- •Мазмұны
- •1 Тақырып. Ресурстардың шектеулілігі. Таңдау мәселесі. Балама құн. Ресурстардың шектеулілігі
- •Кесте 2. Өндіріс мүмкіншіліктерінің кестесі
- •1 Сурет. Өндіріс мүмкіншілігінің қисық сызығы
- •Экономикалық жүйе түрлері
- •1 Тақырып. Ресурстардың шектеулілігі. Таңдау мәселесі. Балама құн. (есептер, тест сұрақтары)
- •Өз бетімен шығаруға арналған есептер
- •Тест сұрақтары
- •Әрбір экономикалық жүйе ресурстардың шектеулілігі факторына тап болады дегенде не туралы сөз болып отыр:
- •Өндірістік мүмкіншіліктер қисық сызығын сызған кезде төменде аталған экономикалық ұғымдардың қайсысын тікелей мысал ретінде көруге болады:
- •2 Тақырып. Сұраныс. Ұсыныс.
- •Сұраныс (demand).
- •Ұсыныс.
- •3 Тақырып. Сұраныс икемділігі. Ұсыныстың икемділігі.
- •3 Тақырып. Сұраныс икемділігі. Ұсыныс икемділігі.
- •IV. Тапсырмалар
- •VI тест 2. Төмендегінің қайсысы дұрыс?
- •4 Тақырып. Сұраныс пен ұсыныстың өзара әрекеті.
- •1. Сұраныс өзгерісіне реакция.
- •2. Ұсыныс өзгерісіне реакция.
- •3. Сұраныс пен ұсыныстың бірдей өзгерісне реакция.
- •Нарықтық бағаны белігеуде мемлекеттік реттеудің салдарлары
- •Салықтар мен дотациялар;
- •Директивті бағалар (бағаның жоғарғы және төмеңгі шегін тағайындау)
- •3. Сату көлемін реттеу
- •4 Тақырып. Сұраныс пен ұсыныстың өзара әрекеті (есептер, тест сұрақтары).
- •Қорытынды: алынатын түсімнің ең көп мөлшері тепе-теңдік баға кезінде болады. Тест
- •Тест жауаптары
- •5 Тақырып. Бизнесті ұйымдастыру нысандары
- •Бизнесті ұйымдастыру нысандары
- •Жеке бизнес
- •Жеке нысан: артықшылығы мен кемшілігі
- •Серіктестік бизнесті ұйымдастыру нысаны ретінде
- •Серіктестік: артықшылығы мен кемшілігі
- •Бизнесті ұйымдастырудың акционерлік нысаны
- •Акционерлік қоғам: артықшылығы мен кемшілігі
- •Бизнесті ұйымдастырудың арнайы нысандары
- •5 Тақырып. Бизнесті ұйымдастыру нысандары (есептер, тест сұрақтары)
- •1 Тапсырма
- •«Алтын кілт» ертегісі.
- •Есептер
- •6 Тақырып. Кәсіпкерлікті қаржыландыру
- •Қаржы нарығы
- •Қысқа мерзімді қаржыландыру
- •Ұзақ мерзімді қаржыландыру
- •Акциялар
- •Кәсіпорын жаңа капитал шығарады
- •Кесте 1. Қызмет түрлері бойынша таза табыс, млн. Теңге
- •Тақырып 6. Кәсіпкерлікті қаржыландыру (есептер, тест сұрақтары)
- •Тест 1.
- •Жауап бланкісі
- •Есеп 1.
- •Тест 2.
- •Жауап бланкісі
- •Есептер 2
- •7 Тақырып. Фирма шығындары.
- •Шығындар
- •Шығын түрлері
- •Өнімді өндіру үшін фирманың қолданатын сыртқы және ішкі өндіріс факторлары
- •Шекті шығындар
- •Фирма шығындары
- •Пайданың ең жоғары болу шарты
- •Өндіріс масштабының (көлемінің) әсері
- •Қорытынды
- •7 Тақырып. Фирма шығындары (есептер, тест сұрақтары)
- •II.Есептер
- •III. Тест
- •8 Тақырып. Бәсекелестік. Рынок құрылымы.
- •Бәсекелестік
- •Рынок құрылымы
- •Қорытынды
- •2 Тапсырма
- •1 Тапсырма.
