланысты қиындықтар тууы мүмкін. Қор нарығында бағалы қағаздарды айырбастайтын ұйымдастырылған орындар бар, мысалы, Нью-йорктік қор нарығы. Федералды үкіметке бағынатын бағалы қағаздар жөніндегі комиссия акциялар, облигациялар және басқа бағалы қағаздар нарығын бақылайды.

Инвесторлар мен фирманың қаржылық жағдайына қызығушылық танытатын тұлғалар пайда мен шығын туралы есеп беру және баланстық есеп берумен таныса алады. Баланстық есеп беруде компанияның активтері (олардың иелігіндегі) және пассивтері (қарыз капитал соммасы) көрініс табады. Актив пен пассив арасындағы айырма меншік капитал болып табылады. Пайда мен шығындар туралы есептемеде компанияның түсімдері мен шығындары айқындалады. Ол компанияның табыстылығы туралы мәлімет береді.

Кәсіпорындар өз пайдасые екі әдіс арқылы жұмсай алады: өз акционерлері арасында бөлуі немесе іске қосуы мүмкін. Компания жинақтарының басым бөлігі негізгі капитал амортизациясынан пайда болады. Амортизация деп құрал-саймандардың, мәшинелердің, жабдықтар мен басқа да капиталды ресурстардың біртіндеп тозуын айтамыз. Амортизациялық шығындар сатылатын тауарлардың бағасына енгізіледі. Осылайша, қаражаттарды сақтай отырып, компания ескі құрал – жабдықтарды жаңартып, қаражаттарды капиталды ресурстарға қайта инвестициялайды.

Компаниялар амортизациялық төлемдерді сатылған өнімнің түсімінен шегере отырып, жинақтауға міндетті. Жинақталған қаражаттарды компания бір бөлігі жаңа капиталды ресурстарды сатып алуға жұмсайтын пайда ретінді қарастырады. Бұл жинақталған пайда бөлінбеген пайда немесе табыс деп аталады. Бөлінбеген пайда, қосымша қаржыландыру көзі ретінде, әсіресе, жаңадан құрылған шағын және тез өсіп келе жатқан компаниялар үшін аса маңызды. Әдетте, бұл компаниялар өз акционерлеріне дивидендтерді төлемейді, сондықтан бөлінбеген пайда фирманың әрі қарай дамуы үшін пайдаланылады.

Әдетте, кәсіпорындар жаңа капиталды ресурстарға ұзақ мерзімді қарыздар арқылы инвестициялайды. Несиенің негізгі соммасы, көбінесе, несие мерзімінің соңында, ал пайыздар несие мерзімі барысында белгілі уақыт аралығында төленеді. Бұл ұзақ мерзімді қарыздар облигациялар деп аталады. Қарыз алушылар қажетті ақша қаражаттарын алады, ал несие берушілер үстінен төленетін пайыздардан табыс табады.