• Менструальды циклдың бүзылыстары

• Сальпингит, оофорит, сальпиногоофорит

• Орхит, орхоэпқцидимит

• Импотенция

• 1 Бедеулік

Зәр шыгару жүйе бойынша

• Альбуминурия, протеинурия, гематурия

• Гломерулонефрит

Қан-тамыр жүйесі бойынгиа

• Кардиалгия

• Жүрек тондарьшың бәсеңдеуі, систоликальщ шу

• Аритмиялар, брадикардия, тахикардия

• Гипотония

• Миокардиодистрофия

• Ошақты миокардит

• Эндокардит

• Миокардит пен эидокардит аурудың ауыр тұрінде дамуы мүмкін.

Шеткі цан өзгерістері

• Лейкопения

• Салыстырмалы лимфоцитоз

• ЭТЖ-ның жоғарлауы

Қайталамалы бруцеллез.

Нашар эпизоотикалық жағдайлары бар аумақтарда қайталамалы бруцеллез өзекті мәселе болып табылады. Бруцеллезден емделген науқастар кэсіптік және түрмыстық жұмыстарьша оралып, екінші,

Ікейде бірнеше рет инфицирленеді. Бұрын бруцелезбен ауырғандарда клиникалық көріністердің дамуы рецидив (асқьшу), супериифекция және реинфекция болуы мүмкін.

Бруцеллездің рецидивтері, суперинфекция мен реинфекцияның арасында салыстырмалы диапюз жүргізу қиынға соғады. Бруцеллездің рецидиві - бұл аурудың айығу кезеңінен кейін (1-2-3-5- 8 айпар өткенде, кейде бүдан да кеш кезеңде) белгілі клиникальщ тұрінің өршуі больш табылады. Рецидивтертердің себебі эндогенді және экзогенді факторлардьщ әсері болуы мүмкін (қосымша созылмалы - аурулардың асқьшуы, суықгау, интеркуррентгі инфекциялардың қосылуы, кейбір физикалық емдеу әдістерін ерте қабьщцау - балшьщпен емдеу, ыстьщ ванна, сауна қабылдау, тоқпен емдеу және вакциналарды, қан препараттарын, пиррогеналды, т.б. қабылдау. Аурудың рецидиві - бұл процестің компенсация сатысынан суб- жэне декомпенсация сатыларына ауысуы.

Бруцеллездің рецидивінің себебі гранулемалардың ішінде мекендеген бруцеллалардың қайталама эндогенді генерализадиясы.

Суперинфекция - организмдегі біріншілік инфекциялық процесі аяқталмай тұрып бруцеллаларды қайтадан жұқтыру. Бруцеллездің суперинфекциясы біріншілік инфекцияның клиникасыныц айқьшдауымен жүреді. Суперинфекция кезінде серологиялық реакциялардың титрі жэне организмнің арнайы сенсибилизация дәрежесі жоғарлайды.

Аурудан сауыққан соң (организмде бруцеллалар жоқ, серологиялық және аллериялық реакцияпар теріс болғанда) бруцеллезді қайтадан жұқтыру решфекция деп бағаланады. Бруцеллезбен зақымдалған теңіз шошқалары бруцеллалардың жоғары мөлшерімен суперинфекцияға резистенттілігін көрсетеді, бірақ инфицирлеуші мөлшердің одан эрі жоғарлауы иммунитетгің төмендеуіне әкеледі (ЕІ.А.Вершилова, 1961). Реинфекция шақыру үшін, зақымдалған сәттен бастап ұзаруыньщ өлшеміне қарай, неғүрлым аз молшерде жэне неғұрлым аз вирулентгі штамм керек. Суперинфекция ауыр клиникасымен сипатталатын жоғары мөлшерлі ; вирулентгі қоздырғышпен немесе сенсибилизация денгейінің жоғарлауьша жэне процестің асқынуына экеліп соғатьш қоздырғыштың аз мөлшерімен шақыралыды.

Сонғы жыддары бруцеллездің біріншілік ауруында, бруцеллез үзақтығы 3-5 жылға дейін созылатьша анықталды. Сонан соң сероаллергиялық реакциялардьщ жойылғанша төмендеуімен сипатталатын екіншілік латенция кезеңі дамиды. Бруцеллездің эндемиялық ошақгарында инфекция көзімен жанасқан адамдар міндетгі түрде бруцеллезбен қайта зақымданады. Бүл науқастың сенсибилизация дэрежесін жоғарлатады және процестің компенсациясының бұзылуыи шақыруы мүмкін. Бұрын бруцеллезбен ауырған жэне бруцеллезге қарсы оң реакциялары болған адамдағы осындай декомпенсация реинфекция нсмесе суперинфекция деп бағаланбайды. Ол бұрынғы бруцеллездің асқынуы деп есептелген соң, дэрегерлік көмекке келген көптеген науқастарда бруцеллез ұзақтығы өте үлкен сияқгы болып көрінеді (Н.Д.Беклемишев, 1975).

