- •Жалпы бөлім
- •Қазіргі кездегі халықаралық құқықтың түсінігі. Жоспары:
- •1 Қазіргі жаңа кезеңде халықаралық қарым-қатынастың негізгі сипаты.
- •Халықаралық құқық- құқтың айырқша жүйесі ретінде.
- •3. Халықаралық құқықтың қазіргі жаңа кезеңдегі атқаратын қызметі.
- •4. Кодификация және халықаралық құқықтың қарқынды өркендеуі.
- •5. Халықаралық көпшілік және халықаралық жеке құқық
- •2. Халықаралық құқықтың және халықаралық құқық ғылымының даму тарихы.
- •Халықаралық құқықтың қалыптасуы және оның тарихи кезеңдері.
- •Ежелгі дүниенің халықаралық құқығы.
- •Орта ғасырдың және жаңа ғасырдың халықаралық құқық және халықаралық құқықтық көзқарастары.
- •Қазіргі заманның халықаралық құқығы.
- •3. Халықаралық құқықтың қайнар көздері мен жүйесі
- •1. Халықаралық құқықтың нормалары.
- •2. Халықаралық құқықтың жүйесі.
- •3. Халықаралық құқық қайнар көздерінің негізгі түрлері.
- •4. Халықаралық құқықтың көмекші қайнар көздері.
- •4. Қазіргі замандағы халықаралық құқықтың негізгі қағидалары.
- •Халықаралық құқықтың негізгі қағидаларының ұғымы мен жіктелуі.
- •Халықаралық құқықтың негізгі қағидалары.
- •Күш қолданбау қағидасы.
- •Шекара беріктігі қағидасы.
- •Мемлекеттердің территориялық тұтастық қағидасы
- •Халықаралық дауларды бейбіт жол мен шешу қағидасы
- •Халықтардың тең құқықтығы мен өз-өзін анықтау қағидасы.
- •Адам құқықтары мен бостандықтарын құрметтеу қағидасы
- •6. Халықаралық құқық субьектісі.
- •3.Мемлекеттер сабақтастығы
- •Осындай жағдайларда Халықаралық Құқықтың рөлі
- •7. Халықаралық шарттар құқығы.
- •Халықаралық ұйымдар құқығы.
- •2. Халықаралық ұйымдардың түсінігі мен құқықтық табиғаты.
- •3. Халықаралық ұйымдардың даму тарихы.
- •9. Қазақстан -бұҰның мүшесі. Бұұ ның реформалау мәселесі. Жоспары:
- •11. Халықаралық құқықтық жауапкершілік.
- •Халықаралық ұйымдардың халықаралық құқықтық жауапкершілігі.
- •13. Дипломатиялық және консулдық құқық
- •Қазіргі таңда дипломатиялық және консулдық құқық, жүйелеу және прогрессивті даму тұрғысынан алғанда, халықаралық құқықтың бір ретке келтірілген саласы болып табылады.
- •Дипломатиялық құқықтың түсінігі
- •Дипломатиялық корпус
- •Консулды тағайындау мен қайта шақырудың тәртібі
- •14. Халықаралық экономикалық құқық
- •Халықаралық экономикалық құқықтың түсінігі және субьектілері.
- •2. Халықаралық экономикалық құқықтың қайнар көздері.
- •3.Халықаралық экономикалық құқық қағидалары.
- •4.Халықаралық экономикалық қатынастардың жекелеген салаларындағы қауымдастықты халықаралық-құқықтық реттеу.
- •5.Аймақтық экономикалық қауымдастықты халықаралық-құқықтық реттеу.
- •6. Қазақстан Республикасының экономикалық органдары.
- •Қылмыстылықпен күресудегі мемлекеттердің ынтымақтасуы
- •Қылмыстылықпен күресудегі мемлекеттердің ынтымақтастығының салалары.
- •16. Территориялар және басқа кеңістіктер.
- •Халықаралық өзендер.
- •Антарктаркиканың халықаралық режимі.
- •Ұсынылған әдебиеттер:
- •17.Халықаралық әуе құқығы Жоспары:
- •2. Халықаралық әуе құқығының негізгі қағидалары
- •3. Мемлекеттік аумақта ұшу ережелері
- •5.Халықаралық әуе хабандандырылуның құқықтық реттеу
- •6.Әуе кемелерінің құқықтық мәртебесі.
