5.6. Қорғау қасиеттері

Майлардың қозғалтқыш бөлшектерін мүжілдіру механиз­мі күрделі. Қолданбаған майда стандарт бойынша суда ерігіш қыш­қылдар болмауға тиісті. Қолданған май құрамында күкірт мөлшері көп болса, ол қозғалтқыш бөлшектерін өте тез мүжіл­діреді. Органикалық қышқылдар шойын мен болатқа әсер етпе­ге­ні­мен, бөлшектер құрамындағы түсті металдарды, әсіресе қор­ғасын және құрамында қорғасын бар қорытпаларды өте тез бүл­діреді. Сонымен қатар мүжілдіруге асқын оксид қосылыс­тары­ның атқарар рөлі жоғары. Органикалық қышқылдар мен асқын оксидті қосылыстар біріккенде қозғалтқыш бөлшекте­ріндегі қор­ғасын тезірек мүжілуге душар болады. Сондықтан майдың агрессивтілігін, оның қорғасынға әсері арқылы анық­тайды. Бел­гілі бір уақыт аралығында ауа және маймен жанасып тұрған қор­ғасын тілігі бетінің ауданы 1 м² болатын тілік масса­сының кемуімен өлшейді. Ол үшін 140⁰С температурада қызды­рылған майға 50 сағат бойы минутына 15 реттен қорғасын тілі­гін батырып, алып отырады, содан кейін оның массасын өлшей­ді. Стандартта май құрамындағы қышқыл мөлшерін майдың сіл­тілігі арқылы бағалайды, өлшем бірлігі 1г майдағы қышқылды бейтараптандыруға қажетті КОН массасы (мг) арқылы анық­талады.

Таза минерал майлардың мүжілдіру қасиеті үлкен. Майға қоспалар қосу арқылы мүжілдіруді баяулатады. Мүжілдіру про­цесін баяулатуда үш түрлі амал қолданады:

1) жұмыста болған май құрамындағы қышқыл өнімдерін бейтараптандыру. Бұл жолда жоғары сілтілі қоспаларды, мыса­лы сульфанаттарды пайдаланады. Олар қышқыл өнімдерді бей­тараптандырады. Оларды тиісті мерзімін толық атқарған май­дың сілтілік қасиетін сақтайтындай мөлшерде қосады;

2) майдың тотығу процесін баяулату. Бұл мақсатта гид­ропероксидтерді бұзып, белсенді радикалдарды белсенді емес жағдайға түсіретін қоспаларды пайдаланады. Ондай міндетті, әдетте, тотығуға қарсы қолданатын көп функциялы қоспалар ойдағыдай орындайды;

3) металл бетінде қорғаушы қабыршақ жасау. Бұл амалды іске асыру мақсатында қолданатын қоспалар қабыршақтардың металл бетіне бекуін қамтамасыз етеді.

5.7. Көбіктенбеу қасиеті

Қозғалтқыш жұмыс істеген уақытта май көбіктерінің пай­да болуына қолайлы жағдай туады. Оған айналшақ-бұлғақты ме­ха­низмдердің айналыста болатын бөлшектерінің майды қар­қынды араластыруы, майда су, тотығу өнімдерінің болуы мүм­кіндік туғызады. Кейбір жағдайда май қатты көбіктеніп, шашы­рауға дейін барады.

Майдың көп көбіктенуі қалыпты майлау тәртібін бұзады.

Көбіктендірмеу мақсатында барлық майларға 0,002-0,005% мөлшерінде

көбікке қарсы қоспаларды қолданады. Ондай қоспалар кремний органикалық полимерлер қатарына жатады.

Аталған қоспалар өзінің табиғатында минерал майында на­шар еритін қосылыстар. Сондықтан олар майдың бетінде қал­қып тұрады да, көбікті бұзу жылдамдығы пайда болуынан асып отырады. Өте аз мөлшердегі ондай қоспалар көбікті тұншықты­рып, қозғалтқышты көбіктен ақтап отырады.

Май бетіндегі кремнийорганикалық қосылыстардың поли­мер молекулалары ауа оттегісінің май деңгейіне өтуіне қиындық келтіреді. Мұндай қоспалардың аталған қасиеті майдың тотық­па­уын жақсартады.

Температура өсе келе майдың көбіктенуі азаяды, себебі майдың тұтқырлығы нашарлайды. Майда судың болуы көбік­тенуді ұлғайтады: майдағы су тамшылары буланып, алдымен су көбіршігі, одан кейін көбік пайда болуына әкеліп соғады.

Көпіруге қарсы қоспалардың жану өнімі – абразивті кремний оксиді болып табылатындықтан SiO₂ (кварц құмы) қоспаларды өте аз мөлшерде қосады.