- •2 Тапсырма. Түрмедегідер диллемасы
- •3 Тапсырма. Бензоқұбырлар дуэлі
- •4 Тапсырма. Авиокомпания ісі: ірі болған сайын жақсы ма?
- •9 Тақырып. Еңбек нарығы. Еңбек ресурстары.
- •Еңбек нарығы
- •Еңбек ресурстары және жұмыссыздық
- •Жұмыссыздық түрлері
- •Фрикционды жұмыссыздық
- •Құрылым жұмыссыздығы
- •Циклды жұмыссыздық
- •Жасырын жұмыссыздық
- •Табиғи жұмыссыздық түсінігі
- •Жұмыссыздықтың салдары
- •Оукен заңы
- •Қосымша материал.
- •Жұмыспен қамтуды мемлекеттік реттеу
- •Жай мерзімді
- •Мерзімді-сыйақылы
- •Еңбек нарығы қалай жұмыс жасайды
- •Еңбекке сұраныс
- •Жоғары мөлшерде пайда алу шарты
- •Еңбек ұсынысы
- •Нарықтық тепе-теңдік
- •Қызмет түріне орай еңбекақы деңгейіндегі айырмашылықтар
- •Жалқының ең төменгі деңгейін мемлекеттік реттеу
- •Тақырып 9. Еңбек нарығы. Еңбек ресурстары. (есептер, тест сұрақтары)
- •II. Өздік жұмысқа арналған тапсырмалар тест
- •1 Тест сұрақтарына жауаптар
- •III. Еңбек нарығы және жалақы
- •Келесі сөйлемдердің қайсысы дұрыс, қайсысы қате екенін көрсетіңіз.
- •Келтірілген жауаптардың қайсысыд ұрыс екенін көрсет.
- •Тапсырмалар мен есептер
- •Жұмыспен қамтылғандар және жұмыссызлар. Жұмыссыздықты өлшеу.
- •Терминдермен түсініктерге сәйкес анықтамаларын табыңыз:
- •№3 Тест
- •Есептер
- •Тақырып 11. Экономикалық тұрақтылық
- •Экономикалық тұрақтылық
- •Макроэкономиканың мақсаты мен құралдары
- •Жалпы ұлттық өнім. Жалпы ішкі өнім.
- •Жұө табыс тәсілімен есептеу
- •Жіө өндірістік әдіспен есептеу.
- •Қосымша құнды есептеу
- •Ұлттық шоттың басқа көрсеткіштері
- •Номиналды және нақты жүө
- •Экономикалық циклдар
- •Макроэкономикадағы тепе-теңдік
- •Тепе-теңдік баға деңгейі мен ұлттық өндірістің нақты көлемі
- •Жұмыспен қамтудың кейнсиандық теориясындағы макроэкономикалық тепе-теңдік
- •Жұмыссыздықты шектеу мақсатындағы экспансия саясаты
- •Инфляцияны шектеу мақсатындағы рестриктивті саясат
- •Экономиканы ақша-несие және бюджеттік реттеу әдістері
- •Тақырып 11. Экономикалық тұрақтылық (есептер, тест сұрақтары) тест 1.
- •Тест 2.