- •6.Халықаралық әуе құқығындағы жауапкершілік.
- •7.Икао Азаматтық авиация бойынша халықаралық ұйым
- •Континентальдық шельф
- •Халықаралық бұғаздар
- •2. Халықаралық теңіз құқығының қайнар көздері мен қағидалары
- •3. Теңіз кеңістіктерінің кұқықтық режимі
- •1) Ішкі теңіз сулары
- •2) Аумақтық теңіз
- •4) Іргелес зона
- •5) Континентальдық шельф
- •8) Халықаралық бұғаздар
- •9) Архипелагтік сулар.
- •10) Теңіз каналдарының құқықтық статусы
- •19. Халықаралық ғарыш құқығы Жоспар
- •20. Халықаралық экологиялық құқық
- •21. Халықаралық қауіпсіздікті нығайтудағы Қазақстанның атқаратын рөлі
- •Ұсынылатын әдебиеттер:
- •Бұл дәріс халықаралық даулардың негізінде экономикалық, әлеуметтік-саяси, идеологиялық, әскери және халықаралық-құқықтық факторлар жатқандығын ескере отырып жазылған.
- •Тікелей келіссөздер мен кеңес беру халықаралық келіспеушіліктерді шешудің негізгі жолдары ретінде.
- •Халықаралық бітімгершілік процедурасы. Игі қызметтер, татуластырушылық, тергеу және келісім комиссиялары.
- •Халықаралық аралық соттар (арбитраж).
2. Халықаралық құқықтың және халықаралық құқық ғылымының даму тарихы.
Халықаралық қүқықтың қалыптасуы және оның тарихи кезеңдері.
Ежелгі дүниенің халықаралық құқығы.
Орта ғасырдың және жаңа ғасырдың халықаралық құқық және халықаралық құқықтық көзқарстар.
Қазіргі заманның халықаралық құқығы.
Халықаралық құқықтың қалыптасуы және оның тарихи кезеңдері.
Халықаралық құқық мемлекет аралық, ұлт аралық қатынастарды бейбітшілікті қамсыздандыру мақсатында реттейтін және қоғамның даму тарихының бір бөлігі болып табылатын, қолғасырлық даму тарихы бар құқық ретінде саналады. Халықаралық құқықтық ғылымын толық және терең зерттеу үшін халықаралық құқық доктринасында халықаралық құқықтың даму тарихының маңызы мойындалады. Басқа да ғылымдар сияқты халықаралық құқықта да даулар мен шешілмеген көптеген сұрақтар бар. Қазіргі күнге дейін халықаралық құқық қашан пайда болды деген принципиальді сұрақ шешілмеді. И.И. Лукашук халықаралық құқық ғылымында қалыптасқан 3 негізгі жауаптың варианттарын белгілейді:
а) халықаралық құқық тайпалары кезінде пайда болды.
б) халықаралық құқық мемлекетпен пайда болды.
в) халықаралық құқық Европа тәуелсіз мемлекеттердің жүйесі қалыптасқан кезде, орта ғасырдың аяғында пайда болды.
Біз жоғарыда көрсетілген көзқарастың негізделуіне тоқтамай, халықаралық құқықтың дамуы мен пайда болуына негіз болған тарихи оқиғаларды, ежелгі дүниеден бастап қазіргі күнге дейінгі тарихты қарастырамыз, сонымен қатар халықаралық құқықтың дамуының әр кезеңіне тән негізгі халықаралық құқықтық пікірлер мен институттарды анықтаймыз.
Халықаралық құқықтың пайда болуы әр негіз бойынша, халықаралық құқықтың және халықаралық құқық ғылымының тарихи кезеңдері салыстырмалы әртүрлі, бірақ тарих бойынша барлық кезеңдерді ежелгі ғасыр, орта ғасыр, жаңа ғасыр және қазіргі уақытқа бөліп қарастырамыз.
Ежелгі дүниенің халықаралық құқығы.
