Күш қолданбау қағидасы.

Бұл қағиданың дамуы халықаралық қақтығыстарды бейбіт жолмен шешу туралы Конвенция және қарыз міндеттері бойынша талаптарды күш жұмсамай іске асыру туралы Конвенция сияқты халықаралық-құқықтық актілерімен байланысты.

Күш қолданудағы шектеулер Ұлт лигасының Статутінде болған. Осы құжаттың 12-бабы мемлекеттер нақты бейбіт амалдарды қолданбай соғыс бастауға құқығы жоғын белгілеген.

1928 ж . Париж келісімі / Бриана –Клого Пакті/осы меселе бойынша үлкен меңыз алды. Осы құжаттың бірінші бабы келесіні мәлімдеді: ''Жоғарғы келісім берген жақтар , өз халықтары атынан ресми түрде өзінің халықаралық қатынастарда , халықаралық таластарды соғысты болдыртпай шешуді өзінің ұлттық саясатының құралы ретінде ұстайтынын мәлімдеді''. Екінші бап даулар мен конфликтерді бейбіт жолмен шешуді көздеген. Бұл жағдай агрессиялық соғысты болдырпау қағидасын білдірген және алда Нюрнберг және Токио Трибуналдарының жарғылары мен шешімдерінде өз дамуын тапқан.

Жарғының 2-бабының 4-пункті келесіні мәлімдеді: ''БҰҰ мақсаттарымен сәкес келетін амалдармен қоса мемлекеттердің территориялық, саяси тәуелсіздіктеріне қарсы қолданудан БҰҰ барлық мүшелері бас тартуда''. 1970 ж. Декларациясы осы норманы нақтылай келе, барлық мемлекеттерге күш қолданудан бас тартуды міндеттеді. Осы жағдайдың өрбуі нәтижесі 1975 ж. СБСЕ-нің Қорытынды актісінде шекара беріктігі қағидасының қалыптасуы болып табылады.

Күш қолданбау қағидасы ең біріншіден агрессиялық соғысқа тиым салады. 1974 ж. агрессияның анықтамасына сәйкес, мемлекеттердің бірінші болып күш қолданылуы –агрессиялық соғыс болып қаралуы мумкін. Ал бұл халықаралық қылмыс болып табылады және мемлекеттердің халықаралық- құқықтық міндетін, сонымен қоса кінәлі индивиттердің халықаралық -қылмыстық мңндетін тудырады.

Қағиданың нормативті мазмұнына төмендегі жағдайлар кіреді;

1. басқа мемлакеттің территориясын қоршауды болдыртпау;

2. күш қолданумен байланысты репрессалия актілеріне тиым салу;

3. бір мемлекетпен басқа мемлекетке агрессия жасау үшін өз территориясын беру;

4. басқа мемлекетте террористік актілерде немесе азаматтық соғыс актілеріне қатысу және кқмек беру, оларды ұйымдастыру, арандату;

5. басқа мемлекеттің территориясына ену үшін қарулы бандаларды ұйымдастыру;

6. татуласу және халықаралық демаркациондық салаларға қатысты зорлық әрекеттер;

7. мемлекеттердің порттары мен жағаларын қоршау;

8. ұлттардың өзін -өзі анықтау құқығын іске асыруға кедергі жасайтын кез-келген зорлық әрекеттер.

Қару және күш қолданбау қағтдасы бейбітшілікті қамтамассыз етудің шарты болып табылады.

Шекара беріктігі қағидасы.

Бұл қағиданың идеясы алғашқы рет ФРГ мен СССР арасындағы 1970 жылғы келісімде, содан кейін ПНР, ГДР, ЧССР және ФРГ келісімдерінде құқықтық қалып алған. Осы уақыттын бастап, бұл қағида халықаралық құқықтың номасына айналды және осы келісімдердің қатысушыларына міндетті болды. Келісімдерде екі негізгі элемент көрсетілген: іс жүзіндегі шекараларды тану және қандай да бір территориялық дәмеленуден бас тарту.

Бұл қағида 1975 ж. СБСЕ –нің Қорытынды актісінде құрастырылған.

Қағиданың негізгі мазмұнын үш элементте қорытындылауға болады:

1. халықаралық құқыққа сәкес мемлекеттердің іс жүзіндегі шекараларын тану;

2. қазіргі кезде және болашақта қандай да бір территориялық дәмеленуден бос тарту;

3. осы шекараларға кез-келген қол сұғудан бастарту.

Шекара беріктігі қағидасы олардың өзгермейтінін көрсетпейді. Өзара келісім бойынша мемлекеттер өз шекараларын өзгертуі мүмкін. Осылай екі неміс мемлекеттерінің (ФРГ мен ГДР)1990 ж. қосылуына байланысты, осы мемлекеттердің арасындағы шекара мүлде жойылды.

Қазақстан да басқа бейбіт сүйгіш елдер сияқты осы қағиданы ұстанады. Бұл әсіресе, Қазақстан мен Қытай арасындағы келісімдерден орын тапқан.