4. Қазіргі заманның халықаралық құқығы.

20 ғасырдың екі дүниежүзілік соғыспен басталды, 1917 ж. Ресейдегі Октябрь социалистік революциясы және басқа елдердегі Шығыс Европа және Орта Азиядағы социалистік революциялар.

Соғысқа қатысқан барлық елдердің қайғысы объективті түрде соғыс және бейбітшілік мәселесін , адамның құқығын қорғау, ұлтты таңдау құқығын бекіту, мемлекеттердің бейбіт халықаралық ынтымақтастық туралы мәселелері бірінші көтерді.

Бұл жеткен халықаралық қатынас деңгейі халықаралық деңгейде мәселелерді шешу үшін халықаралық ұйымдарды құруға қол жеткізді. Мемлекет аралық ынтымақтастықпен бейбітшілікті қамтамасыз етуге танылған, бірінші саяси ұйым (Лига) 1919 ж. Бірінші дүниежүзілік соғыстың жеңімпаздарының елдерімен құрылған Лига Нации болды. Лига Нациясының құрылуының негізгі мақсаты болып, әділеттілік пен шындылыққа негізделген, мемлекет арасында ынтымақтастық пен бейбітшілікті қамтамасыз ететін халықаралық қатынасты қолдау болып табылады.

Халықаралық құқықтық дауларды шешу үшін Ұлттар Лига Статусымен сәйкес халықаралық әділетті тұрақты палатасы бекітілді. Палата бірінші халықаралық сот болып табылды.

Құрылған ұйымның жетіспеушілігі болып оның Жағылық құжаты – Статус болды, заңгерлердің пікірлері бойынша онда соғысты жүргізуге тыйым салынған норманың жоқтығы, Екінші Дүниежүзілік соғыстың басталуының бір себебі болды.

Жоғарыды келтірілген фактілерге байланысты айта кету керек, Лига Нации Версаль жүйесі – бұл бірінші дүниежүзілік соғыста жеңіске жеткен, одақ мемлекеттермен бекітілген (Антанта елдері) саяси режим. Версаль жүйесі 1919 ж. Версаль бейбітшілік шартымен құрылған, онда соғыс кезінде келтірілген зиянды өтеу мәселелері, Германия аумақтық шекарасын өзгерту және жеңген мемлекеттердің мүддесіне сай кезекті саяси дүниежүзілік картаның өзгеруі қарастырылды.

Осылайша, бейбітшілік пен ынтымақтастықты қамтамасыз ету мақсатымен құрылған Лига Нации интерграциялық саяси процесстің негізін қалады, бірақ мемлекет аралық дауларды бейбітшілік емес, соғыс және агрессиялық түрде қарап және жаңа дүниежүзілік соғысты тоқтата алмады.

1928 ж. Париж шарты, соғыстан бас тарту ұлттың саяси ережені бекіту құралы ретінде, барлық дауларды бейбіт жолмен шешу, сонымен қатар жалпы мемлекеттер мүдделеріне байланысты интернационалды саясатты шешу үшін соғысты ашуға болады.

Көріп отырғандай, Лига Нацияның Статусы және Париж шарты мемлекеттерге қауіпсіздік кепілі бола алмады.

Халықаралық құқықтың дамуына 1917 ж. Октябрь Революциясы да әсер етті. Ерекше оында 1917 ж. Бейбітшілік туралы Декрет. Декрет әділетті демократиялық әлем және халықтың өз таңдау құығының болуын жариялады. Тонаушылық соғыс, адамзатқа қарсы қылмыс деп есептелді, ал біреудің жерін басып алу құқыққа қайшы әрекет.

Декретте басқа да, тек декларативті сипатта емес, сонымен қатар халықаралық қатынас жүйесінде терең өзгертулер енгізетін ережелер бекітілді.

Айта кету қажет, 1917 ж. Бейбітшілік туралы Декрет, Бірініш Дүниежүзілік соғыстан кейінгі дүниежүзінің құрылымен анықтау мақсатында қабылданған құжаттардың бірі.

Жоғарыда көрсетіліп кеткен Лига Нацияның Статусы және 1928 ж. Париж шарты және т.б. мемлекеттердің немесе одақтас мемлекеттердің құжаттары да осы мақсатты көздеген еді.

Бірқатар жаңа конференцияларды өткізуге себеп болған мақсаты дауды бейбіт жолмен шешу, фашистік Германия бастаған Екінші Дүниежүзілік соғыс болды.

40 жылдардың басында Гитлерге қарсы мемлекеттердің қатысуымен Мәскеу(1943ж.), Тегеран(1943ж.) және Крым(1945ж.) конференциялары өтті. Конференцияның негізгі тақырыбы бейбітшілікті қолдау болды. Конференцияда соғысты кейінгі бейбітшілікпен қауіпсіздікті қолдайтын тең және тәуелсіз мемлекеттер арасында халықаралық ұйымды құру қажеттілігі шешіліп, сонымен қатар болашақ ұйымның қауіпсіздік кеңесінде дауыс беру тәртібі анықталды.

Ялта конференциясында соғыстан кейінгі Шығыс Европа және Шығыс елдерінің құрлымы анықталды.

Халықаралық-құқықтық институттарына негізделінді.

Халықаралық-құқықтық ғылымының маңызы қадамы. Халықаралық құқықты кодификациялық жөніндегі Гаага конференциясын айтуға болады. Қазіргі заманның халықаралық құқығының даму кезеңінің басы деп, Біріккен Ұлттар Ұйымының Уставын қабылдаған күні, яғни 1945 ж. 24 октябрь. БҰҰ соғыстан кейінгі уақытта мемлекетаралық қатынастардың дамуына маңызды әсер тигізіп , жалпы адамзаттық құндылық пен адамның құқығын бекітуге үлкен әсер бар.

1. Международное право / Под ред. Г.И.Тункина. Москва, 1994г.

2. Международное право / Под ред. Ю.М.Колосова. Москва, 1995г.

3. Международное право / Под ред. Г.В.Игнатенко. Москва, 1995г.

4. Международное право / Под ред. И.И.Лукашук. Москва, 1996г.

5. Международное право / Под ред. М.А.Сарсембаева. Алматы, 1996г.