Х.А.Касьшова (1979) бруцеллез бойынша эндемиялық аудандарда инфекция көзі, берілу факторларымен тұрақгы жанасқан 68 науқаста бруцеллездің супер- жэне реинфекциясының клиникасын жэне иммунологияльщ реакциялардың динамикасьш бақылаған. Инфекциялық және постинфекциялық иммунитет төмендеуі әсерінен,

еюншілік закымдану біріншілік бруцеплезден 3-30 жыл өткен соң басталады. Қайтапама бруцеллез жедел немесе созылмалы түрде серологиялық реакция титрінің твмендеуімен бірақ гиперсенсибилизациямен өтеді. Кейбір наукастарда аурудың жедел турі (реинфекдия) ауыр сипатта және ағзалардың ерте зақымдануымен өтеді. Сонғы жылдары кэсіптік топтарда қайталама бруцеллезбен ауыру көбейді.

Бруцеллездің реинфекция кезінде эпидемиологияльщ мзліметтер

Реинфекция дамыған науқастардың мамандығы - ет өндейтін, бөлшектейтін, сататын адамдар, мал шаруашьшығымен айналысатын, сүт хомбинаггарында жұмыс істеітін адамдар жэне малдың жеке иелері. Ет өндейтін кэсіптегі адамдардьщ мал шаруашығымен айналысатындарға қарағанда реинфекцияның жиілігі жоғары болуы бруцеллардың ет комбинатгардың көп мөлшерде залалдануымен байланысты. Жұмысшылар эр түрлі терілік, сүйек тінінің жарақатын (кесетін заттармен) алады, бүл бруцелланың жоғары мөлшерімен заладцануға оңай жағдай түғызады. Мал шаруашылығывда, бруцеллалар жануар организмінде жоғары вируленттігі арқылы жүмысшылар арасьшда инфекция таратады. Қоршаған орта бруцеллезбен ауырған мал арқылы заладанып, тек кәсіптік топты ғана емес, малға қатысы жоқ адамдарды да зақымдайды. Бруцеллездің реинфекциясьшда жеке малдьщ эпидемиялық ролі маңызды, олар бруцеллезді ет-сүт тағамдары, жанасу арқылы жүқтырады.

Реинфекция кезінде бруцеллездің клиникальщ ерекшеліктері

Бруцеллезбен екінші рет ауырған адамдарда аурудың эртүрлі клиникалық түрлері дамиды - жедел, жеделдеу, біріншілік жэне екшпгілік созылмалы түрлері. Қайталама бруцеллез клиникасы иегізінен біріншілік аурудьщ сәйкес түрін қайталайды жэне екі түрде өтуі мүмкін. Қайталама бруцеллез ағымы алдынғы инфицирлену нэтижесінде пайда болған иммунитетке байланысты жеціл жэне қысқа мерзімде өтуі мүмкін немесе жүйке, сүйек-буын, урогениталді және басқа жүйелердің зақымдануы жэне гиперсенсибилизацияның эсерінен ауыр және ұзақ өтуі мүмкін.

Жедел бруцеллез түріндегі реинфекция жедел басталады, қызба 3-5 күннен 10-15 аптаға дейін созылады. Қызба қисығы көбінесе интермиттерлеуші немесе ремиттерлеуші сипатта болады. Қьізба қалтыраудан басталып, қатты тершеңдікпен бітеді. Науқастарда ірі буындарьшда, бұлшық еттерінде, жүйке талшықтарында ауру сезімі болады, лимфа түйіндері, бауыр, кейде көкбауыр ұлғаяды. Науқастардың 1/3 қан айналым, тьгаыс алу, асқорыту және тірек- қимыл жүйелерінде алдынғы ауруға қарағанда өзгерістер аз болады. Бірақ науқастардың көбінде (2/3) екінші аптадан бастап ошақгық зақымданулар дамиды, бұл аурудың ауыр ағымьгаа себеппгі болады. Мұндай жағдайларда жедел кезең аурудың созылмалы түріне өтіп, көбінесе қалдықты процесстер дамиды, және олар мүгедектікке алып келеді.

Реинфекция кезіндегі бруцеллездің жеделдеу түрі жедел кезеңнің жалғасы. ¥зақтығы 1-3 апта толқын тәрізді қызбамен өтеді және қалтырау, тершеңдікпен, эртүрлі ағзалар мен жүиелердің зақымдануымен сипатталады. Патологияльщ процесс прогрессивті ағымымен өтіп созылмалы түріне ауысады,

Екішшлік-созьілмальі бруцеллез реинфекция кезінде айқын клиникалық белгілерімен немесе әлсіз белгілерімен өтеді. Аурудың декомпенсация кезінде қызба фебрйлді, субфебридці немесе қалыпты болуы мүмкін, аздаған қалтьіраумен және кезкекті тершеңдікпен өтеді. Аурудың мүндай клиникальщ түрлерінде тірек-қимьш аппаратының, жүйке, жүрек-қан-тамыр, жыныс, зәр шығару, асқорыту жүйелерінің зақымданулары өршиді.