Халықаралық құқық доктринасында бұл кезеңді бірқалыпты белгілеу кездеспейді. Б.э.д. 4мың-1мың ғасырларда қалыптасқан халықаралық қатынастардың мәнін өзгертпейтін, әртүрлі авторлардың еңбектерінде бұл кезеңнің мынандай аттарын кездестіруге болады: ңЕжелгі дүниенің халықаралық құқығы құл иеленішу қоғамының халықаралық құқығың халықаралық құқықтың алғы тарихы: ежелгі ғасыр. Халықаралық құқықтық тууының қайнар көзіне бірінші құлиеленуші Ежелгі шығыс Египет,Қытай, Индия, Ежелгі Греция және Ежелгі Рим мемлекеттерінің пайда болуы және даму дәуірі жатады. Құлиеленуші мемлекеттердің арасындағы қатынастарды реттейтін нормаларды, діни және дәстүрлі құқықтық нормаларға жатқызамыз. Ежелгі дүние дәуірінде халықаралық құқықтың келесі институттары пайда болды: соғыс әрекеттерінің заңдары мен дәстүрлері халықаралық шарттар, елші өкілдіктері, шетел тұлғаларының құқықтық режимінің қалыптасуы мемлекет аралық одақтар.
Соғыстар, дәстүр мен діни көзқарастарға негізделіп жүргізілді. Ежелгі дүниедегі мемлекеттердің заңға және дәстүрге негізделіп жүргізген соғыстары бейбіт тұрғындарға, жеңген мемлекеттің мүлкіне заибылықпен қарауын айырамыз. Сонымен қатар, дәстүр, соғыста у және уланған ату құралдарын қолдануды тыйым салады. Діни сенушілік, соғыс жүргізуді ашуға құдайға жалбарыну арқылы әсер етеді. Мысалы, ңЕжелгі Римде соғыс жүргізу әділетті болып саналды, себебі ол Римнің пайдасына жүргізілді, сондықтан ол құдайға қажетң. Мемлекет ішіндегі және мемлекет аралық қатынастардың көп бөлігін реттейтін әдет-ғұрыппен қатар,Ежелгі дүниеде құлиеленуші мемлекеттер арасында соғыс және бейбітшілік мәселелеріне, мемлекет аралық одақтар құруға, мемлекеттердің шекарасын белгілеуге, нейтралитетін сақтауға, аралық саудаға байланысты бекітілетін халықаралық шарттар дами бастады. Шарттардың орындалуы діни әдет-ғұрыптармен қамсыздандырылды, мысалы басшыларының діни ат беруімен және де келесі қағидамен: ң Шарттар орындалуы қажетң. Мемлекет аралық мәселелерді шешу қажеттілігі, соның ішінде, келіссөз жүргізу жолы, халықаралық шарттар бекіту, елші институт пайда болу негіз болды. Мемлекет ( ауысты) ешкім тиіспейтіндігіне кепіл беріп ауыстырып отырды. Тарих көрсеткендей, Ежелгі Греция бұл институт қалыптасуына 2 жаңа нәрсе енгізді. Бірінші, қазіргі ң дипломатияң деген сөз, елшілерді куәландыру ролін атқаратын ң дипломаң деп аталатын тақтайдың атынан пайда болды.
Екіншіден, Ежелгі Грецияда басқа грек мемлекеттерінде азаматтарын қорғайтын пронсердерді поверенный ерекше институты қалыптасты. Проксения институты шетел тұлғаларын қорғайтын қазіргі консул институттың прототипі болып табылады. Шетел азаматын қорғайтын институт кейіннен Ежелгі Римде көрініс тапты, онда шетел азаматтарының істерін шешу қызметін, соның ішінде шетел азаматтарының жергілікті басшыларымен, адамдармен дауласып қалуы-өкілетті тұлға-претор перегринус орындады.
Қайнар көздерге қарағанда, ежелгі бәріне белгілі қазіргі кезде халықаралық шарт болып табылады. Б.э.д. 13 ғ. 1-ші жартысында Нарамсин патшасымен Эламның бір басшысымен бекіткен шарт. Бұл қарастырған кезеңдегі халықаралық құқықтың халықаралық құқықтық ғылымның даму тарихын айту ертерек. Қалыптасқан доктриналық теория мен көзқарастардың жол болуында. Бұл кезеңде тек бөлек философтардың, тарихшылардың, заңгерлердің, жазушылардың халықаралық ғылымдарына байланысты айтқандарын ғана айтуға болады.