- •Дұрыс сөйлемді анықта:
- •12 Тақырып. Халықаралық сауда
- •13 Тақырып. Экономикадағы мемлекет
- •Экономикадағы мемлекет
- •1.1 Жеке меншік құқығын сақтау
- •1.2 Сыртқы әсерлерді ескеру
- •1.3 Нарықтық бәсекелестікті қамтамасыз ету
- •1.4 Тұтынушыларды қорғау
- •1.5 Экономиканы тұрақтандыру
- •1.6 Экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету
- •1.7 Қоғамдық қолданыстағы тауарлар мен қызметтерді қамтамасыз ету
- •1.8 Мемлекеттік және жеке сектордың өзара әрекеті
- •1.9 Үкімет өз ақшасын қалай жұмсайды
- •1.10Үкіметтік табыстардың көздері
- •Қорытынды
- •Қазақстан республикасы бойынша қосымша материал
- •13 Тақырып. Экономикадағы мемлекет. (есептер, тест сұрақтары) тест
- •Ойлануға арналған сұрақтар
- •5 Нарық Соңғы тауарлар мен қызметтер 6 Нарық 1 Жаттығу
Серіктестік: артықшылығы мен кемшілігі
Артықшылығы |
Кемшілігі |
Әріптестер «жалғыз»-бизнесменге қарағанда аса ірі капиталды ресурстарды тарта алады, оларға қарыз қаражаттарын алу оңай, соның салдарынан жеке бизнеске қарағанда аса ірі қызметті ұйымдастыру мүмкіндігі бар. |
Толық серіктестік, жеке кәсіпкерлік секілді, шектеусіз жауапкершілік қағидасы негізінде қызмет етеді, бұл батыл және тәуекелді шешімдерді қабылдау мүмкіндігін шектейді. |
Серіктестікке өз «капиталын» салатын әріптестер бірігеді, яғни, ақшасы мен капиталы бар жеке адамдардың шеберлігі, дағдысы, таланты бірігеді. |
Серіктестіктегі бизнестің сәттілігі әріптестердің өзара сенімі, жауапкершілігі мен адалдығына тәуелді. әріптестердің саны көбейген сайын олардың арасындағы келіспеушіліктің пайда болу қаупі көтеріледі, себебі, мұнда, әр-бір әріптес басқа әріптестердің қабылдаған шешімі бойынша жауапты болады. |
Әр-бір әріптес өзінің табиғатына, мінез-құлқына, қабілетіне және қызығушылығына сәйкес бизнестің жақтарымен айналыса алады. Мұнда бизнестің тиімділігі арта түседі. |
Кез-келген әріптестің бизнестен өз үлесімен шығып кетуі серіктестікті жаңадан құқықтық ұйымдастыруды талап етеді, ал бұл өз кезегінде бизнестің үздіксіздігін бұзады және мүмкіндігін төмендетеді. |
Әріптестік шешім қабылдауда қате жіберу мүмкіндігін төмендетеді, «бір бас жақсы, екі бас одан да жақсы» қағидасы бойынша жалпы басқаруды жақсартады. |
|
Бизнесті ұйымдастырудың акционерлік нысаны
Акционерлік қоғам (АҚ) – бұл біріккен шаруашылық қызметті іске асыру үшін акцияларды шығару мен сату нысанында жеке (азаматтар) және заңды (кәсіпорындар) тұлғалардың өз мүлкін еркін біріктіру жолымен құралатын шаруашылық ұйым. |
АҚ жарғылық қоры тең номиналды құнды белгілі акциялар санына бөлінген. Акция – жеке және заңды тұлғалардың бос ақша қаражаттарын тарту мақсатымен акционерлік қоғамдардың шығаратын бағалы қағазы. Акция салынған қаражаттардың соммасын куәландырады және ұстаушысына АҚ-дағы мүшелікке, оның капиталындағы үлеске иелік етуге, басқаруға қатысуға және белгілі табыс (дивиденд) алуға құқық береді. Акционерлер (акция иелері) өздеріне тиесілі акциялар құнының шеңберінде ғана шығынданады.
АҚ – ды бір тұлға құра алады немесе қоғамның барлық акцияларын бір акционер сатып алған жағдайда бір тұлғадан тұра алады. АҚ ашық және жабық түрде болады.
Жабық акционерлік қоғам (ЖАҚ) – акциялары еркін сатылмайтын және тек оның құрылтайшылары немесе алдын-ала келісілген тұлғалар арасында ғана орнықтырылатын
Ашық акционерлік қоғам (ААҚ) – акциялары еркін сатылатын АҚ; АҚ қатысушылары өздеріне тиесілі акцияларға басқа акционелердің келісімінсіз еркін иелік ете алады (яғни, акцияларды кез-келген қалаушы сатып ала алады және, соның арқасында, акционерлік қоғамның мүлкіне иелік етуге қосылады).
Осылайшы, акционерлік қоғамның капиталы қатысушылардың елеулі саны есебінен құралады. Олардың барлығы – бизнестің нақты меншік иелері. Бірақ, олардың басым көпшілігі фирманы басқаруға қатыспайтын болғандықтан, олар «ұйықтап жатқан» әріптес болып саналады. Қызметті жедел, күн сайын басқаруды директорлар Кеңесінің бақылауында болатын ақылы менеджерлер (кәсіпорындағы қызметті кәсіби, жоғары деңгейде басқаратын) атқарады. Акционерлердік осы тобы фирманың нақты саясатын анықтайды және стратегиялық шешімдерді қабылдайды.