Реинфекцияның біріншілік-созылмалы бруцеллезі барльщ клиникалық түрлерінің 2/3-қүрайды, ең жиі кездеседі. Біріншілік- созылмалы бруцеллезге әртүрлі ағзалар мен жүйелердің зақымдануы эсерінен клиникалық көріністердің полиморфизмі жэне рецидивтік ағымы тән. Инфекцияльщ процестің компенсация және декомпенсация сатылары бір бірін ауыстырып дамиды. Бруцеллез процесінің декомпенсациясы субфебрилитет, тоңғыпггық, жүйке лсүйесінің өзгергіпггігімен, тершеңдік, полиаронейромиалшямен және біріншілік ауырғанмен салыстырғанда ауыр өтеді. Осыған байланысты, біріншілік-созылмалы бруцеллез тірек-қимьш аппаратьшың, жүйке, жүрек-қан-тамыр, жыныс, зәр< шығару, асқорьггу жүйелерінің күрделі зақымдалуларымен және серологиялық реакциялардың теріс немесе әлсіз оң нәтижелерімен ерекшеленеді.

Бруцеллездің рецидиві, суперинфекция және реинфекциясы кезінде салыстырмалы диагнозды тек эпидемиологиялық мәліметтерге, клинико-лабораторияльщ зерттеулерге қарап қана анықтауға болады. Егер екі жыл ішінде ауру рецидиві болмаса, қанда арнайы антиген жэне антиденелер табылмаса аурудың сауығуы туралы айтуға болады.

Реинфекция кезіиде бруцеллез диагностикасы үшін келесі сұрақтарды аиықгау керек: а) біріншілік бруцеллездің өткен кезеңін; б) біріншілік жэне қайталама аурудың арасындағы ремиссия ұзақтығы; в) ремиссия кезіндегі серологиялық реакциялардьщ көрсеткіштері жэне Бюрне сынамасының ңэтижесі; г) екіншілік жұқтыру кезеңіндегі науқастың тұратын жэне жұмыс істейтін аудандардағы эпизоотиялық жэие эпидемиолЬгаялық жағдайларын. Біріншілік жэне қайталама ауру арасындағы ремиссия 3-8 жылға (91,8%), кейде 9-20 жылға (8,3%) дейін созылуы мүмкін, бұл кезде серологиялық реакциялар көрсеткіштері теріс болады. Бруцеллез кезіндегі реинфекция жиілігі мекен ететін эндемиялық ошақтағы микроорганизмнің түріне байланысты екенін ескеру кажет. Сиыр бруцеллезі ошағына қарағанда, ұсақ қара малдар ошағында қайталама жұқтьфу жоғары. Ірі қара мал инфекция ошағына (В.аЬогШз - жұқтырған) карағанда, ешкі-қой бруцеллез қоздырғышының ірі қара малға миграциялағанда реинфекция жиілігі 2-3 есе жоғары. Реинфекция кезіндегі бруцеллез диагностикасындағы лабраториялық зертгеу эдістері жепсіліксіз. Райт жэне Хаддлсон реакциялары 59,5% жэне 36,7% жағдайларда теріс, элсіз оң - 32,9% және 12,6%; оң - 7,6% және 50,7% сәйкес келеді. Көптеген науқастар серологиялық реакциялары теріс болған кезеңнен соң, қайта жоғары титрі оң нэтижелермен тіркеледі. Мұндай жағдайда реинфекция дамуы күмэнсіз. ТГАР жэне ИФА көрсеткіштері бруцеллездің реинфекциясы кезінде жиі оң болады (58, 5% жэне 62,7% сәйкес келеді). Тері ішілік аллергиялық Бюрне сынамасы реинфекция кезінде бруцеллезбен ауырған науқастарда жиі арнайы антигенге жоғары сезімталдықты көрсетеді.

Эндемиялық ошақгарда бруцеллезбен қайталама жұқгырып ауьфу аз емес. Мұндай жағдайда аурудың клиникалық көріністері жиі бұрынғы аурудың декомпенсациясы деп қателеседі, ошақга эпидемиологиялық зерттеу жүргізілмейді, ал қайта дамыған ауру ескерілмейді. Реинфекциямен ауыратын науқастар мүгедектік дамитын қатерлі топтарға жатады жэне олар толық реабилитациялық емді қажет етеді.

Диагиоз қою үшін аурудьщ пайда болған клиникалық көріністері:

> бруцеллезбен ауырған және толық емес емделгеннен соң 3-8 ай өткен соң қатерлі факторлар әсер еткенде жэне серологиялық реакциялар оң нэтижелі болғанда аурудың рецидивін көрсетеді;

> бруцеллезбен ауырған соң 2 жылдан артық серологиялық

реакциялар теріс нәтижелі ашық аралық табылғанда жэне тікелей эпиданамнез анықталғанда реинфекцияны көрсетеді.

Бруцеллезбен бірнеше рет суперинфицирлену мүмкін екендігін ескеру қажет, сондықтан бұрын бруцеллезбен ауырған науқастар аурудың барлық адцын алу шараларын сақтау керек.

Диагностикасы.

Бруцеллездің диагностикасы өте күрделі ізденіс процесс, себебі ауруға клиникалық полиморфизм тән. Бруцеллездің клиникалық критерийлері №10 кестеде, бруцеллезді анықтау стандарты №11 кестеде келтірілген.

№10 кесте